Λέσβος: Το νησί των χιλιάδων αποχρώσεων
Το νησί των χιλίων αποχρώσεων, το νησί του Ελύτη και της Σαπφούς. Το νησί της αγιοσύνης, του Ταξιάρχη, του Ραφαήλ και της Παναγιάς της Αγιάσου, που μάλλον όλοι μαζί και άλλοι τόσοι άγιοι, ευλόγησαν τον τόπο και η ευφορία του μπορεί να θρέψει τους 85.000 κατοίκους του αλλά και να εξάγει τα προϊόντα του σε όλο τον κόσμο.
Ακούγεται παράδοξο, αλλά όλη αυτή η ομορφιά που περιβάλλει το νησί είναι αποτέλεσμα ενός προϊστορικού χαοτικού γεγονότος. Η τρομερή έκρηξη του ηφαιστείου, που πλημμύρισε με λάβα το νησί και άλλαξε δραματικά τη μορφολογία του, δημιούργησε όλη της φυσική αφθονίας που κάνει τον τόπο αυτό να ξεχωρίζει, πολύ πριν εμφανιστεί στο προσκήνιο ο άνθρωπος. Πέντε θερμές ιαματικές πηγές, το ηφαιστειακό τοπίο με το απολιθωμένο δάσος της δυτικής πλευράς και η εύφορη νοτιοανατολική ακτή φτιάχνουν τη Λέσβο των δύο εικόνων.
Η Λέσβος αποτελεί έναν πραγματικό γαστρονομικό παράδεισο. Με ένα από τα καλύτερα ελαιόλαδα της Ελλάδας, με ντόπια κρέατα υψηλής ποιότητας, με φημισμένα τυριά όπως το λαδοτύρι ή κεφαλάκι, με μυρωδάτο θυμαρίσιο μέλι και φυσικά τις περίφημες σαρδέλες Καλλονής. Η υπέροχη κουζίνα και τα εδέσματα που απολαμβάνουν οι φιλοξενούμενοι του νησιού μένουν για πάντα χαραγμένα στη μνήμη τους, αφού η μαγειρική έχει γίνει επιστήμη και διαφέρουν μακράν σε γεύση, ποιότητα, αρώματα αλλά και σε τιμές.
γκουζλεμέδες
Ένα ταξίδι 4 ημερών δεν ήταν αρκετό για να το γνωρίσουμε από άκρη σε άκρη, αφού είναι το τρίτο μεγαλύτερο σε έκταση της χώρας, ήταν όμως αρκετό για να το απολαύσουμε και για να το σκεφτούμε ως επόμενο προορισμό των καλοκαιρινών διακοπών.
Οι επενδύσεις και οι υποδομές στον τουρισμό μπορεί να είναι ένα βήμα πίσω από τα άλλα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, όμως από την άλλη ο επισκέπτης απολαμβάνει την παρθένα γη και τις παραλίες του και εντυπωσιάζεται από πράσινο και γαλάζιο.
Ο Περιφερειάρχης Β. Αιγαίου Κώστας Μουτζούρης, προσκάλεσε 16 δημοσιογράφους από διάφορα μέσα και ανέλαβε να μας ξεναγήσει στον νησί του, προκειμένου να προβάλει τις ομορφιές του. Η αλήθεια είναι ότι ενώ είχα επισκεφτεί πολλές φορές στο παρελθόν τη Λέσβο, αυτή τη φορά το είδα με άλλο μάτι το νησί.
Πλωμάρι
Η εμπειρία ήταν πραγματικά μαγική και αυτή θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω.
Φτάσαμε στο καινούργιο αεροδρόμιο με την πρώτη πρωινή πτήση, κάνοντας μια πρώτη βόλτα με το λεωφορείο στην πρωτεύουσα του νησιού, την Μυτιλήνη. Πολλοί αποκαλούν όλο το νησί Μυτιλήνη ξεχνώντας ή αγνοώντας ότι η ονομασία του είναι Λέσβος.
