Μεγάλη Παρασκευή: Από τον ολάνθιστο Επιτάφιο στον Ασώματο στα φαναράκια της Μυτιλήνης

γράφει ο Δημήτρης Μαμάκος *

Στους πρόποδες του Ολύμπου, στον ίσκιο της ψηλότερης κορφής της Λέσβου, ανάμεσα στους ελαιώνες, στις δρυς, στις τετραμύθρες και στις μυγδαλιές, στέκει το χωριό του Ασωμάτου. Τρανό χωριό μια φορά κι έναν καιρό, το μαρτυρούν το πλήθος των σπιτιών και η μεγαλοσύνη της εκκλησιάς των Ταξιαρχών.

Τώρα έχει ελάχιστους κατοίκους, μεγάλοι άνθρωποι οι περισσότεροι, που περιμένουν κάθε χρόνο τη Μεγάλη Παρασκευή να έρθει κόσμος στον Ασώματο για το έθιμο της περιφοράς του Επιταφίου με τα όργανα. Tα τελευταία χρόνια δεν είχε ούτε όργανα ούτε κόσμο, κι έτσι πλάκωσαν όλοι πέρυσι.

Ένα βιολί, ένα σαντούρι, ένα ακορντεόν, ένα νταούλι, τέσσερα χάλκινα, πιο πίσω ο σταυρός, ένας λιτός κι ολάνθιστος Επιτάφιος, μερικά παιδιά με στεφάνια στα χέρια, τρεις-τέσσερις χωριανοί που κρατούν εικόνες κι από πίσω όλοι εμείς.

Θα περάσει η πομπή απ’ όλα τα στενά, να νοτίσει άγιο πένθος κι ο τελευταίος λίθος του χωριού. Περπατάμε νωχελικά ανάμεσα απ’ τα πέτρινα σπίτια με τις αυλές με τα δεντρολίβανα και τους αβαγιανούς, με τις κεραμοσκεπές και τα ξύλινα πορτοπαράθυρα, με τα μάτια να βάζουν προσεκτικά τα βήματα πάνω στο πλακόστρωτο με τις καταπράσινες μπορντούρες, που μαρτυρούν την αφθονία των νερών του Ολύμπου.

Ο αέρας του υψομέτρου είναι κρύος και μυρίζει υγρασία, το πλακόστρωτο τραβάει όλο τον ανήφορο γύρω και μέσα από το χωριό, τα χάλκινα σέρνουν σκοπό αργό, βαλκάνιο, σκοτεινό. Κάπου κάπου σταματούν τα όργανα και σταματάει κι η πομπή. Τότε χτυπούν οι καμπάνες. Αργά, πένθιμα. Ξεκινά το πλήθος τον ψαλμό. Ψέλνουν οι άνδρες, ψέλνουν κι οι γυναίκες, ενώνονται έπειτα από καιρό και πάλι οι φωνές. Σταματούν. Αρχίζουν πάλι τα όργανα, συνεχίζει η πομπή κι εγώ νιώθω μέσα μου χορδές, ασάλευτες από καιρό, να ξυπνούν τρίζοντας. 

Φύγαμε από τον Ασώματο και τραβήξαμε για τη Μυτιλήνη. Δεν τ’ αγαπώ τα πλήθη, αλλά εκείνο το βράδυ οι άνθρωποι ένιωθαν συγκίνηση βλέποντας ανθρώπους. Μες στο λιμάνι και κοντά στην κατάμεστη προβλήτα, που το μήκος της φτάνει το χιλιόμετρο, είχαν μαζευτεί βάρκες, καΐκια, ταχύπλοα, κάθε λογής πλεούμενα. Όταν φτάσαμε, είχαν ήδη μοιραστεί στον κόσμο εκατοντάδες φαναράκια. Μια γυναίκα πρόσφερε δύο και σ’ εμάς. Κάποιος έδωσε το σύνθημα από μια εξέδρα στο μέσον της προκυμαίας κι είδα τους πρώτους αναπτήρες να ανάβουν πάνω στις βάρκες. Ένα ένα άρχισαν να ανάβουν όλοι τα φανάρια που κρατούσαν στα χέρια τους. Τότε πρωτοπρόσεξα το γαλάζιο φως που αναβόσβηνε κατά μήκος της προκυμαίας. Δύο περιπολικά περνούσαν πάνω-κάτω στον παραλιακό δρόμο με αναμμένους τους φάρους, παίζοντας στη διαπασών το ηχογραφημένο μήνυμα «Μη συνωστίζεστε, τηρείτε τα μέτρα προστασίας». 

Πλήθος ανθρώπων έφτανε από όλες τις κατευθύνσεις της πόλης. Οικογένειες, παρέες, μαθητές, φοιτητές, οι κάθετοι δρόμοι της παραλιακής κατέβαζαν κόσμο απ’ όλες τις γειτονιές. Τα πρώτα φαναράκια ελευθερώθηκαν από ένα καΐκι. Από μια ψαρόβαρκα παραδίπλα άναψαν ένα κόκκινο καπνογόνο. Εκατοντάδες φαναράκια-αερόστατα ελευθερώθηκαν από τις βάρκες και από τον κόσμο που ήταν πάνω στην προκυμαία και άρχισαν να υψώνονται σχεδόν κάθετα προς τον ουρανό. Αφήσαμε και εμείς τα δικά μας. Σε λίγο άναβαν δεκάδες κόκκινα καπνογόνα στις βάρκες και ο ουρανός είχε γεμίσει από ιπτάμενα φωτάκια που ταξίδευαν ήρεμα στον αέρα υπό τον επίμονο ήχο της επιτακτικής φωνής: «Μη συνωστίζεστε, τηρείτε τα μέτρα προστασίας».

Το πλήθος έμεινε ασάλευτο μέχρι που χάθηκε από τα μάτια και το τελευταίο φαναράκι. Παστωμένοι για ατέλειωτους μήνες οι Μυτιληνιοί στην κονσέρβα του φόβου και της απομόνωσης, έβρισκαν τώρα χώρο κι αέρα στον συνωστισμό κι έμοιαζαν να στέλνουν το φωτεινό τους μήνυμα στον ουρανό.
 
Δεν θυμάμαι άλλη Ανάσταση σαν της περσινής Μεγάλης Παρασκευής.

* Ο Δημήτρης Μαμάκος είναι συγγραφέας και βιοκαλλιεργητής. Ζει μόνιμα στη Λέσβο τα τελευταία δέκα χρόνια και το βιβλίο του Νομαδικόν – ημερολόγιο δρόμου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εστία.

αρχική δημοσίευση ένθετο "Ταξίδια" εφημερίδα "Η Καθημερινή"