Μνήμη Παναγιώτη Στ. Κουνή - Η μνήμη σου, φως που καίει

του Παναγιώτη Κουτσκουδή 

Στον αγαπημένο μου Δάσκαλο Παναγιώτη Σταύρου Κουνή, που υπήρξε ο Προμηθέας μου, αυτός που μου χάρισε το «φως» της γνώσης, για να διαλύσω τα πνευματικά σκοτάδια και να μπορώ να βαδίζω «άνω θρώσκων» σ’ αυτή τη ζωή… Με απέραντη και παντοτινή ευγνωμοσύνη.

Ο κάθε άνθρωπος είναι δημιούργημα της εποχής του. Η ηθικοπνευματική του υπόσταση αντανακλά το γενικότερο πλαίσιο αρχών, γνώσεων και πεποιθήσεων που χαρακτηρίζουν την ιστορικά καθορισμένη κοινωνία στην οποία ζει και δραστηριοποιείται. Παράλληλα όμως και ιδιαίτερα όσον αφορά στην ιδεολογικοπολιτική του συγκρότηση καθοριστικό ρόλο παίζουν η κοινωνική (ταξική) του προέλευση και οι άνθρωποι που τον γαλούχησαν στα πρώτα του βήματα στη ζωή. Είχα την τύχη να σμιλευτώ σαν προσωπικότητα από έναν εξαίρετο λαξευτή. Από τα πρώτα μαθητικά μου χρόνια δούλεψε πάνω μου με επιμονή και υπομονή, με πραότητα αλλά και αυστηρότητα, με πάθος και αφοσίωση. Μου εμφύσησε την αγάπη στο συνάνθρωπο, μου ερμήνευσε τον κόσμο στον οποίο βρέθηκα, μου έμαθε ποια ήταν η θέση μου μέσα σ’ αυτόν και ποια τα καθήκοντά μου στην κοινωνία, με εξόπλισε με τα αναγκαία ιδεολογικά εφόδια για να πορευτώ στη  συνέχεια… Η σχέση μας ήταν καθοριστική και διαμόρφωσε από πολύ νωρίς αυτό που είμαι σήμερα. Πάντα θαύμαζα το τεράστιο ηθικό του ανάστημα, την ευρυμάθειά του, την καλοσύνη του, τη γλυκύτητα και την ευγένεια της φωνής του, την ακατάπαυστη κοινωνική του προσφορά, την αταλάντευτη πίστη του στα σοσιαλιστικά ιδανικά. Πάντα θεωρούσα τον εαυτό μου πνευματικό του παιδί. Ούτε η οικογενειακή διαπαιδαγώγηση δεν έπαιξε τόσο αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μου. Ο άνθρωπος αυτός μας άφησε γεια πολύ νωρίς. Έφυγε  την Τρίτη 23 Σεπτέμβρη 2014 το πρωί, σε ηλικία σχεδόν 68 ετών. Άφησε τη στερνή του ανασαιμιά στο Γενικό Νοσοκομείο της Χίου, όπου τον τελευταίο καιρό νοσηλευόταν με μηχανική υποστήριξη, χτυπημένος από την επάρατο. Το πάλεψε, αλλά ήταν αργά. Είχε μείνει μισός άνθρωπος! Υπέφερε. Δεν του άξιζε τέτοιο μαρτύριο! Καλύτερα που διάβηκε μια ώρα αρχύτερα την Αχερουσία! Η κηδεία του θα γίνει σήμερα στις 3 μ.μ. στις ακριτικές Οινούσσες! Στη μνήμη του παραθέτω ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα. Αργότερα θα ακολουθήσουν εκτενέστερες αναφορές στη ζωή και στο έργο του, όπως αρμόζει!

Γεννήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 1946 στην Αγιάσο της Λέσβου. Ήταν το πέμπτο παιδί μιας πολυμελούς οικογενείας. Ο πατέρας του, Σταύρος, ήταν υποδηματοποιός, ένας πολύ καλός τεχνίτης, ενώ η μητέρα του, Καλλιρρόη, το γένος Καμπιρέλη, ήταν εργάτρια στα κλωστοϋφαντουργεία (κλουσταριά ή τσιουρχανάδες) που ήκμαζαν παλιότερα στην Αγιάσο. Επειδή ο πατέρας του νοσηλευόταν στο Σανατόριο και η μητέρα του έπρεπε να μαζεύει τις ελιές, ο Παναγιώτης πηγαινοερχόταν στην Κομοτηνή, όπου έμεναν δυο μεγαλύτερες αδερφές του. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο στην Κομοτηνή και το λύκειο στην Αγιάσο. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Από τους γονείς του, που υπέστησαν το μένος και την ταλαιπωρία του μετεμφυλιακού κράτους, ήρθε σε επαφή με τις ιδέες της Αριστεράς, χώρο τον οποίο υπηρέτησε με συνέπεια μέχρι τελευτής του βίου του.