Η ξεναγός μας, Ειρήνη, μας το επισημαίνει κάθε φορά που κάνουμε αυτό το λάθος. Είναι όμως ο άνθρωπος που με το πάθος της για τη δουλειά της και τον τόπο της, κατάφερε τελικά φεύγοντας από το νησί να μας έχει κάνει πλουσιότερους σε γνώσεις ιστορικές, γεωγραφικές αλλά και τουριστικές για τη Λέσβο.
Οι γυναίκες στην Αγιάσο μας προσέφεραν καϊνάρι από κανέλα
Όλο το νησί της Λέσβου έχει ενταχθεί ως Γεωπάρκο στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO και το Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων. Επίσης στο νησί υπάρχουν τρεις προστατευόμενες περιοχές, οι οποίες ανήκουν στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000: Κόλπος Γέρας και Όρος Όλυμπος, Υγροβιότοποι Κόλπου Καλλονής και Απολιθωμένο Δάσος – Δυτική Χερσόνησος.
Η πρωτεύουσα λοιπόν, η Μυτιλήνη, χαρακτηρίζεται από την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των αρχοντικών της που συνδυάζουν την κλασσική ελληνική αρχιτεκτονική με στοιχεία της ευρωπαϊκής. Αρχοντικά με λιακωτά, σκάλες μαρμάρινες, παραθύρια που βλέπουν στην ανατολή, φέρουν πάνω τους στοιχεία μπαρόκ, νεογοτθικά, μπελ επόκ, αναγεννησιακά, νεοκλασικά. Στην προκυμαία της Μυτιλήνης ξεχωρίζουν ο Άγιος Θεράποντας, αναγεννησιακού ρυθμού, με το μεγαλοπρεπή μπαρόκ τρούλο του, το νεογοτθικού ρυθμού καμπαναριό της Μητροπόλεως, ύψους 33 μέτρων, το πρώην ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετάνια», οι Κολώνες, η Οθωμανική Τράπεζα, το Παλαιό Λιμεναρχείο, το κτίριο της Περιφέρειας και το Παλαιό Δημαρχείο.
Η εκκλησία του Άγιου Ταξιάρχη
Στα περισσότερα χωριά της λεσβιακής υπαίθρου διατηρείται το λιτό αρχιτεκτονικό ύφος, με σπίτια λιθόκτιστα και κεραμοσκεπή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο αμφιθεατρικός οικισμός του Μολύβου, με τα σπίτια του φτιαγμένα από πέτρα και ξύλο, πολλά εκ των οποίων χρονολογούνται από τον 18ο αιώνα. Το κάστρο της Μυτιλήνης δεσπόζει στην κορυφή πευκόφυτου λοφίσκου, κοντά στο λιμάνι της Μυτιλήνης και είναι ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου. Θεμελιώθηκε κατά την περίοδο του Ιουστινιανού πάνω στα ερείπια ενός ακόμα παλαιότερου οχυρού.
Τη Λέσβο, όπως είπα και στην αρχή, την επισκέπτονται πολλοί για τις θαυματουργές εκκλησίες της. Πρώτη στάση λοιπόν για προσκυνήματα ήταν στο Mανταμάδο, όπου εκεί βρίσκεται η Ιερά Μονή του Tαξιάρχη, ο προστάτης Άγιος όλου του νησιού, με τη μοναδική ανάγλυφη εικόνα του Ταξιάρχη Μιχαήλ. Ο θρύλος λέει ότι το πρόσωπο του Μιχαήλ κοκκινίζει ή γίνεται πιο σκούρο ανάλογα την με την διάθεση που του δημιουργεί ο πιστός που πάει να προσκυνήσει.
εικόνα του Ταξιάρχη Μιχαήλ
Στην πλατεία κάτω από τα δένδρα απολαύσαμε τους ξακουστούς λουκουμάδες με διαφορετικές γεύσεις. Στο χωριό αυτό η αγγειοπλαστική έχει μεγάλη παράδοση και ο κ. Σταμάτης είναι από τους λίγους που έχουν απομείνει για να διδάξουν την σπάνια τέχνη των χειροποίητων κεραμικών.
