του Αθανάσιου Φραγκούλη
Παναγιώτης Σκορδάς: ΛΕΣΒΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2021. Γράμματα-Τέχνες-Πολιτισμός, Εκδ. «Μύθος», Μυτιλήνη.
Εκδόθηκε και φέτος από τις Εκδόσεις «Μύθος» το Λεσβιακό Ημερολόγιο 2021 (σελ. 422) που έχει πια καταστεί «θεσμός», έχει κλείσει μια ενδεκαετία και αναμένεται κάθε χρόνο από το λεσβιακό και όχι μόνο αναγνωστικό κοινό με μεγάλο ενδιαφέρον. Και σε αυτό το Λεσβιακό Ημερολόγιο άνθρωποι της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών, καταξιωμένοι εκπαιδευτικοί και επιστήμονες πολλών ειδικοτήτων, άνθρωποι γενικά της διανόησης και του πολιτισμού που αισθάνονται αγάπη για τον τομέα που υπηρετούν και τον γενέθλιό τους τόπο κατόρθωσαν για άλλη μια φορά να προσφέρουν στο κοινό ένα βιβλίο που αξίζει κάποιος, ιδιαίτερα Λέσβιος, να το διαβάσει. Όταν το πήρα στα χέρα μου, μου ήρθαν στο νου οι στίχοι του Ντισραέλι για τα βιβλία: «Χρυσοί τόμοι! Θησαυροί μου! -Με σας χαίρεται η ψυχή μου-Με χαρά σας ατενίζω-Με λαχτάρα σας εγγίζω-Πνεύμα , χάρις και σοφία – Φως για κάθε ηλικία». Νιώθω πως αυτά ισχύουν και για το παρόν Ημερολόγιο.
Η δομή του βιβλίου
Η δομή του βιβλίου είναι πια καθιερωμένη. Και ο τόμος αυτός αρχίζει με τους χαιρετισμούς του Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιακώβου, του Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου κ. Κ. Μουτζούρη και των Δημάρχων των Δήμων Μυτιλήνης και Δ. Λέσβου κ.κ. Ευστρ. Κύτελη και Τ. Βέρρου. Τα κείμενα που περιέχονται σε αυτό ταξινομούνται σε δεκαεννιά (19) κύριες ενότητες που καλύπτουν όλο το φάσμα της ανθρώπινης πνευματικής δραστηριότητας. Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στη Λέσβο, όπως αυτή αναδύεται μέσα από το σύνθετο έργο και την καλλιτεχνική δημιουργία της Τζέλης Χατζηδημητρίου. Ακολουθούν οι υπόλοιπες ενότητες που τιτλοφορούνται: 1. Πρώτη Γραφή-Πρώτη ανάγνωση (με κείμενα έξι συγγραφέων, πεζά και ποιητικά) 2. Αφιέρωμα στον Στρατή Αναστασέλλη (με κείμενα πέντε συγγραφέων που διαγράφουν την πολύπλευρη προσωπικότητα του Αναστασέλλη μέσα από την αλληλογραφία του και άλλες προσωπικές και μη μαρτυρίες), 3. Αρχιτεκτονική και Ιστορία (με μελέτη των Μ. Και Σ. Αξιώτη για τα «Αποτροπαϊκά Σύμβολα στην Λαϊκή Αρχιτεκτονική»), 4. Γραμματολογία (με δύο κείμενα που αφορούν τον Α. Πρωτοπάτση και τον Φ. Κόντογλου), 5. Πρόσωπα (με ένα κείμενο που αναφέρεται στον Τ. Συρέλλη και τις δραστηριότητές του), 6. Λαογραφικά, Γλωσσικά και Μουσικά ( με τέσσερα κείμενα- εργασίες που αναφέρονται, όπως λέει και ο τίτλος, στα έθιμα του νησιού, τη γλώσσα και τη μουσική) 7. Νεότερη ιστορία (με κείμενο του Αρ. Κυριαζή σχετικά με ένα επεισόδιο που έλαβε χώρα το 1880 στον Κόλπο της Καλλονής ανάμεσα σε Έλληνες και Ιταλούς ψαράδες), 8. Βιβλιογραφικά (με μια ενδιαφέρουσα μελέτη του Αθ. Καλαμάτα για τις «Αρχέτυπες εκδόσεις στην Ιστορική βιβλιοθήκη του Γυμνασίου Μυτιλήνης»), 