Από την Λαϊκή Συσπείρωση Αγιάσου
Σελίδες της ιστορίας του λεσβιακού λαϊκού κινήματος
2/10/1950: 71 χρόνια από τη μάχη στο Ντάμι της Μπέρδας και την ουσιαστική λήξη του αντάρτικου αγώνα στη Λέσβο
Το φθινόπωρο του 1950, δεκατρείς μήνες μετά την επίσημη λήξη του ελληνικού εμφυλίου, λίγοι μαχητές του ΔΣΛ βολοδέρνουν πια στα βουνά και στα ρουμάνια της Λέσβου. Στις 2 του Οκτώβρη μια ομάδα έξι ανταρτών βρίσκεται στο λημέρι τους στη θέση «Λυγερό», πάνω από μια ρεματιά στην περιοχή «Άντρια» της περιφέρειας Αγιάσου. Γίνονται αντιληπτοί από έναν αγροφύλακα που τους προδίνει στα αποσπάσματα, τα οποία δεν αργούν να τους κυκλώσουν και να τους αιφνιδιάσουν. Ύστερα από σφοδρή και πολύωρη μάχη σκοτώνονται πέντε αντάρτες, ο καπετάνιος Χαράλαμπος Θεοδοσίου από την Αγία Παρασκευή, οι Κυριάκος Πασχαλιάς, Αντώνης Αγρίτης, Παναγιώτης Καρετέλης από την Αγιάσο και ο Λευτέρης Παπαθανασίου από τη Μόρια. Διασώζεται μόνον ο Θρασύβουλος Μπούσδος που κατάφερε να ξεφύγει ελαφρά τραυματισμένος.
Τα πτώματα των σκοτωμένων ανταρτών τα διαπόμπευσαν στην Αγιάσο, στην Κώμη, στην Πηγή και στην Αγία Παρασκευή, όπου τελικά τα έθαψαν σ’ ένα χωράφι λίγο έξω απ’ το χωριό.
Η εκταφή των οστών τους έμελλε να γίνει σε επίσημη κομματική εκδήλωση στις 9 Οκτώβρη 1983 με πάνδημη λαϊκή συμμετοχή. Το καλοκαίρι του 2008 με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αγιάσου το Ντάμι της Μπέρδας κηρύχτηκε ιστορικό μνημείο και έγιναν εργασίες ανάδειξής του. Από τότε άνθρωποι όλων των πολιτικών πεποιθήσεων επισκέπτονται το Ντάμι της Μπέρδας και γνωρίζουν πτυχές της νεότερης ιστορίας του τόπου μας.
Ο Θρασύβουλος Μπούσδος, ο μόνος διασωθείς της μάχης, αναμοχλεύει τις αναμνήσεις του στη συνέντευξη που έδωσε στους Γιώργο Αθ. Σκούφο και Παναγιώτη Μ. Κουτσκουδή το Σάββατο, 26/3/2005, στα γραφεία της ΠΕΑΕΑ Λέσβου στη Μυτιλήνη:
«…Μετά τον τραυματισμό τους στο ντάμι της Τσερκέζας, εγώ τους κουβάλαγα φαγητό και τους βοηθούσα μέχρι να αναρρώσουν. Μείναμε για λίγο καιρό στη Ρουμάνα και μετά ο Κυριάκος είπε να πάμε στα «Άντρια», όπου είχαμε ένα από τα λημέρια μας, που ήταν το ντάμι της Μπέρδας. Εκεί γύριζε ένας αγροφύλακας που ήταν συγγενής με τον Πασχαλιά και τον Αγρίτη. Γι’ αυτό στην αρχή μας κάλυπτε και μας στήριζε. Αργότερα όμως λύγισε και τελικά μας πρόδωσε. Ερχότανε δυο μικροί στο ντάμι της Μπέρδας και μας φέρνανε λίγο φαγητό. Ο ένας ήταν κουφός κι ο άλλος, του Κ’στουφέλ’, ήταν στα καλά του. Μια μέρα, ήταν 2 Οκτώβρη του ’50, καθόμαστε όλοι κάτω από μια μεγάλη συκιά στο λημέρι μας. Εγώ, ο Πασχαλιάς, ο Θεοδοσίου, ο Καρετέλης, ο Αγρίτης και ο Λευτέρης. Ο Αγρίτης ετοιμαζόταν να ξυριστεί και μετά θα πηγαίναμε σε αναζήτηση τσιγάρων και τροφής. Ξαφνικά βλέπω ένα χωροφύλακα που πλησίαζε. Φώναξα «Νάτοι ρε!» και έριξα μια χειροβομβίδα. Οι καπεταναίοι κατηφόρισαν και οχυρώθηκαν μέσα στο ντάμι της Μπέρδας. Εγώ όμως ακολούθησα τον Αγρίτη, που πέταξε το ξυράφι και έτρεξε στο πλάι. Μας έριξαν χειροβομβίδα που μας τραυμάτισε και τους δυο. Τον Αντώνη στο πόδι κι εμένα στο λαιμό και στο χέρι. Συνεχίσαμε το τρέξιμο κατά μήκος μιας ξερολιθιάς αλλά λίγο αργότερα μια σφαίρα χτύπησε θανάσιμα τον Αντώνη που προπορευόταν κι έπεσε νεκρός στα πόδια μου. Εγώ σύρθηκα και λούπαξα μέσα σε κάτι αγριοκουμαριές. Από χαμηλά ακουγόταν οι φωνές των καπεταναίων μας «Προς το ρέμα, προς το ρέμα!» Τσιρίδες, πυροβολισμοί, φασαρία. Απέναντι υπήρχε ένα ντουβάρι από το οποίο με χώριζε ένα γυμνό μέρος. Πίσω από το ντουβάρι ήταν ρουμάνι. Αν πέρναγα το ντουβάρι θα σωνόμουν. Βρήκα την κατάλληλη στιγμή και διέτρεξα την απόσταση χωρίς να γίνω αντιληπτός. Έσχισα το πουκάμισό μου κι έδεσα τα τραύματά μου. Περίμενα μήπως γλιτώσει κανένας κι έρθει να με βρει για να φύγουμε μαζί. Έμεινα εκεί μέχρι που σκοτείνιασε. Η μάχη τέλειωσε και δεν είχε σωθεί κανένας από τους υπόλοιπους…»
