Γράφει η Ανθούλα Δανιήλ, Δρ, Φιλολογίας, κριτικός λογοτεχνίας
Ο Παναγιώτης Σκορδάς ξεκίνησε το Λεσβιακό Ημερολόγιο. Γράμματα – Τέχνες – Πολιτισμός, το 2011 από τις εκδόσεις «Αιολίδα», με στόχο του την προβολή του πνευματικού πολιτισμού, που γέννησε και γεννά ακόμα το νησί της Λέσβου. Από τότε και μέχρι σήμερα ο άξιος, ανήσυχος και κυρίως δημιουργικός Δρ Νεοελληνικής φιλολογίας, συγγραφέας και κριτικός βιβλίου Παναγιώτης Σκορδάς, συντονίζει, οργανώνει, γράφει κάποια κείμενα και επιμελείται αυτή τη θαυμάσια από κάθε άποψη έκδοση που τιμά τα Λεσβιακά Γράμματα, προβάλλει και αναδεικνύει τον πανέμορφο και ιστορικό αυτό τόπο. Αισίως έφτασε στον 14ο τόμο, αυτή τη φορά από τις εκδόσεις «Δούκα». Με μια πρόχειρη καταμέτρηση βρίσκουμε πως είναι περισσότερες από πεντακόσιες οι συνεργασίες και περισσότερες από 5000 οι σελίδες οι αφιερωμένες στις τέχνες και στα γράμματα που έρχονται στο φως μέσα από τις σελίδες των Ημερολογίων. Πραγματικός άθλος, άξιος θαυμασμού και πολλών συγχαρητηρίων. Λίγα μέρη στην Ελλάδα μπορούν να περηφανεύονται για τέτοιας
Και όπως όλα τα μεγάλα έργα από Θεού άρχονται, από Θεού άρχεται και το Ημερολόγιο με τις ευχές του Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου, καθώς και των πολιτικών αρχών Περιφερειάρχη και Δημάρχων.
Το μεγάλο έργο, το opus magnum, ανοίγει με τον ζωγράφο Άγγελο Ραζή και το αξιόλογο επιτελείο θαυμαστών και υμνητών του έργου του: Γιαννακός Βόμβας (Γιάννης Αλύτης), Ελένη Παλλαντίου, Μαρία Μαραγκού, Τάκης Μαυρωτάς, Διονύσης Σαββόπουλος. Και έπειτα μια πλούσια έκθεση με έργα: εξοχές, εσωτερικά, ελιές, ρόδια, κρασί. Το νησί μας υποδέχεται με τα αγαθά του σε πλήρη ανάπτυξη.
Ο παρών τόμος με τις 460 σελίδες του περιλαμβάνει άρθρα ύψιστου λεσβιακού ενδιαφέροντος, ήτοι σαράντα πέντε συνεργασίες, δύο αφιερώματα ταξινομημένα σε ενότητες με τους παρακάτω τίτλους: Η Λέσβος του Άγγελου Ραζή, Πρώτη Γραφή – Πρώτη Ανάγνωση, Μνήμη Αριστείδη (Άρη) Κυριαζή, Γραμματολογία, Τέχνες – Φωτογραφία, Τέχνες – Ζωγραφική, Τέχνες – Μουσική, Η ιστορία αλλιώς, Αρχαία Λέσβος, Ανθρώπων έργα, Αρχαιολογία, Γλωσσικά, Η Λέσβος, οι άνθρωποι, ο χρόνος, οι ιστορίες τους.
Το εξώφυλλο του Ημερολογίου κοσμεί πίνακας του Ραζή, για τον οποίο μιλήσαμε ήδη και το οπισθόφυλλο έργο της Ασωματιανής ζωγράφου Χαράς Χρυσανθάκη.
Στην ενότητα «Πρώτη Γραφή – Πρώτη Ανάγνωση» δημοσιεύονται ποιήματα και διηγήματα των: Θόδωρου Μαραγκού, Φαίδωνα Χατζηδημητρίου, Νίκου Τερζή, Στέλλας Τεργιάκη, Νίκου Τσιριγώτη, Μαρίτας Στεφανέλλη, Ευστρατίας Βουζούλια – Περγάμαλη.