κ. Σταμάτης, αγγειοπλάστης
Επόμενος προορισμός μας, η Σκάλα Καλλονής. Μέχρι να φτάσουμε στον πιο φημισμένο κόλπο του νησιού, γνωστό για τις σαρδέλες του, είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε πανέμορφα χωριά.
Η κτηνοτροφία απασχολεί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμό των κατοίκων και το διαπιστώνουμε ανεβαίνοντας τα χωριά όπου οι πλαγιές είναι γεμάτες από πρόβατα. Ιδιαίτερα, μια ποικιλία μαύρων προβάτων. Η Λέσβος φημίζεται και για τα γαλακτοκομικά προϊόντα της. Η φυσική χλωρίδα και οι τοπικές φυλές αιγοπροβάτων εξασφαλίζουν εξαιρετικής σύστασης αιγοπρόβειο γάλα, το οποίο μεταποιούν οι παραδοσιακές μονάδες τυροκόμισης, εφαρμόζοντας τις παραδόσεις από γενιά σε γενιά. Εκλεκτή φέτα, κασέρι, γραβιέρα και λαδοτύρι, ένα σκληρό επιτραπέζιο τυρί με έντονη γεύση και ευχάριστο άρωμα.
κεραμικά
Καταλήξαμε το μεσημέρι στην Σκάλα Καλλονής όπου μας επιφύλασσαν ένα τραπέζι γεμάτο με θαλασσινά εδέσματα, που οι γυναίκες στην κουζίνα επιμελούνται με πολύ προσοχή με συνταγές από τις γιαγιάδες τους, όπως τα χτένια με ρύζι αλλά και τα ωμά θαλασσινά που θα ζήλευε η καλύτερη οι γιαπωνέζικη κουζίνα.
Το ηλιοβασίλεμα στην Πέτρα και το Μόλυβο είναι από τα πιο όμορφα στο νησί. Το ένα χωριό από το άλλο απέχει μόλις κάποια λίγα χιλιόμετρα, αφού είναι σχεδόν ενωμένα. Επιλέξαμε να δούμε την δύση του ήλιου στην Πέτρα και αμέσως μετά επισκεφτήκαμε τον Μολύβο, με τα παραδοσιακά από ξύλο και πέτρα σπίτια του. Περπατήσαμε μέσα στα καλντερίμια και φωτογραφήσαμε την ομορφιά αυτού του υπέροχου τόπου.
καλντερίμια Μολύβου
Την επομένη το πρωί, ζήσαμε την εμπειρία ως παρατηρητές πουλιών στους σπάνιους υδροβιότοπους και στις άλικές του Κόλπου της Καλλονής που υπάρχουν στο κεντρικό τμήμα του νησιού. Χιλιάδες παρατηρητές πουλιών καταφτάνουν κάθε χρόνο στο νησί για να καταγράψουν την ζωή σπάνιων πτηνών όπως των φλαμίνγκο (Phoenicopterus ruber), των αλκυόνων (Alcedo attlis) και των πελαργών (Ciconia ciconia & Ciconia nigra).
Φλαμίγκο στις αλυκές Καλονής
Στη Λέσβο υπάρχει και εντυπωσιακή ποικιλία φυτών όπως τις σπάνιες ορχιδέες, βελανιδιές, αγριοφυστικιές, άγριες τριανταφυλλιές, καρυδιές, αμυγδαλιές καθώς και μια τεράστια ποικιλία βοτάνων όπως μέλισσα, μέντα, φασκόμηλο και γλυκάνισο αλλά και το ροδόδενδρο (Rhododendron luteum), το οποίο δεν φύεται πουθενά αλλού στην Ελλάδα.
Η επίσκεψη στη σπηλιά του Θεόφιλου λίγο πριν την Αγιάσο, εκεί όπου έμενε και ζωγράφιζε τα έργα του, ήταν μια πραγματική εμπειρία αλλά και στεναχώρια που δεν έχει αξιοποιηθεί ως σημείο Παγκόσμιου ενδιαφέροντος.
