Τα καϊκέλια της Λέσβου (2o μέρος)

Η ιστοσελίδα www.lesvosoldies.gr συνεχίζει να μας ταξιδεύει με την δεύτερη ενότητα από "Τα καϊκέλια της Λέσβου" την οποία και αναδημοσιεύουμε. Καλοτάξιδα...νάναι όλα τα σκαριά.

( tips: κλικ στις φωτογραφίες για μεγέθυνση και άνοιγμα σε νέο παράθυρο)

Τα καϊκέλια της Λέσβου  

Πολυταξιδεμένη ταχυδρομική κάρτα (carte postale).

Μας μεταφέρει ένα τμήμα του λιμανιού κοντά στο τότε Τελωνείο και πιθανότατα τυχαία, καταγράφει μαζί, τα κύρια σκαριά του Αν.Αιγαίου, Τσερνίκια και Μπομπάρδες.

Έτσι το πρώτο σκαρί είναι ένα μεγάλο τσερνίκι με αρματωσιά Πέννας.

Το σκάφος δεν φαίνεται να είναι λειτουργικό καθόσον δεν διακρίνονται καθόλου πανιά, έστω και μαζεμένα, και απουσιάζει απο την θέση της η ράντα της πέννας (αντένα στην πρύμνη).

Πίσω από το τσερνίκι διακρίνονται δύο σκάφη Μπομπάρδες με μαζεμένα τα πανιά επάνω στις χαμηλωμένες τους αντένες, πρακτική που εφαρμοζόταν σε  αγκυροβόλιο.

Αριστερά και ψηλά στον λόφο διακρίνεται τμήμα του παλιού υδραγωγείου οι «Καμάρες». 

***

Η φωτογραφία μας μεταφέρει μια σκηνή στην είσοδο του λιμανιού του νησιού, με τα τότε δύο φανάρια του.

Μπορούμε να την χρονολογήσουμε ως μετά το 1923, καθόσον πίσω από το Ανατολικό φανάρι, διακρίνεται η κολώνα που στήθηκε στην θέση που βρισκόταν το καστρέλι και αργότερα το άγαλμα της Ελευθερίας.

Η σκηνή καταγράφει την είσοδο στο λιμάνι ενός σκάφους «Τσεκτιρμές» (Τουρκικής τεχνοτροπίας) με ιστιοφορία «πέννα» (τρίγωνο πανί).

Ο αέρας δεν βοηθάει την κίνηση του, τα πανιά του είναι χαλαρά, γι’ αυτό και σε βοήθεια ρυμούλκησης έχει προστρέξει μία βάρκα.

Στον πετρόστρωτο δρόμο του φαναριού, η παρέα των παιδιών και το ντύσιμο τους, μας επιβεβαιώνει την διαχρονική διαφορά τάξεων.

Τέλος η φωτογραφία μας μεταφέρει αρκετές λεπτομέρειες απο τον μηχανισμό των φαναριών. Κατασκευασμένα στα μέσα του 19ου αιώνα απο την « Administration general des phares de l ' empire Ottoman» γνωστή ως «Societe Collas et Michel» και σε σχέδια του Γάλλου L. Sautter, εφάρμοζε την τεχνική ενός «αναδυόμενου φανού». Δηλαδή το φανάρι κατά την ημέρα βρισκόταν κατεβασμένο μέσα στο μικρό κτήριο, ενώ την νύχτα το άναβαν και με μηχανισμό στήριξης-ανάρτησης  το ανέβαζαν στην κορυφή της κατασκευής.

****

Φωτογραφία με τμήμα της παραλιακής οδού και του λιμανιού προς το Δημαρχείο-πάρκο.

Δεν ξέρω αν σαν εμένα, σας προβλημάτισε η θέση του φωτογράφου, αλλά αυτή δεν μπορεί να είναι άλλη παρά μόνο από κάποιο σημείο της στέγης στο Κουμερκάκι…! Έτσι ο φωτογράφος μπόρεσε να καταγράψει πως εκτείνεται η προκυμαία, αλλά και τα πλευρά των πολύχρωμων στο δικό του μάτι, σκαφών.

Και πάλι μπροστά στην φωτογραφία βλέπουμε τις λάτζες για την μεταφορά των επιβατών, καθώς κι ένα πλήθος από μονοκόμματους υψηλούς ιστούς, χαρακτηριστικό της επικρατούσας ιστιοφορίας του Αν. Αιγαίου, της Πέννας.

Δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι, να διακρίνετε μπροστά από τις λάτζες και ανάμεσα στους δύο ξύλινους στύλους μεταφοράς ρεύματος, τις πέτρες που εξέχουν στο στηθαίο της προκυμαίας…Αυτές, όπως επιβεβαιώνεται κι απο άλλες φωτογραφίες τοποθετούνταν σκόπιμα εξέχουσες κι αποτελούσαν ένα σκαλοπάτι απο-επιβίβασης σε χαμηλά σκάφη. 

