Με αφορμή τη συμπλήρωση 95 χρόνων από την καταστροφή της Σμύρνης, παρουσιάζουμε δύο ιστορικά βιβλία που έχουν κάνει αίσθηση, εμπλουτίζοντας παράλληλα τη σχετική βιβλιογραφία: «Η μάστιγα της Ασίας» του Τζορτζ Χόρτον και «Χαμένος παράδεισος» του Τζάιλς Μίλτον.
«Η μάστιγα της Ασίας» του Τζορτζ Χόρτον (Μετάφραση: Γιώργος Μπαρουξής, Πρώτη έκδοση: Σεπτέμβριος 2016, Εκδόσεις Μίνωας)
Η Μάστιγα της Ασίας αποτελεί μια συγκλονιστική προσωπική μαρτυρία του διπλωμάτη Τζορτζ Χόρτον, που υπηρετούσε ως γενικός πρόξενος των ΗΠΑ στη Σμύρνη τα χρόνια της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Ως αυτόπτης μάρτυρας, καταδεικνύει τις οργανωμένες σφαγές των Ελλήνων και των Αρμενίων από τους Τούρκους και την παθητική στάση που κράτησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις.
«Η Μάστιγα της Ασίας είναι ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί από όποιον ενδιαφέρεται έστω και ελάχιστα να κατανοήσει τα πολύπλοκα και αποφεύξιμα γεγονότα που οδήγησαν στην καταστροφή της πόλης της Σμύρνης. […] Η αφήγηση του Χόρτον είναι αξιόπιστη και σημαντική. Ήταν ο ίδιος αυτόπτης μάρτυρας πολλών από τα συνταρακτικά γεγονότα που αφηγείται στο βιβλίο του και είδε με τα ίδια του τα μάτια πολλές πράξεις τρομοκρατίας, ανάμεσά τους τις διώξεις σε βάρος των χριστιανών που ζούσαν στη Μικρά Ασία». (Από τον πρόλογο του Τζάιλς Μίλτον, συγγραφέα και ιστορικού)
Ο Τζορτζ Χόρτον (1859-1924) ήταν Αμερικανός διπλωμάτης, δημοσιογράφος, συγγραφέας, ποιητής και φιλέλληνας. Ακολούθησε κλασικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και εργάστηκε ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες Chicago Times Herald και Chicago American. Η ποίηση αλλά και το μυθιστόρημα τον απασχόλησαν σε όλη τη διάρκεια της διπλωματικής του καριέρας και δημοσίευσε συνολικά δεκαοκτώ έργα. Τα περισσότερα από αυτά είναι μυθιστορήματα, η πλοκή των οποίων εκτυλίσσεται στην Ελλάδα. Το 1909 παντρεύεται την Αικατερίνη Σακοπούλου, κόρη του διπλωμάτη Νικόλαου Σακόπουλου και της Σμυρναίας Ουρανίας Ηλιάδη. Διατέλεσε πρόξενος των ΗΠΑ στην Αθήνα (1893-1898 και 1905-1906) –όπου προώθησε με θέρμη την αναβίωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων–, στη Θεσσαλονίκη (1910-1911) και στη συνέχεια στη Σμύρνη (1911-1917 και 1917-1922), όπου υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της καταστροφής της. Παρέμεινε στη Σμύρνη μέχρι που ξέσπασε η μεγάλη φωτιά, στις 13 Σεπτεμβρίου του 1922, συνεισφέροντας στη διάσωση και μεταφορά των Μικρασιατών σε κοντινά ελληνικά νησιά.
Το βιβλίο του Η μάστιγα της Ασίας άργησε να δημοσιευτεί στη χώρα μας προκειμένου να μη διαταραχθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, αν και η εφημερίδα Εστία το δημοσίευσε σε συνέχειες τον Μάρτιο-Απρίλιο του 1927. Εκδόθηκε πρώτη φορά τελικά το 1980 με χορηγία των σωματείων «Εστία Νέας Σμύρνης», «Ένωσις Σμυρναίων» και «Θρακικόν Κέντρον». Η αφήγησή του στο βιβλίο είναι τρομακτική και καθηλωτική. Περιγράφει με παραστατικές λεπτομέρειες τη σφαγή στην αρμενική συνοικία της πόλης, καθώς και την κακομεταχείριση αξιωματούχων που εργάζονταν στο Αμερικανικό Κολέγιο της Σμύρνης. Παραθέτει επίσης στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η φωτιά της Σμύρνης ξεκίνησε από στρατεύματα του τακτικού τουρκικού στρατού. Μετά την καταστροφή τοποθετείται πρόξενος των ΗΠΑ στη Βουδαπέστη, όπου παραμένει μέχρι τη συνταξιοδότησή του, το 1924. Πέθανε στην Αμερική το 1942 και θάφτηκε στο κοιμητήριο Όουκ Χιλ στην Ουάσινγκτον Ντι Σι.
Βρείτε το εδώ
«Χαμένος παράδεισος» του Τζάιλς Μίλτον (Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς, Πρώτη έκδοση: Σεπτέμβριος 2008, Εκδόσεις Μίνωας, 23η χιλιάδα κυκλοφορίας)
Ο Χαμένος παράδεισος είναι μια δυνατή ιστορία καταστροφής, ηρωισμού και επιβίωσης, ειπωμένη με τον ξεχωριστό λόγο που κατέστησε τον Τζάιλς Μίλτον επιτυχημένο δημοσιογράφο και συγγραφέα. Ξετυλίγεται μέσα από τις αναμνήσεις επιζώντων, πολλοί απ’ τους οποίους μιλάνε πρώτη φορά δημόσια, και τις μαρτυρίες εκείνων που βρέθηκαν στη δίνη μιας από τις μεγαλύτερες καταστροφές της σύγχρονης Ιστορίας.
Ο πολυμεταφρασμένος συγγραφέας Τζάιλς Μίλτον (γενν. 1966) έχει αρθρογραφήσει στις περισσότερες βρετανικές εφημερίδες εθνικής κυκλοφορίας, όπως και σε πολλά ξένα έντυπα, και ειδικεύεται στην ιστορία των ταξιδιών και των εξερευνήσεων. Κατά τη διάρκεια των ερευνών του, ταξίδεψε πολύ στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την αμερικανική ήπειρο. Τα έργα του γνωρίζουν διεθνή επιτυχία.
Βρείτε το εδώ
Επιμέλεια στήλης: Ράνια Μπουμπουρή