σπηλιά του Θεόφιλου
Στην Πλατεία της Αγιάσου ο ναός της Kοίμησης της Θεοτόκου με τη μοναδική εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσης, καθώς και μια σημαντική συλλογή εκκλησιαστικών χειρόγραφων και σκευών. Στο προαύλιο της εκκλησίας υπάρχει ένα δένδρο που δεν γνωρίζει κανείς τα χρόνια του αλλά έχει σκεπάσει με τα κλαδιά του όλη την Πλατεία. Οι γυναίκες μας υποδέχτηκαν με το μυρωδάτο καινάρι, ένα ρόφημα από κανέλα και άλλα ντόπια βότανα, πίτες φτιαγμένες από 35 στρώσεις φύλλων, γκουζλεμέδες γεμισμένα με τυρί, ομελέτα από άγρια σπαράγγια, και το ντόπιο χυμό αρώνια που κατασκευάζει ο Μίλτος Ρεπανης από το φυτό αρώνια που καλλιεργείται στη Λέσβο.
Το αιωνόβιο δένδρο στην εκκλησία που έχει σκεπάσει όλη την Πλατεία
Επισκεφτήκαμε και το Αναγνωστήριο της Αγιάσου, όπου φυλάσσονται χειρόγραφα και φωτογραφίες. Εκεί συναντήσαμε τον κ. Κωστα Ζαφειρίου γνωστό και ως «Καζίνο» ο οποίος παίζει και διδάσκει σαντούρι.
ο κ. Κώστας Ζαφειρίου με το σαντούρι του
Αμέσως μετά επισκεφτήκαμε τα Βατερά, μια από τις ομορφότερες παραλίες της Λέσβου, εδώ όπου έχουν μετακομίσει όλοι οι κάτοικοι του χωριού Βρίσα που ισοπεδώθηκε το 2017 από το σεισμό 6,3 Ρίχτερ. Η πληγές του παραμένουν βαθιές και οι κάτοικοι περιμένουν την βοήθεια του κράτους για να αποκαταστήσουν τις ζημιές.
Κάναμε και μια στάση και στις θερμές πηγές Θέρμης, μία από τις 9 θερμές πηγές που βρίσκονται σε λειτουργία στο νησί.
Μετα από μια υπέροχη περιήγηση, το βράδυ καταλήξαμε στην φάρμα Γρηγοριάδη και στο εστιατόριο του «Η Εδέμ του Μπέη», με μενού αγριογούρουνο στιφάδο, αρνάκι γεμιστό και πολλούς άλλους μεζέδες που η πρώτη ύλη έχει καλλιεργηθεί στην φάρμα.
Την επομένη το πρωί, προορισμός μας είναι το Σίγρι και το απολιθωμένο δάσος.
Λιμάνι Σίγρι
Η αλήθεια είναι ότι όταν επισκέφτηκα τις προηγούμενες φορές το Σίγρι η εικόνα ήταν «Φαρουέστ». Ξερότοπος.
Τώρα, στο μήνα Μάιο, ο τόπος ήταν καταπράσινος και τα σπάνια βότανα ανθισμένα. Δένδρα εκατομμύριων ετών, έχουν αποκαλυφτεί από την διάνοιξη του νέου δρόμου προς το Σίγρι. Ένα έργο που θα τελειώσει σε λίγους μήνες και θα βοηθήσει ιδιαίτερα το οδικό δίκτυο του νησιού από το νέο Λιμάνι του Σίγρι, που θα λειτουργήσει επίσης φέτος το καλοκαίρι δίνοντας μεγάλη ανάσα στο εμπόριο του νησιού.
Το Μουσείο του Απολιθωμένου Δάσους είναι μοντέρνο και τα απολιθωμένα δένδρα πραγματικά εντυπωσιάζουν τον κάθε επισκέπτη. Ως μοναδικό δασικό οικοσύστημα, ανακηρύχθηκε «Παγκόσμιο Γεωπάρκο Unesco» που καλύπτει μία έκταση 15.000 εκταρίων.