9. Αφιέρωμα στον Φάνη Σουλακέλλη (με εννιά αξιόλογα κείμενα που φωτίζουν τη ζωή και το έργο του από όλες τις πλευρές), 10. Μέρες Κορωνοϊού- Μέρες Καραντίνας –Μάρτιος-Μάϊος 2020 (με έξι κείμενα, πεζά και ποιητικά ), 11. Αρχαιολογία (με ένα κείμενο της Ευαγγ. Λημναίου που αναφέρεται στην «Πολιόχνη και τη Μύρινα: δυο ακμάζοντα κέντρα της 3ης χιλιετίας π. Χ. στη Λήμνο), 12. Ιστορικές μαρτυρίες … αλλιώς (με τρία κείμενα ), 13. Τα εν ερμαρίοις αποκείμενα (με κείμενο του Π. Ταγκόπουλου που συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό) 14. Η Λέσβος –ο χρόνος –οι άνθρωποι –οι ιστορίες τους (με τρία κείμενα σχετικά με τον κινητό κινηματογράφο «Λέσβος», την εργασία στον κάμπο της Καλλονής και μια ξερολιθιά στο γιαλό της Αγίας Βαρβάρας στο Πλωμάρι), 15. Συλλεκτικά (με φωτογραφίες διαφόρων εντύπων, σφραγίδων και άλλων κειμηλίων από το Αρχείο του Παν. Σκορδά, 16. Οι σύλλογοι, οι άνθρωποί τους, η δράση τους (με δύο κείμενα που αναφέρονται στη δράση του Πεζοπορικού Συλλόγου Λέσβου «ΟΡΕΙΑΣ» και της Χορωδίας –Σχολής «ΑΓΙΑ ΣΙΩΝ») 17. Κρυφή μνήμη (με μία φωτογραφία του Σ. Χουτζαίου και μια ελαιογραφία του Μ. Σελίμη με ίδιο θέμα, τον χειροκίνητο πέτρινο μύλο που χρησιμοποιούσαν παλιά στα σπίτια για το άλεσμα σιταριού κ.λπ.), 18. Αποχαιρετώντας το 2020 (με δύο σκίτσα του Αντ. Κυριαζή σχετικά με τον κορονοϊό). Το Ημερολόγιο κλείνει, όπως και τα προηγούμενα, με σύντομα βιογραφικά σημειώματα των συγγραφέων, συλλεκτών και γελοιογράφων –σκιτσογράφων.
Ένα μουσείο ιδεών...
¨Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, η ποικιλία και η πολυμορφία των γνώσεων και των ιδεών που εκφράζονται στο Ημερολόγιο αυτό καλύπτει όλα τα θέματα που σχετίζονται με τη Λέσβο ως τόπο, με τους ανθρώπους της και τις ιστορίες τους. Σε αυτό η τέχνη συναντάται με την επιστήμη, ο νους και η λογική με τη ψυχή και το συναίσθημα. Στον κόσμο που ζούμε η ποίηση, η τέχνη και η φαντασία είναι τα πιο πολύτιμα πράγματα που ένας άνθρωπος μπορεί να χαρίσει στους συνανθρώπους του και αυτό κάνουν οι συγγραφείς με τα κείμενά τους. Κάθε αναγνώστης μπορεί να βρει σε αυτό το Ημερολόγιο ένα κομμάτι από τον εαυτό του και να ικανοποιήσει τα ενδιαφέροντά του. Η καθολική του εμβέλεια δίνει τη δυνατότητα στον κάθε αναγνώστη να βρει και μια δική του αποκλειστικά σελίδα. Περισσότερο από κάθε άλλο βιβλίο, το Ημερολόγιο αυτό είναι ένα μουσείο ιδεών, ένα πνευματικό απόσταγμα, ένα ταμιευτήριο γνώσεων και μαιευτήριο απόψεων, ένα σκαλοπάτι στη σκάλα του πολιτισμού, ένα καταφύγιο και ορμητήριο συνάμα για νέες πνευματικές εξορμήσεις. Τα κείμενα ενώνουν το παρόν με το παρελθόν και το μέλλον και, όπως γράφει ο Δήμαρχος Δ. Λέσβου στον χαιρετισμό του, «Η έκδοση και του φετινού Λεσβιακού Ημερολογίου, Γράμματα, Τέχνες, Πολιτισμός, είναι μια υπόμνηση στα χρόνια που θα ακολουθήσουν ότι στο παρόν μας κάναμε όσο μπορούσαμε το καθήκον μας».