Από μικρό παιδί μυήθηκε  στις αξίες του Αναγνωστηρίου Αγιάσου και ευτύχησε να συνεργαστεί με το δάσκαλο και θεατράνθρωπο Χριστόφα Χατζηπαναγιώτη και με τον αείμνηστο Πάνο Πράτσο. Συνέβαλε στη συγκέντρωση και καταγραφή παλιών αγιασώτικων τραγουδιών και χαβάδων. Οργάνωσε μουσικοφιλολογικές βραδιές και έπαιξε σε ερασιτεχνικές παραστάσεις του Αναγνωστηρίου. Από το 1970 ασχολήθηκε με το αγιασώτικο καρναβάλι. Στη δραστηριότητα αυτή τον ώθησε η ανάγκη να συνεχιστεί η σπουδαία αυτή πολιτιστική κληρονομιά της Αγιάσου, που έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα, αλλά και η ανάγκη να περάσουν κάποια πολιτικά μηνύματα στους χαλεπούς καιρούς της δικτατορίας. Μελέτησε από το αρχείο του Αναγνωστηρίου όλες τις σωζόμενες μέχρι τότε  σάτιρες. Συνεργάστηκε με το Βασίλη Ν. Βαγιάννα, με το Στρατή Π. Αναστασέλη και με το Στρατή Φ. Δελόγγο.

Έγραψε ή συμμετείχε στο γράψιμο των παρακάτω καρναβαλικών σατιρών: Αεροπειρατεία (1970), Καζαμίας (1973), Ματωμένη Βίβλος (1975), Λαϊκό Κολέγιο (1976), Λαϊκό Δικαστήριο (1978), Προμηθέας Αγιασώτης (1982), Αχμακιστάν (1985), Σαντινίστας (1994).

Οι σάτιρες του εξέφραζαν τους πόθους και τους καημούς των λαϊκών στρωμάτων. Συνέβαλε στο να γίνει ο καρνάβαλος πιο θεατρικός. Καινοτόμησε, μοιράζοντας μία και την αυτή στροφή σε δύο ή και περισσότερους εκφωνητές. Αυτό ζωντάνεψε το διάλογο και προσέδωσε μεγαλύτερη θεατρικότητα στα δρώμενα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της στιχουργίας του ήταν η μετάβαση μέσα στην ίδια στροφή από ένα θέμα σε άλλο, εντελώς απρόσμενα, πράγμα που αιφνιδίαζε το θεατή και προκαλούσε το αυθόρμητο ξέσπασμά του. Γενικά ο Παναγιώτης Κουνής έδωσε νέα διάσταση στη σάτιρα και σημάδεψε την εποχή της πτώσης της χούντας και των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης. Δυστυχώς, η ζωή τον στέρησε από κοντά μας, τάσσοντάς του το καθήκον να αγωνιστεί σε άλλα μετερίζια. Αλλά, πάσα γη και πατρίς…

Ήταν ο πρώτος λόγιος που υπηρέτησε το καρναβάλι μας. Παραθέτω ένα απόσπασμα της από 29-2-2000 επιστολής του «…στις ρίζες του (σ.σ. καρναβαλιού) ενυπάρχει το στοιχείο, όχι απλώς της διαμαρτυρίας των καταπιεσμένων, μα προπαντός μια στάση ζωής παγανιστικού χαρακτήρα, με έντονα αντικομφορμιστικά και καθωσπρεπίστικα στοιχεία, γι’ αυτό και οι μουντζουρωμένοι, δηλαδή οι μεμυημένοι θεωρούνταν πρόσωπα «ανυπόληπτα» απί τ’ς «αθρώπ’», δηλαδή από τους αρχόντους και τη μεσαρία. Είναι με άλλα λόγια γέννημα θρέμμα του λαού, ο οποίος, παρά τα βίαια μέσα που χρησιμοποιήθηκαν από τους χριστιανούς, ποτέ δεν αποδέχτηκε την ουσία του χριστιανικού δόγματος, παρά μόνο εξωτερικά στοιχεία της λατρείας του που και αυτά, με τρόπο αξιοθαύμαστο, τα διαπότισε με έντονο παγανισμό.

