Λίγους μήνες μετά την απελευθέρωση της Λέσβου από τους Γερμανούς, το «Εμπρός», τότε «όργανο της Περιοχής Αιγαίου του ΚΚΕ» και με αφορμή τον πρώτο ελεύθερο, μετά από χρόνια, γιορτασμό της 25ης Μαρτίου, κυκλοφορεί με εκτενή αφιερώματα στην επέτειο.
Από αυτό το φύλλο, παραθέτουμε το ενδιαφέρον ιστορικό κείμενο με τίτλο: «Η επανάσταση και η Λέσβος – Μερικά χαρακτηριστικά γεγονότα». Στο τέλος του κειμένου, μπορείτε να διαβάσατε όλη την εφημερίδα εκείνης της ημέρας.
Η επανάσταση και η Λέσβος
Μερικά χαρακτηριστικά γεγονότα
Ξεδιπλώνουμε μια σημαντική πτυχή της Λεσβιακής Ιστορίας όπου φανερώνεται η δράση των Λεσβίων και οι θυσίες του λαού και τον αγώνα του 21.
Είμαστε στο 1817. Τότε για πρώτη φορά έρχεται στη Μυτιλήνη το μυστικό της Φιλικής Εταιρείας από τον Λεμονή Παλαιολόγο που είχε μυηθεί από τον Εμμανουήλ Ξάνθο στην Κων/πολη. Οι κοτσαμπάσηδες όμως με επικεφαλής τους τον Χ’ Γιώργη Μάντρα είναι η αντίδραση οι τουρκολάτρες.
Η κίνηση γύρω από στη Φιλική προχωρεί, αλλά από μια τυχαία σύμπτωση το μυστικό προδίνεται και το μαθαίνει ο Χ’ Γιώργης Μάντρας. Ο ασυνείδητος αυτός προεστός αποφασίζει να προδώσει το μυστικό στον ίδιο τον Σουλτάνο για να έχει την εύνοια του και πραγματικά πηγαίνει ο ίδιος στην Πόλη και εκθέτει τα πράγματα.
Ο συντηρητισμός των κοτζαμπάσηδων θριαμβεύει. Εκτακτα μέτρα πέρνονται στη Μυτιλήνη και κάθε επαναστατική κίνηση ματαιώνεται. Οι αρχηγοί Χ’ Γρηγόρη και Γιάννης Λεμονής (Κοντογδή) καταδιώκονται. Ο πρώτος πιάνεται και κλείνεται στις φυλακές. Ο Κοντογδής καταφεύγει στον Όλυμπο της Αγιάσσου. Αναγκάζεται όμως σύντομα να κατέβει και να παραδοθεί γιατί τον καταζητούσαν οι Τούρκοι απειλώντας με σφαγές. Είμαστε πιά στο 1821 και έχει ξεσπάσει η Επανάσταση.
Οι αρχές τρομοκρατούν τον κόσμο. Ο Πουκεβίλ λέγει πως έγιναν και σφαγές στο Κάστρο, εννοώντας την πόλη. Πρέπει να ξέρουμε πως στην εποχή κείνη στη Μυτιλήνη οι Τούρκοι υπερτερούσαν στον πληθυσμό. Ήταν 7000 αντίκρυ σε 3000 Ελληνες.
Η κατάσταση χειροτερεύει όταν έγινε το μπουρλότο της Ερεσσού. Οι Τούρκοι τότε μανιασμένοι ζητούν εκδίκηση. Οι Λέσβιοι είναι εκτεθειμένοι στους χειρότερους κινδύνους. Το πρωί της 27 του Μάη του 21 ο Παπανικολής ανατίναξε στην Ερεσό το τούρκικο δίκροκο. Την ίδια μέρα η θύελλα ξεσπά σε άγριες σφαγές. Σώθηκε ένας πρόχειρος κατάλογος στο κώδικα της Μητρόπολης Μυτιλήνης που αναφέρει 47 θύματα. Ο λαός την εποχή κείνη την ονόμασε «Τζουλούσι» και έμεινε ο χαρακτηρισμός αυτός ως τα τελευταία.
Τα κατοπινά γεγονότα και η γενική κατάσταση, έφεραν πανίσχυρο τον κοτζαμπασισμό, ενώ ο πολύς λαός ζούσε στα βουνά αποφεύγοντας τη τούρκικη βία και την τρομοκρατία.
