ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ
Με αφορμή μια αρχαία κρήνη (στο κέντρο μιας χωματερής)
του Στρατή Μπαλάσκα *
Τελικά σε ετούτον τον τόπο τι είναι τα αρχαία; Μεγάλο δώρο από τους προγόνους μας ή μήπως μεγάλο βάρος; Έχουν οφέλη ή ενοχλούν τους σύγχρονους Έλληνες; Είναι ευλογία ή κατάρα; Καυχόμαστε ή θυμώνουμε για δαύτα; Λέμε πως έχουν κάποια αξία για τους σύγχρονους Έλληνες ή είναι απλά «παλιόπετρες» που μας εμποδίζουν να κάνουμε τη δουλειά μας;
Τι είναι τελικά οι αρχαιότητες για εμάς, τους νέους Έλληνες;
Σίγουρα για τους περισσότερους όλες οι αρχαιότητες «δεν είναι δα και Παρθενώνας». Απαξάπαντες βέβαια περηφανεύονται για τον Παρθενώνα, καθότι κάπου 10 εκατομμύρια ¨Έλληνες νιώθουμε πως είμαστε απευθείας απόγονοι του Περικλή ή στην χειρότερη των περιπτώσεων του Φειδία. Αλλά μέχρι εδώ… Εξόν από κάποια ελάχιστα «ψώνια», τους και «βαρεμένους» λεγόμενους από όλους τους άλλους Έλληνες, τα αρχαία είναι πολύ καλά, καλά ή ελάχιστα καλά φτάνει να μη τα συναντάμε στο δρόμο μας. Μη σπάσει δηλαδή ο διάολος το ποδάρι του και ο εκσκαφέας στην ανέγερση του σπιτιού μας, του εξοχικού μας ή της επιχείρησης μας πέσει πάνω σε ένα υπόλειμμα ζωής παρελθόντων αιώνων. Σε τέτοια περίπτωση αν δε το πάρει είδηση ο αρχαιολόγος ο εκσκαφέας αναλαμβάνει να τα στείλει στη χωματερή ή να τα ξαναθάψει. Αν κατά την εκσκαφή παρίσταται αρχαιολόγος ή τέλος πάντων κάποιος εκπρόσωπος της αρχαιολογικής υπηρεσίας αρχίζουν τα δύσκολα. Οι ανασκαφές δηλαδή και μάλιστα με έξοδα του ιδιοκτήτη του οικοπέδου αφού «αν θέλετε η ανασκαφή να γίνει με έξοδα της υπηρεσίας πρέπει να περιμένετε». Ον εστί μεθερμηνευόμενο, θα το ξεμπλέξετε αν το ξεμπλέξετε το οικοπεδάκι σας μετά από χρόνια… Και υπό τον όρο ότι σε δαύτο δε θα βρεθεί βέβαια «Παρθενώνας». Γιατί αν και ο Παρθενώνας είναι ένας, συχνά πυκνά ανακύπτον κάποιοι μικροί …. «Παρθενώνες.
Σε αυτή την περίπτωση όλα γίνονται σε συνθήκες σκότους ενός κονκλαβίου ειδικών που και ο Θεός ο ίδιος, μάλλον δεν μπορεί να καταλάβει πώς λειτουργεί.
Για παράδειγμα ένας μακεδονικού τπυπου τάφος στην οδό Καβέτσου στη Μυτιλήνη μετατρέπεται σε λάκκο από τον οποίο προεξέχουν κάτι… πέτρες. Ούτε μια πινακίδα που να λέει τι είναι ετούτο ρε παιδιά. Κι όταν λέμε για πινακίδα δεν εννοούμε μια με κάτι περίεργα ελληνικά, διαστάσεις και άλλα τέτοια που αντιλαμβάνονται οι διδάκτορες της αρχαιολογικής σχολής και ουδείς άλλος, αλλά μια πινακίδα που τι λέει θα το καταλάβει ο πιτσιρικάς που σταματά μπροστά στο λάκκο. Ή ο μεγάλος που βαριέται να πάει στον κάδο και χρησιμοποιεί το λάκκο ως κάδο.