***

Αξιοπρόσεκτη φωτογραφία…Ο φωτογράφος κατέγραψε την σκηνή από την πλευρά της θάλασσας, προφανώς μέσα από βάρκα.

Ίσως αυτό που τον οδήγησε σ΄ αυτήν την θέση να ήταν γιατί καμία από τις άλλες της στεριάς, να μην του έδινε την δυνατότητα να καταγράψει αυτό που ήθελε. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, αν σκέφτηκε ότι ο εξοπλισμός του δεν βοηθούσε. Αλλά για εκείνον και τους άλλους της εποχής του, έφτανε μια ασπρόμαυρη φωτογραφία για ν’ αναπλάσουν την πραγματική σκηνή.

Προσπαθήστε με την φαντασία σας να επιχρωματίσετε την φωτογραφία.

Βάλτε χρώμα κόκκινο, σκούρο πράσινο ή και γκρι στις γάστρες των σκαριών. Βάλτε μαύρο, κίτρινο, κόκκινο ή και πορτοκαλί στα ζωνάρια τους κι αφήστε τα πανιά τους άσπρα …

****

 Ο φωτογράφος κράτησε με την μηχανή την δύση στο Σίγρι κι αρκείται σε τίτλο με προσδιορισμό της τοποθεσίας. Όμως στην σκηνή του τέλους της ημέρας, θέλει να υπάρχει και η Μπρατσέρα. Ίσως γιατί έτσι, θέλει να αφήσει να εννοηθεί, κι ένας άλλος τίτλος.«Η δύση μιάς εποχής»

****

  Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις φωτογραφίες-καρτποσταλ και ένας ζωγραφικός πίνακας του Θεόφιλου με το ίδιο όπως εδώ θέμα, το ψάρεμα με τράτα. Φαίνεται πως αυτή η σκηνή εκτυλίσσονταν αρκετά συχνά και χαρακτήριζε τις δραστηριότητες των Μυτιληνιών ψαράδων.

Ο τρόπος αυτός ψαρέματος γίνονταν με το άπλωμα ενός διχτυού σε σχήμα ημικυκλίου, από ένα ή δύο σκάφη (τράτες), που στην συνέχεια έκλεινε και μαζεύονταν από το πλήρωμα στην ακτή, παγιδεύοντας έτσι όσα ψάρια βρίσκονταν  στην περιοχή.

Πέρα από την καλλιτεχνική απεικόνιση  και ως στοιχείο λαογραφίας, η φωτογραφία μας μεταφέρει και την προσπάθεια βιοπορισμού των απλών ανθρώπων του νησιού. Κοιτάξτε την σκηνή κι αναλογισθείτε πως η μοιρασιά σε όλους, έπρεπε να είναι ίση, στο κέρδος ή την χασούρα…

****

Το Τελωνείο.

Ο χώρος του  Τελωνείου κι όπως μαρτυρούν οι πολλές με αυτό το θέμα φωτογραφίες, αποτελούσε προσφιλές σημείο των κατά καιρούς φωτογράφων. Εκεί ήσαν βέβαιοι πως πάντα θα έβρισκαν αρκετά σκάφη κι ενδιαφέρουσες σκηνές. Και πράγματι σε όλες τις φωτογραφίες αυτού του χώρου, διακρίνονται κάθε είδους σκάφη και ιστιοφορίες, που σίγουρα με τα χρώματα τους θα τραβούσαν το ενδιαφέρον κάθε καλλιτέχνη.

Όμως οι φωτ. μηχανές είχαν αδυναμίες και το αποτέλεσμα κατέληγε πάντα το ίδιο και σε δύο χρώματα.

Τα μόνα σκάφη που δεν θα είχαν παράπονο χρωματικής απόδοσης, θα ήσαν οι φορτηγίδες (μαούνες) σκουρόχρωμες σε κάθε περίπτωση.

****

 Απόβροχο στο λιμάνι του νησιού.

Καραβόσκαρα,Τρεχαντήρια - Λόβερα, Μπρατσέρες, Πέννες…Τα μάζεψε μέσα ο καιρός, αλλά μπορεί κι η «σχόλη».

Ευκαιρία για τον φωτογράφο να καταγράψει την σκηνή, με τα καΐκια, σε προσταγή των καπεταναίων τους, έχουν χαλαρά αναπτυγμένα τα πανιά για να στεγνώσουν.