Τον κοτσαμπάσικο συντηρητισμό το φανερώνει εγκύκλιος του Μητροπολίτη Καλλινίκου με υπογραφές όλων των προεστών και των πριν φιλικών που στα 1823, 8 του Μάρτη καλούν όσους έφυγαν στις Κυκλάδες να γυρίσουν «για να περάσουν από πριν καλήτερο» κάτω από την διοίκηση του «Πανεδοξότατου Καλαξιζή».
Τον Οχτώβρη του 1823 δύο μοίρες του στόλου φτάνουν στο νησί, η μια στο Σίγρι και ή άλλη στην Καλλονή. Βγαίνουν 4000 πολεμιστές. Μαζί τους ενώνονται αμέσως άλλοι τόσοι έλληνες αγρότες και κατεβαίνουν οι αντάρτες από τα βουνά. Η δύναμη των επαναστατών είναι σοβαρή. Οι Τούρκοι του Βορινού τμήματος του νησιού παθαίνουν πανωλεθρία. Οι ελληνικές δυνάμεις κατηφορίζουν για το Κάστρο – τη Μυτιλήνη.
Ο Αγάς όμως της Μυτιλήνης κινείται. Σέρνει μαζί του πάνω από 12000 στρατό. Δυο φορές χτυπιέται με τους επαναστάτες και τους νικά. Στο τέλος κυριάρχησε και ανάγκασε τους ψαριανούς να ξαναμπούνε στα πλοία μαζή με πολλούς λέσβιους επαναστάτες Η επανάσταση είχε αποτύχει και οι λέσβιοι αγωνιστές που έμεινα ξαναβγήκαν στα βουνά.
Από τότε κυριάρχησαν στην πόλη και στα χωριά ολότελα οι τούρκοι με τους Έλληνες κοτσαμπάσηδες. Σε μια επιστολή που στάλθηκα από τη Μυτιλήνη και την αναφέρει ο Γούδας στους παράλληλους βίους του, οι κοτσαμπάσηδες της Μυτιλήνης ονομάζονται «τουρκολάτρες».
Ωστόσο από τους Λέσβιους που έφυγαν από το νησί πολλοί διακριθήκανε. Τέτοιοι είναι ο Παν. Μανιάτης που πολέμησε με τον Γκριτζιώτη και πέθανα δημότης Σπετσών, ο Παλαιολόγος Μιχάλης έγινε αξιωματικός και πέθανε δημότης Σπετσών, ο Δημήτρης Βούλγαρης που πολέμησε μαζί με τον Βώκο, Παναγής ο Μυτιληνιός που έγινε σωματάρχης των επικούρων πολεμώντας μαζί με τον Τομπάζη και σκοτώθηκε στα 1822 στο Αμουργιαλες.
Αλλα και ξεχωριστή θέση πήραν λέσβιοι πατριώτες όπως Ιγνάτιος ο Ουγγαροβλαχίας και Βενιαμίν ο Λέσβιος, που ονομάστηκαν «άξιοι της Πατρίδας» και ο Θεόδωρος Αλκαίος ο περίφημος διοργανωτής του ελλ. Θεάτρου και πολεμιστής μαζή με τους Ψαριανούς και οι Μιχαήλ Δημητρακέλλης που υπηρέτησε αργότερα στο υπουργείο της Παιδείας και Στρατιωτικών, Παναγιώτης Δημητρακέλλης (1825) που υπηρέτησε σαν γραμματέας του φρουράρχου Ακροκορίνθου και αργότερα (1826) σαν υγειονομίας Στερεάς κ.α
Τα αισθήματα του λαού εναντία στον συντηρητικό και αντιδραστικό κοτσαμπασισμό και την προδοσία τα φανερώνει η παράδοση πως όταν πέθανε ο προδότης Μάντρας δεν τον δεχότανε η γης της Λέσβου ώσπου αναγκαστήκανε να στείλουν το πτώμα του στη Σαντορίνη.
Ο Χατζηγρηγόρης κρεμάστηκε στο μεγάλο κυπαρίσι της Απάνω Σκάλας που πρέπει να κόπηκε για ξυλεία από κακούργα χέρια. Επίσης και ο Γιάννης Παλαιολόγος (Κοντογδής) που κατέβηκε από τον Ολυμπο για να προληφτούν σφαγές παραδόθηκε στους Τούρκους και αργότερα κρεμάστηκε και αυτός.
Πηγή: ψηφιακά αρχεία της βιβλιοθήκης της Μυτιλήνης
mplokia.gr