Πλούσιο και συγκινητικό το αφιέρωμα στον ερευνητή, συγγραφέα, λογοτέχνη και παθιασμένο Λεσβολάτρη Αριστείδη Κυριαζή. Γράφουν οι: Παναγιώτης Σκορδάς – Τζάνος Στεφανέλλης, Σταύρος Βαλτάς, Σπύρος Β. Πιπεράς, Γιάννης Κωνσταντέλλης, Γιώργος Κωνσταντινίδης, Μάκης Αξιώτης, Νίκος Δέτσης.
Η Μάγδα Αναγνωστή σε μία εξαιρετική μελέτη της παρουσιάζει τον Αγιαπαρασκευιώτη φωτογράφο με διεθνή καριέρα Γεώργιο Μπούκα. Η Αναστασία Αβούρη μελετά τη ζωγράφο Ευαγγελία Πρωτούλη, η οποία αν και αυτοδίδακτη «μπορεί αβίαστα να την κατατάξει κανείς στους ναΐφ, φυσιολάτρες ζωγράφους, που ασχολούνται κυρίως με ηθογραφικά θέματα της ιδιαίτερης πατρίδας της». Θα έλεγα πως είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή η ελαιογραφία «Γη και θάλασσα», το ακρυλικό «Στον ρυθμό της φύσης» και η εκσυγχρονισμένη μορφή της ποιήτριας της Λέσβου «Σαπφώ η Ερέσια».
Ο Στέφανος Φευγαλάς γράφει για τη Μουσική Σχολή του Συνεργατικού Σωματείου Λέσβου το 1912-1913 –Σχολή, λειτουργία και παρτιτούρα με τον «Ύμνο προς την εργασία»-, ενώ ο Ιγνάτης Μαρμαρέλλης με τη Φιλιανή Μουσική κομπανία γέμισε τους δρόμους και ξεσηκώνει τον κόσμο με όργανα και οργανοπαίχτες.
Στην ενότητα «Ανθρώπων έργα» ο Αλέκος Κιουρέλλης παρουσιάζει Πύργους της Λέσβου, ο Μάκης και ο Στρατής Αξιώτης Μιναρέδες της Λέσβου, ο Νίκος Παπαδέλλης γράφει για τη Λαφιώνα και ο Προκόπης Παπάλας για τη βρύση του 19ου αιώνα στον Ασώματο. Σε όλες τις παραπάνω εργασίες εντυπωσιακό και πολύ κατατοπιστικό είναι το φωτογραφικό υλικό.
Στα «Γλωσσικά» έχουμε τρεις εργασίες: Ο Γιάννης Δ. Παπάνης γράφει για τα αινίγματα ή τα νιώσματα… Αγιασωτιστί. Ο Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής, για το ταξίδι του Paul Kretschmer (Πάουλ Κρέτσμερ) στη Λέσβο το 1901 και το πέρασμά του από την Αγιάσο (Ματιές στην Αγιάσο του 1901) και η Ειρήνη Κουνιαρέλλη για τη βιωσιμότητα της γλωσσικής ποικιλίας της Αγιάσου Λέσβου.
Η μεγάλη ποιήτρια Σαπφώ δεν παύει να απασχολεί την έρευνα και η Συμώνη Κατραμάδου γράφει για το κίνημα των γυναικών, πολλά χρόνια π. Χ. και πριν γίνει αίτημα κοινωνικό και μόδα στα χρόνια τα δικά μας. Διευκρινίζει μάλιστα τους όρους «σαπφισμός» και «φεμινισμός», ποιος είναι ο σωστός και γιατί και, τέλος, επικαλείται την Μαντλέν ντε Σκιντερί, διάσημη Γαλλίδα συγγραφέα, η οποία εξέδωσε «την πρώτη πλήρη βιογραφία της Σαπφούς» που την αποκατέστησε ως «πρότυπο γυναίκας». Κι ακόμα η Σκιντερί «με το ψευδώνυμο ‘‘Σαπφώ’’ θα θεωρηθεί η πρώτη φεμινίστρια της Γαλλίας και του κόσμου». Το κείμενο κοσμούν το ωραίο ψηφιδωτό από την Πομπηία που θεωρείται ότι απεικονίζει τη Σαπφώ, ο πίνακας του Gustave Moreau (1893) με τίτλο «Η Σαπφώ στη Λευκάδα» και ο πίνακας του Simeon Solomon (1864) που εικονίζει τις δύο μεγάλες ποιήτριες της αρχαιότητας, τη Σαπφώ με την ‘Ήριννα, αν και η Ήριννα είναι κατά 300 χρόνια νεότερη (πρόσφατη επανέκδοση της Ήριννα από την Τασούλα Καραγεωργίου, εκδ. Νίκας). Τέλος, υπάρχει και μια φωτογραφία της Εύας Πάλμερ, στο αρχαίο θέατρο των Δελφών το 1930, από τις Δελφικές γιορτές, προφανώς που οργάνωσε το ζεύγος Σικελιανού-Πάλμερ…
Ο Γιάννης Κουρτζέλλης μεταφράζει και σχολιάζει το άρθρο των John Humphrey - Hector Williams, με θέμα τους πήλινους λουλάδες οθωμανικών χρόνων από τη Μυτιλήνη. Και εδώ με χαρά καλωσορίζουμε, το νέο αίμα που μπαίνει στο Ημερολόγιο, την Ειρήνη Δημ. Πατίλα που μας παρουσιάζει ένα θέμα της αρμοδιότητάς της: «Τα παιδιά και τον κόσμο τους στην παιδική λογοτεχνία της Πέπης Δαράκη». Ο Νίκος Βαρβατάκος παρουσιάζει το Λέσβιο λογοτέχνη Νίκο Αθανασιάδη.
