Από το "Θήτα της Θερμής":
Την ιστορία της οικογένειας Π. Κουρτζή φέρνει στο προσκήνιο το Ημερολόγιο του 2023 της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Μυτιλήνης, ένα λεύκωμα διαμάντι , που μόλις κυκλοφόρησε.
Επιγράφεται "Έργα & Ημέρες της Οικογένειας Κουρτζή στη Λέσβο του 19ου & 20ού αιώνα" και φωτίζει πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της Λέσβου με επίκεντρο μία μεγαλοαστική οικογένεια του νησιού.
Ο Πάνος Κουρτζής (1850-1931) ήταν ο μεγαλύτερος oικovoμικός παράγοντας της Λέσβου και από τους κυριότερους της oθωμαvικoύ κράτους. Υπήρξε αυτοδημιούργητος και κατάφερε να χτίσει μια αυτοκρατορία τόσο στη Λέσβο όσο και μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία .
Οι εκτάσεις, όπου βρίσκονται το εργοστάσιο της Ε.ΠΟ.Μ., το εργοστάσιο της Δ.Ε.Η. και το πρώην Στρατιωτικό Πρατήριο, ανήκαν σ’ αυτόν, καθώς επίσης και τα ερείπια των θερμών λουτρών Courtdjibad, αφού ο Π. Κουρτζής οροματιζόταν να μετατρέψει όλη την περιοχή σε λουτρόπολη ευρωπαϊκών προδιαγραφών.
Ο Π. Κουρτζής ίδρυσε επίσης το 1883 την «Ατμοπλοΐα Αιγαίου» με πολλά ατμόπλοια και το 1891 την «Τράπεζα Μυτιλήνης», με υποκαταστήματα στις κυριότερες πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο.
Διετέλεσε υποπρόξενος της Γερμανίας στη Μυτιλήνη, εξέδωσε την φιλοβασιλική εφημερίδα «Η Λέσβος» και εξορίστηκε την περίοδο του Εθνικού Διχασμού από την Βενιζελική παράταξη.
Μεγάλο χτύπημα για τις επιχειρήσεις του Π. Κουρτζή υπήρξε το 1911, η πτώχευση της Τράπεζας Μυτιλήνης, που συμπαρέσυρε τόσο την Ατμοπλοΐα Αιγαίου όσο και τα ανθρακωρυχεία του στον Πόντο. Ο Π. Κουρτζής πέθανε το 1931.
Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη αναφέρει:
Το Ημερολόγιο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Μυτιλήνης του 2023 επιγράφεται "Έργα & Ημέρες της Οικογένειας Κουρτζή στη Λέσβο του 19ου & 20ού αιώνα" και επιχειρεί να προβάλει και να φωτίσει πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της Λέσβου της περιόδου από τα μέσα του 19ου ως τα μέσα 20ού αιώνα, με αφόρμηση και επίκεντρο μία μεγαλοαστική οικογένεια του νησιού και του αρχείου της, τμήμα του οποίου φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη.
Η οικογένεια Κουρτζή, η οποία παρουσιάζεται στο παρόν ημερολόγιο αποτελεί μια αυτοδημιούργητη οικογένεια που από τα τέλη του 19ου αιώνα καταφέρνει να χτίσει μια αυτοκρατορία και να εδραιωθεί στον επιχειρηματικό κόσμο, τόσο της Λέσβου όσο και της Κωνσταντινούπολης. Ως τα μέσα του 20ού αιώνα συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων και ισχυρότερων οικογενειών της Λέσβου, με ποικίλες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Τα τεκμήρια του αρχείου της οικογένειας, φωτογραφίες, προικοσύμφωνα, αλληλογραφία, καρτ ποστάλ, σχολικά τετράδια, προσωπικά σημειωματάρια εξόδων, ημερολόγια, σχέδια, αυτοβιογραφίες, οικονομικά, νομικά και δημόσια έγγραφα κ.ά., αποτελούν πηγή πολύτιμων πληροφοριών και άντλησης συμπερασμάτων για τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της εποχής, όπως και για σημαντικά ιστορικά γεγονότα αυτής της περιόδου.
Βασική πηγή πληροφοριών του παρόντος ημερολογίου αποτελούν τα διασωθέντα τεκμήρια του αρχείου που φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη. Επίσης, σημαντικό υλικό αντλήθηκε από το βιβλίο «Αρχείο Κουρτζή: Ιστορική Τεκμηρίωση», σε επιμέλεια Κρίστη Κονναρή, από την ταινία με τίτλο «Η δική μου Μυτιλήνη 1925-1927», η οποία είναι βασισμένη στο κινηματογραφικό υλικό του Μίτσα Κουρτζή και από το ψηφιακό αποθετήριο Εργάνη Ιστορικό Αρχείο Αιγαίου .
