Αφιέρωμα στο Θέοφιλο από τον "902 Αριστερά στα FM"
Χρόνος ανάγνωσης :
2'
Στο λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ (Λέσβος 1870-1934) θα είναι αφιερωμένη η εκπομπή «Ποιητική Αδεία» που επιμελείται και παρουσιάζει ο Γιώργος Μηλιώνης την Κυριακή 1-3μμ στον «902 ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΤΑ FM».
Καθώς η πρώτη ακτίνα του ηλίου χάιδευε τα καταγάλανα αιγαιοπελαγίτικα νερά μια απίστευτη πανδαισία, αρμονίας, λευκότητας, παιδικότητας και αισθητικής πλημμύριζε την ψυχή του μικρού Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, και μαζί με τις «αναπνοές» των χρωμάτων που χρησιμοποιούσε ο αγιογράφος παππούς του, δημιουργούσε μια «μέσα φωνή» που τον ώθησε να ξεκινήσει να ζωγραφίζει, ενώ μόνο αυτή τη φωνή «άκουγε» ως το τέλος της ζωής του.
Σε όλη του τη ζωή ήταν ο «τρελός του χωριού» εξαιτίας του κόσμου που τον χλεύαζε επειδή κυκλοφορούσε με την παραδοσιακή φουστανέλα. Ωστόσο, συνέχισε να ζωγραφίζει για ένα πιάτο φαΐ και λίγο κρασί.
Ο πρώτος που τον ανακάλυψε ήταν ο Γιώργος Γουναρόπουλος, ο οποίος έστειλε έργα του στον καταξιωμένο τεχνοκριτικό, εκδότη και συλλέκτη έργων τέχνης, Στρατή Ελευθεριάδη (Τεριάντ) που διέμενε στο Παρίσι. Στον Ελευθεριάδη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η αναγνώριση της αξίας του έργου του Θεόφιλου αλλά και η διεθνής προβολή του, που ωστόσο πραγματοποιήθηκε μετά το θάνατό του.
Με έξοδα του Ελευθεριάδη ανεγέρθηκε επίσης το 1964 το Μουσείο Θεόφιλου στη Βαριά. Το 1935 ο Α. Εμπειρίκος κι ο Ο. Ελύτης έρχονται στη Μυτιλήνη και συλλέγουν ό,τι υλικό ή πληροφορία, αλλά και όποιο έργο του μπορούν να βρουν και να σώσουν αποφασίζοντας να κάνουν ό,τι χρειαστεί για τη ζωγραφική του Θεόφιλου.
Λίγα χρόνια μετά, οι εκθέσεις Θεόφιλου στη Ζυρίχη, στο Αμστερνταμ και στις αίθουσες του Λούβρου φέρνουν στη θέα των πολλών τα έργα του και μαζί τους ένα δυνατό άρωμα Ελλάδας.
Ο ίδιος είχε «φύγει» το 1934, μόνος στο μικρό δωματιάκι που ψευτοζούσε, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, ενώ η αδελφή του Φώτω άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να του είχαν δώσει χαλασμένα ψάρια κάποιοι που τον είχαν καλέσει να τους «ζουγραφίσει» μερικά «κάντρα», σαν είδαν πως η τέχνη του είχε αξία.
Το τι ήταν η τέχνη του Θεόφιλου, ίσως να το περιέγραψε καλύτερα όλων ο Στρατής Ελευθεριάδης σε συνέντευξή του στα «Αθηναϊκά Νέα» στις 21 Σεπτεμβρίου 1935. «Οταν ο Θεόφιλος ζωγραφίζει ήρωες του '21, οι φουστανέλες γίνονται λουλούδια στους αγρούς. Οταν ζωγραφίζει δάση πολύφυλλα εκφράζει με την πράσινη ποικιλία τους όλη τη λαχτάρα του αγρότη για το νερό. Οταν ζωγραφίζει σκηνές από την καθημερινή ζωή φτάνει στη συνθετική και χρωματική ενότητα των πιο σοφών ζωγράφων. Τα τοπία του κινούνται σύμφωνα με τους πιο ζωντανούς πλαστικούς ρυθμούς και το καθένα λύνει μπορεί να πει κανείς ένα πλαστικό πρόβλημα.
Ο Θεόφιλος είχε πάντα μέσα του τη συγκίνηση του δημοτικού τραγουδιού και μπροστά στα μάτια του τα βυζαντινά εικονίσματα και τη λαϊκή αρχιτεκτονική που είναι τόσο μεγάλη και τόσο σύμφωνη με τις υπέροχες διαστάσεις του ελληνικού τοπίου. Δεν ζητούσε παρά να προσφέρει στους συγχρόνους του τις χρωματικές χαρές, τα ελληνικά φώτα που είχε ο ίδιος θησαυρίσει ασυνείδητα στην ψυχή του και κατόρθωσε να μεταφέρει σε χρώματα».