Ο Στρατής Πάντας μας θυμίζει τη σύγχρονη τοπική ιστορία στα κείμενά του με τίτλο τον σολωμικό και απαισιόδοξο στίχο «Και διηγώντας τα να κλαις», εξιστορώντας την πεζοπορία του πατέρα του από την Καστοριά στον Πειραιά και την επί μήνες αναμονή του να βρει πλοίο για την πατρίδα, καθώς επίσης και άλλα δεινά: μαυραγορίτες, κατακτητές. Ο Χρήστος Σταυράκογλου μάς θυμίζει τον «τελευταίο νεκρό του Λεσβιακού αντάρτικου».
«Η Λέσβος, οι άνθρωποι, ο χρόνος, οι ιστορίες τους…» έρχονται στην επιφάνεια με τα κείμενα του Δημήτρη Αναγνωστή που «Κάνει τον γύρο του κόσμου για να ’ρθει στον τόπο που τον κάνει να ονειρεύεται». Του Γιάννη Αγριτέλλη το νοσταλγικό «Στο παλιό το μαγαζάκι», του Στρατή Πάντα «Το τάμα της μάνας», του Βάσου Βόμβα για τον μπασοβαρύτονο Τότη Στεφανίδη που διέπρεπε στη Λυρική και σπούδασε ως υπότροφος στη Σκάλα του Μιλάνου, του Σταύρου Ξ. Βαλτά για το «Αεροδρόμιο Καλλονής Λέσβου» και του Παναγιώτη Σκορδά, ο οποίος μας θυμίζει τους «Μοντέρνους καιρούς» με το λεωφορείο ΑΤΜ της Εμπορικής Τράπεζας που κυκλοφορούσε στα χωριά για την εξυπηρέτηση των πελατών, επειδή δεν υπήρχε υποκατάστημα. Και επίσης μας θυμίζει ότι το 2023 συμπληρώθηκαν ήδη 100 χρόνια από τη γέννηση του Αργύρη Εφταλιώτη, του οποίου ο μαέστρος Νίκος Τσιριγώτης μελοποίησε 12 ποιήματα που βρίσκονται ήδη στο CD του QR code και οδηγίες για την προσέγγιση.
Στο τέλος του τόμου βρίσκουμε, όπως πάντα, τα βιογραφικά των συνεργατών του τόμου για μια καλύτερη γνωριμία μαζί τους. Ωραιότατα και τα «κοσμήματα», οι ξύλινες κούκλες της Ειρήνης Κουρτζέλλη.
Το Ημερολόγιο και πάλι, όπως και κάθε χρόνο, είναι εξαιρετικό και για τα κείμενα και για το εικαστικό υλικό του και την πολύτιμη ύλη του, το χαρτί και την ποιοτική του σελιδοποίηση και εκτύπωση. Συγχαρητήρια στους συντελεστές, τον υπεύθυνο έκδοσης, τους συγγραφείς, τους εικαστικούς, και στον Τζάνο Στεφανέλλη, φιλολογικό επιμελητή των κειμένων. Καλοτάξιδο.