****

Η σκηνή στο δεξιό κάτω μέρος της έχει περιγραφεί ως «Προκυμαία Μυτιλήνης  2-4-926» και ο γράφων φαίνεται να μην έχει δώσει σημασία στην ορθογραφία, ενώ σκόπιμα παραλείπει την  χιλιετία, ίσως γιατί αργεί ακόμα ν’ αλλάξει.

Η φωτογραφία τραβηγμένη από το μπαλκόνι του Δημαρχείου, πιθανότατα χωρίς ιδιαίτερο κίνητρο, καταγράφει ένα τμήμα της τότε παραλιακής οδού και του λιμανιού.

Έτσι αρχικά δεξιά βλέπουμε κάποια μεγάλα σκάφη και ξεχωρίζουμε μία αρματωσιά Σακκολέβας (διαγώνια αντένα) και δύο άλλα με αρματωσιά Πέννας (κατακόρυφοι ιστοί).

Αξιοπρόσεκτο για τους ενδιαφερόμενους, η καταγραφή και των δύο εκδοχών της ιστιοφορίας Πέννας με και χωρίς αντένα για την ανάρτηση του μεγάλου τριγωνικού πανιού. Η πρώτη συνηθίζονταν από Τουρκικά σκάφη, ενώ η δεύτερη από Ελληνικά.

Τα σχεδόν όμοια μικρότερα σκάφη, που εκτείνονται μέχρι το Κουμερκάκι (Περίπτερο-Σταθμός ελέγχου διαβατηρίων) είναι οι «λάτζες». Είναι βάρκες που χρησιμοποιούντο για την μεταφορά επιβατών από μεγαλύτερα σκάφη που λόγω των τότε αδυναμιών του λιμανιού, δεν μπορούσαν να προσεγγίσουν και παρέμεναν στα ανοικτά (αρόδο).

Προσέξτε στον μόλο, τα «φυτεμένα» ανάποδα παλιά πυροβόλα, που εδώ έχουν τον ρόλο «μπίντας» (δέστρας), καθώς και την περιέργεια του μικρού που ακολουθεί το κάρο …

****

Μια διαχρονική και γνωστή στους Γεραγώτες σκηνή …

Ο τίτλος της ταχυδρομική κάρτας (carte postale) στην Γαλλική γλώσσα

γράφει «Πέραμα της Γέρας», και έτσι μάλλον αποδίδει το «πέρασμα» κι όχι την περιοχή που βρίσκεται απέναντι από την σκηνή…

Εδώ καταγράφεται πιθανότατα η άφιξη ενός σκάφους που εξυπηρετούσε τις ανάγκες διέλευσης του κόλπου και που δεν είναι άλλο από ένα Μυτιληνιό Τσερνίκι με ιστιοφορία Σακκολέβας.

Για τον αριθμό των επιβατών, τις ομπρέλες, και τη ανοικτή άμαξα  (με τέσσερα άλογα), μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε, χωρίς ν’ αποκλείουμε και την περίπτωση όπου η βάρκα ήταν «αγκαζέ», από κάποιον με οικονομική επιφάνεια.  

*****

Εντυπωσιακή φωτογραφία έστω και ασπρόμαυρη.

Μας μεταφέρει μια σκηνή το απομεσήμερο, από την άφιξη ενός σκάφους Τράτα  και το πλήρωμα της. Κάποιοι από το πλήρωμα σκιάζουν το μέτωπο τους κοιτώντας Δυτικά, ενώ δεν υπάρχουν αρκετά κουπιά κατεβασμένα και διακρίνονται σχοινιά προς την ακτή.

Το σκάφος είναι από τα μεγάλα του είδους γι’ αυτό και το χοντρό κατάρτι στις φουρκαδέλες του (στηρίγματα), αριστερά στην φωτογραφία, ή και το μαζεμένο του πανί, πίσω από την άγκυρα (τεσσαροχάλι).

Παρατηρήστε την διακόσμηση της πλώρης με την γιρλάντα στην γκάγκα (χαρακτηριστική προεξοχή), το λουλούδι πάνω από το όκιο και το σκαλιστό «ψαράκι» και φαντασθείτε τα χρώματα, καθώς και για τ’ άλλα σκουρόχρωμα μέρη του σκάφους.

Όλο το πλήρωμα έχει σταθεί για την στιγμή, αν και κάποιος (καθήμενος εμπρός) θεωρεί ότι έχει σοβαρότερη δουλειά να κάνει…

Στο βάθος της σκηνής καταγράφεται ο συνωστισμός του λιμανιού, με αρκετά σκάφη μόνο αγκυροβολημένα μέσα στο λιμάνι, ενώ ξεχωρίζουν δύο τρεχαντήρια με αρματωσιά μπρατσέρας και ραντοψάθι.