Απολιθωμένο δάσος
Μετά το Σίγρι ο επόμενος σταθμός μας είναι η πιο γνωστή και πιο δημοφιλής παραλία του νησιού, η Ερεσός, η γενέτειρα της ποιήτριας Σαπφούς. Το καλοκαίρι γεμίζει από τουρίστες ενώ τα όποια καταλύματα, τα μπαρ και τα εστιατόρια είναι σε πλήρη ανάπτυξη. Εδώ οι ψαροταβέρνες έχουν ολόφρεσκα ψάρια, καταπληκτικού τοπικούς μεζέδες, και βέβαια το ντόπιο ποτό τους το ούζο.
Φεύγοντας κάνουμε μια στάση στο Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Γυναικών Μεσοτόπου. Είναι εντυπωσιακό πως οι γυναίκες του χωριού κατάφεραν να δημιουργήσουν μια επιχειρηματική δραστηριότητα που μπορεί και απασχολεί ένα μεγάλο αριθμό γυναικών και παράλληλα να συντηρεί την παράδοση με τα προϊόντα που πωλούν στο εκθετήριο τους. Τραχανάς, χαχλες, ζυμαρικά από διάφορα λαχανικά, αμυγδαλωτά, σιροπιαστά, ηδύποτα, από καρπούς του συλλέγουν οι ίδιες, γλυκά κουταλιού, μέλι, και τυροκομικά προϊόντα.
Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Γυναικών Μεσοτόπου
Το βράδυ καταλήξαμε και πάλι στην πρωτεύουσα στην Μυτιλήνη για να απολαύσουμε την βραδινή μας έξοδο στα Λαδάδικα. Εστιατόρια και μπαρ, το ένα δίπλα στο άλλο που τίποτα δεν έχει να ζηλέψει από την νυχτερινή ζωή στου Ψυρρη, ή στα λαδάδικα της Θεσσαλονίκης.
Την τελευταία ημέρα είχε μια γλυκόπιοτη εμπειρία. Επιτέλους μάθαμε πως γίνετε το ξακουστό ούζο. Το ούζο Πλωμαρίου ,η πρωτεύουσα θα λέγαμε γι αυτό το ξακουστό ποτό, έχει βγάλει πολλά brand που αυτή τη στιγμή πωλούνται σε όλο τον κόσμο. Εμείς επισκεφτήκαμε τις εγκαταστάσεις του «Ούζου Πλωμαρίου Ισίδωρα Αρβανίτη», που ήταν πραγματικά εντυπωσιακές.
Πρώτη ύλη ο γλυκάνισος, το αλάτι, η μαστίχα αλλά και κάποια ακόμα μπαχαρικά που για χρόνια κρατούν μυστικό και δεν αποκαλύπτουν την συνταγή τους.
Γλυκάνισος, πρώτη ύλη για το ούζο
Μας δείχνουν όμως ως καταναλωτές πώς πίνετε το ούζο. Πρώτα του ούζο, μετά λίγο δροσερό νερό και τέλος ο πάγος αν το θέλουμε πιο παγωμένο. Συνοδεύεται με μεζέδες από τοπικά προϊόντα, ντοματίνια, ελιές, τυριά διάφορα, σαρδέλα και παξιμάδια.
Δεν θα μπορούσαμε να μην επισκεφτούμε και το λιμάνι του Πλωμαρίου. Υπήρξε ένα σημαντικό λιμάνι τον 18ο και 19ο αιώνα με αρκετό πλούτο. Το μαρτυρούν τα κτήρια του που είναι πανέμορφα, κτισμένα στα καλντερίμια, αλλά εμφανώς εγκαταλειμμένα. Τώρα ξαναγίνεται μια προσπάθεια με ιδιωτική πρωτοβουλία να βρει και πάλι την ζωή που είχε κάποτε.
Σε τέσσερις ημέρες προλάβαμε και πήραμε μια μεγάλη «γεύση» από τις ομορφιές της Λέσβου και πήραμε εικόνες μαζί μας, στην επιστροφή για Αθήνα. Οι αποσκευές μας γέμισαν με διάφορα καλούδια που αγοράσαμε ή μας φίλεψαν οι ντόπιοι, αλλά είναι βέβαιο ότι ο καθένας μας έφυγε και με μερικά κιλά περισσότερα από το καλό και πλούσιο φαγητό.