Οφείλονται θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συγγραφείς που μας προσφέρουν απλόχερα τις ιδέες και τον κόπο τους και μας βεβαιώνουν πως το νησί μας διαθέτει αξιόλογο πνευματικό δυναμικό ικανό να εμπλουτίσει τον λεσβιακό πολιτισμό και τη λεσβιακή πνευματική παραγωγή. Βέβαια, τα «εύσημα» και τα συγχαρητήρια οφείλονται κυρίως στον δραστήριο και ακάματο συνάδελφο Δρ. Παναγιώτη Σκορδά, Πρόεδρο του Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου, επιμελητή του τόμου, διορθωτή των κειμένων και υπεύθυνο της ύλης που οργανώνει, ταξινομεί και αξιοποιεί με τον καλύτερο και αποτελεσματικότερο τρόπο. Κάποιος έλεγε: «Δεν κλαίω για τα βιβλία που κάηκαν στις ανελεύθερες περιόδους της ιστορίας, αλλά για τα βιβλία που δεν μπόρεσαν να εκδοθούν». Και ο κ. Σκορδάς με τη δράση του εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό στου συγγραφείς τις προϋποθέσεις για τη συγγραφή και τη δημοσίευση των εργασιών τους. Γιατί, για να γράψει και να κυκλοφορήσει κανείς ένα βιβλίο με τις ιδέες του, δεν αρκούν οι προθέσεις. Απαιτούνται και οι προϋποθέσεις.
Ο κ. Σκορδάς γράφει στο Εισαγωγικό σημείωμα του παρόντος Λεσβιακού Ημερολογίου πως μέσα στη βαθιά κρίση που περνούν ο πολιτισμός, οι τέχνες και τα γράμματα, μέσα στη ρευστότητα και αβεβαιότητα της εποχής μας «χρειαζόμαστε περισσότερο την ανάταση της ψυχής και τη διεύρυνση του πνεύματος», διαγράφοντας έμμεσα και τον σκοπό της έκδοσης του Ημερολογίου, αλλά και τον ρόλο που αυτό προβλέπεται να διαδραματίσει. Και δεν είναι μόνο αυτό. Ο κ. Σκορδάς συμμετέχει και ως συγγραφέας με κείμενα που προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες α) για τον Στρατή Αναστασέλλη (σσ. 106-109) και β) για τον Φ. Κόντογλου (σσ. 170-178) και γ) καλύπτει εξ ιδίων την ενότητα Συλλεκτικά με φωτογραφίες διαφόρων εντύπων, σφραγίδων και άλλων κειμηλίων από το Αρχείο του.
Το ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ των δέκα προηγούμενων τόμων (2011-2020)
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στη φετινή καινοτομία, δηλαδή στη σύνταξη Ευρετηρίου για τους προηγούμενους τόμους των ετών 2011-2020 που οφείλεται στην εμπειρία και την επιστημοσύνη του κ. Παν. Μιχαηλάρη Το Ευρετήριο αυτό των συγγραφέων και των τίτλων των εργασιών τους, αλλά και των προσώπων, των τόπων και των εννοιών, των κριτικών, των παρουσιάσεων και των αναφορών που έγιναν κατά έτος ( τα αποδελτίωσε η Ανθή Σκαλοχωρίτου) αποτελεί « ένα καλό χρηστικό εργαλείο ανάγνωσης της πολύτιμης ύλης», ένα «πολύτιμο οδηγό πλοήγησης» για όσους φιλοδοξούν να συνεχίσουν την έρευνα σχετικά με τα θέματα που αναλύονται στα Ημερολόγια.
Όμως, ένα βιβλίο σαν σπίτι που στεγάζει τη σκέψη μας πρέπει να είναι ευπαρουσίαστο, και γι’ αυτό φρόντισαν οι εκδόσεις «Μύθος». Αξίζουν, λοιπόν, συγχαρητήρια τόσο στον Διευθυντή των εκδόσεων «Μύθος» όσο και στους υπόλοιπους συντελεστές, γιατί κατόρθωσαν να μας προσφέρουν ένα καλαίσθητο, αισθητικά άρτιο και ελκυστικό βιβλίο.
ΣΗΜ: Ο κ. Αθανάσιος Φραγκούλης είναι επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων, Διδάκτωρ Κλασικής Φιλολογίας και συγγραφέας πολλών βιβλίων