Είμαι νομίζω ο πρώτος «εγγράμματος» που πήρα μέρος ενεργά στα δρώμενά του και το έπραξα ως ένα βαθμό συνειδητά, γιατί είχα διαπιστώσει ότι από την περίοδο του Ανανία και μετά το καρναβάλι είχε αρχίσει να τυποποιείται και να ξεστρατίζει. Μη λησμονήσεις ποτέ τα λόγια του μεγάλου δασκάλου, του Χριστόφα Χατζηπαναγιώτη: «Το καρναβάλι πηγάζει και απευθύνεται στην αγιασώτικη νοοτροπία και δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο τουριστικοποίησης». Όσον αφορά τη δική μου, μικρή οπωσδήποτε συμβολή, πιστεύω ότι συνίσταται στον γρήγορο διάλογο, στον πυκνό νοηματικά στίχο, στον αιφνιδιασμό μέσα στην ίδια στροφή και στη γρήγορη εναλλαγή των θεμάτων, πάντα όμως με τρόπο απρόσμενο στον ακροατή, και βέβαια στην επιστροφή στην πολιτική σάτιρα, που μαζί με το διονυσιακό στοιχείο αποτελούν τους δυο αναπόσπαστους άξονες του καρναβαλιού μας».

Από το 1976 υπηρετούσε ως καθηγητής σε Σχολεία της Χίου και των Οινουσσών, όπου τελικά εγκαταστάθηκε μόνιμα με την οικογένειά του. Παντρεύτηκε την εκπαιδευτικό Ελένη Αχλιόπτα από την Ερεσό και απέκτησε δυο κόρες, την Καλλιρρόη και τη Σαπφώ. Ανέπτυξε σημαντική πολιτιστική και θεατρική δραστηριότητα. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το θέατρο και έχει γράψει αξιόλογα θεατρικά έργα. Συνέβαλε, επίσης, στην ίδρυση θεατρικών ομάδων και Πνευματικών Κέντρων. Υπηρέτησε ως Γυμνασιάρχης στο Γυμνάσιο Οινουσσών και ήταν Διευθυντής του Ναυτικού Μουσείου Οινουσσών.

Το Σάββατο 16 Απριλίου 2005 στις 8 μ.μ. στο κατάμεστο κινηματοθέατρο του Αναγνωστηρίου η θεατρική ομάδα του Γυμνασίου και των Λυκειακών Τάξεων του ΤΕΕ Οινουσσών Χίου παρουσίασε την κλασική κωμωδία των Γιαλαμά – Πρετεντέρη «Μιας πεντάρας νιάτα». Η παράσταση, που δόθηκε και στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης την προηγούμενη μέρα στο πλαίσιο των φετινών Μαθητικών Αγώνων Θεάτρου, γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Τα παιδιά ενσάρκωσαν τους ρόλους των ηρώων με πιστότητα και χάρη, ζηλευτή κι από επαγγελματίες ηθοποιούς. Άξιζαν θερμά συγχαρητήρια σ’ όλους τους συντελεστές της υπέροχης αυτής παράστασης, η οποία είχε ανεβεί στην ίδια σκηνή και από τη θεατρική ομάδα του Αναγνωστηρίου στις 6 Αυγούστου 1969! Ένας από τους πρωταγωνιστές της, τότε, ήταν ο Γυμνασιάρχης Οινουσσών, Παναγιώτης Κουνής, προς τιμήν του οποίου πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση. Γνήσιο τέκνο της Αγιάσου και του Αναγνωστηρίου, που εδώ και τρεις περίπου δεκαετίες μεταλαμπάδευε τις αξίες του λαϊκού πολιτισμού στις ακριτικές Οινούσσες, δημιουργώντας ένα πολύπλευρο εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και κοινωνικό έργο. Συγκινημένος ο Δάσκαλος μίλησε στον κόσμο αναπολώντας τα παλιά και παροτρύνοντας τη νεολαία να μπολιαστεί με τα ευγενή ιδανικά των Αναγνωστηριακών.

Ήταν η τελευταία φορά που τον είδα. Μιλούσαμε όμως τακτικά στο τηλέφωνο, μέχρι και πριν λίγο καιρό… Πέρυσι που νοσηλευόταν στο «Σωτηρία» είχαμε πάει να τον επισκεφθούμε με το Βασίλη Καλογερά, αλλά συμπτωματικά εκείνη τη μέρα είχε βγει για ένα διήμερο από το νοσοκομείο. Θα ξανάμπαινε για να κάνει τη μεγάλη εγχείρηση, αξιοποιώντας τη μόνη ελπίδα που του απέμενε… Καλύτερα που ήρθαν έτσι τα πράγματα. Να τον θυμάμαι όπως ήταν γερός.

Γεια σου, Δάσκαλε. Η μνήμη σου, φως που καίει! Όπως λέει κι ο ποιητής Γιώργης Κοτζιούλας, άσειστος μέσα μου θα στέκεσαι κι ορθός!!!