Κανείς δεν καταλαβαίνει επίσης το πώς και το γιατί κάποιες αρχαιότητες «διασώζονται» και κάποιες άλλες όχι. Για παράδειγμα οι προϊστορικές αρχαιότητες στο οικόπεδο κοντά στο άγαλμα της ελευθερίας μπαζώθηκαν και επί αυτών στήθηκαν μεζονέτες. Οι ρωμαϊκές αρχαιότητες στο δημοτικό οικόπεδο της Επάνω Σκάλας όπου θα χτίζονταν Δημαρχείο, έγιναν… λάκκος. Και μάλιστα αυτός λάκκος με καλάμια και με φίδια. Και τη δημιουργία του λάκκου την πληρώσαμε αν θυμάμαι καλά ενάμιση εκατομμύριο ευρώ! Για το ότι πετάχτηκαν σε ένα λάκκο τόσα λεφτά ουδείς και ποτέ κατάλαβε… Και φυσικά «ουδείς πταίει». Το έργο έγινε μόνο του και υλοποιήθηκε από ένας Θεός ξέρει ποιους…. εξωγήινους.
Τα αρχαία σε ετούτο τον τόπο επίσης τα διαχειρίοζονται και κάποιοι που ουδέποτε απολογούνται. Παράδειγμα ανασκάπτεται και αναδεικνύεται το ιερό του Απόλλωνα στην Κλοπεδή. Ενάμιση εκατομμύριο ή κάπου τόσα για ετούοο. Αφού το λοιπόν τελείωσε το έργο, ανακαλύψαμε ότι δεν υπάρχει δρόμος να πάει κανείς ίσαμε εκεί… ίσως εκεί να γυρίσουμε στο μέλλον κάποια σειρά του «survivor».
Αλλά και όσα έργα καταλήγουν σε μουσεία εκτίθενται καταπώς κάποιοι γουστάρουν. Με συγχωρείτε, αλλά δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι η μουσικολογική έκθεση με τα τιτάνια στο νέο αρχαιολογικό μουσείο Μυτιλήνης καταστράφηκε από προϊσταμένη της αρχαιολογικής υπηρεσίας που ένα πρωί ξύπνησε και ήθελε να δει τα αρχαία σε λευκή αίθουσα. Μπογιατίστηκαν με λαδομπογιά τα τιτάνια και «ουδείς πταίει» και για δαύτο. Βάρδα μην τύχει και στο οικόπεδο σου βρεθεί «κεραμυδάκι». Εσύ υποχρεούσαι να…. Οι κύριοι αρχαιολόγοι όχι. Α ναι…. Αρχαιολόγοι είναι μόνο όσοι εργάζονται ως μόνιμοι υπάλληλοι στις αρχαιολογικές υπηρεσίες. Αυτοί είναι και μέλη του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Οι υπόλοιποι … είναι τίποτα. Και δεν δικαιούνται και τίποτα. Κάτι σαν να είναι φυσικοί μόνο όσοι διδάσκουν φυσική στα σχολείο. Ο Αϊνστάιν για παράδειγμα δεν θα ήταν ποτέ φυσικός!
Γιατί σας τα λέω όλα ετούτα θα μου πείτε. Να προχθές περνούσα από την οδό Θεοφράστου, λίγες δεκάδες μέτρα από την αρχαιολογική υπηρεσία. Εκεί το λοιπόν έχει σωθεί στην πυλωτή μιας πολυκατοικίας μια αρχαία κρήνη. Και έχει «στολιστεί» ο εν λόγω λάκκος με μπάζα, σκουπίδια και βρωμούσες. Δε ξέρω αν με την πρώτη βροχή η αρχαία κρήνη μετατρέπεται και σε υποβρύχιο έκθεμα.
Σε ποιον στα αλήθεια ανήκει, ποιος είναι υπεύθυνος για δαύτο το αρχαιοελληνικό εύρημα, αφού αποφασίστηκε να σωθεί ποιος είναι υπεύθυνος για τη διατήρηση του και την ανάδειξη του; Σε τελική ανάλυση γιατί δεν το αφήσαμε θαμμένο, αλλά το… αναδείξαμε;
ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ
* Από τη στήλη «Επί τον τύπον των ήλων…» στη σημερινή (11.10.2017) έκδοση της εφημερίδας «τα Νέα της Λέσβου»
φωτο: Η εν λόγω αρχαία κρήνη στην οδό Θεοφράστου. Χωματερή στην πυλωτή μιας πολυκατοικίας λίγες δεκάδες μέτρα από την αρχαιολογική υπηρεσία. Έπρεπε να το «σώσουμε» το εύρημα;
