Ούζο από τη Λέσβο... Ταξίδι στο Πλωμάρι

 

 

Ας απολαύσουμε το ταξίδι του...

 

Για δεύτερο συνεχόμενο καλοκαίρι η καλή μου τύχη με έστειλε στη Λέσβο, το γοητευτικό νησί που χαρίζει εδώ και δεκαετίες στον κόσμο τα ονομαστά προϊόντα της, ταυτισμένα στη συνείδηση του μέσου Έλληνα με το ίδιο το νησί: σαρδέλες, ελαιόλαδο και φυσικά ούζο. Έχω την χαρά και την τιμή λοιπόν να αφιερώσω το σημερινό post στο Ούζο από τη Λέσβο –το πιο ονομαστό από όλα τα ελληνικά ούζα- και στην παρουσίαση δύο εκ των σημαντικότερων παραγωγών ούζου του νησιού, το ‘Ούζο Πλωμαρίου Ισίδωρου Αρβανίτου’ και το ‘Ούζο Βαρβαγιάννη’!

 

 

 

ΠΕΡΙ ΛΕΣΒΟΥ ΚΑΙ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ

 

Το νησί λέγεται Λέσβος, βρίσκεται δίπλα στις τουρκικές ακτές και είναι το τρίτο μεγαλύτερο της Ελλάδος, μετά την Κρήτη και την Εύβοια. Μυτιλήνη ονομάζεται η πρωτεύουσα του νησιού, αν και πολλοί χρησιμοποιούν τη λέξη αναφερόμενοι στο νησί. Μάλιστα ακόμα και Λέσβιοι εκτός Μυτιλήνης, συνηθίζουν να ονομάζουν το νησί τους ‘Μυτιλήνη’. ‘Πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους’ είχε χαρακτηρίσει το νησί ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. Η Λέσβος πράγματι μοιάζει με πλατανόφυλλο, με τους δύο εντυπωσιακούς κόλπους της, τον Κόλπο Καλλονής στο κέντρο του νησιού και τον μικρότερο Κόλπο Γέρας νοτιοδυτικά της πόλης της Μυτιλήνης.

 

 

(1) Μυτιλήνη - η πρωτεύουσα της Λέσβου (2) Πλωμάρι - το πιο ονομαστό χωριό για την παραγωγή του ούζου (3) Βατερά - κατά πολλούς η καλύτερη παραλία του νησιού (4) Λισβόρι - το χωριό με τον εύφορο κάμπο, εκεί όπου παράγεται ο ονομαστός γλυκάνισος (5) Κόλπος Καλλονής - το σπίτι της σαρδέλας και ένας μοναδικός υδροβιότοπος (6) Σκάλα Ερεσού - ένα πανέμορφο τουριστικό θέρετρο (7) Το Απολιθωμένο Δάσος στο Σίγρι (8) Μόλυβος - με το επιβλητικό του Κάστρο και το υπέροχο λιμάνι (9) Σκάλα Σικαμνιάς - ίσως το πιο γραφικό λιμάνι του νησιού

 

 

 

 

Ξεκινάμε από τη Μυτιλήνη και οδηγώντας νότια δίπλα στον κόλπο της Γέρας, φτάνουμε στο Πλωμάρι περίπου μια ώρα μετά. Στον Κάμπο Πλαγιάς, περίπου 4 χιλιόμετρα πριν φτάσουμε στο ονομαστό παραθαλάσσιο χωριό του Πλωμαρίου, συναντάμε στα αριστερά μας τις επιβλητικές εγκαταστάσεις του διάσημου ‘Ούζου Πλωμαρίου Ισίδωρου Αρβανίτου’, το πιο γνωστό και επιτυχημένο εμπορικά ελληνικό ούζο με συνεχή παρουσία εδώ και 120 χρόνια, από το 1894. Δεν ξέρω ποιανού απόφαση ήταν το προϊόν να αναγράφει την καταγωγή του (Ούζο Πλωμαρίου) με πολύ μεγαλύτερα γράμματα από το όνομα της οικογένειας (Αρβανίτη). Το αποτέλεσμα πάντως είναι ότι η λέξη ‘Πλωμάρι’ έχει ταυτιστεί με το ούζο Αρβανίτη, έτσι ώστε όλοι να λένε ‘φέρε ένα Πλωμάρι’ και να εννοούν το Ούζο Ισίδωρου Αρβανίτου. Ιδιοφυές πραγματικά!

 

 

Τα τελευταία 10 χρόνια το ‘Πλωμάρι’ είναι ο market leader σε Ελλάδα και εξωτερικό, με πωλήσεις σε 38 χώρες και με τις εξαγωγές να αποτελούν το 50% της παραγωγής. Θέλουμε να μάθουμε περισσότερα! Χτυπάμε λοιπόν το κουδούνι και μας ανοίγουν. Στα γραφεία συναντάμε τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Εταιρείας, κ. Χρήστο Μητσάκη –έναν πολύ έμπειρο άνθρωπο της αγοράς και φυσικά του ούζου και της ιστορίας του. Μας καλωσόρισε λοιπόν πολύ φιλόξενα, ξεκινώντας να μας μιλάει πρώτα για το Πλωμάρι. Ένα ψαροχώρι το οποίο κάποτε είχε έντονη βιομηχανική δραστηριότητα –εδώ υπήρχαν ναυπηγεία, σαπωνοποιίες, ελαιοτριβεία και περίπου 17 αποστακτήρια. Το λιμάνι ήταν ένας πολύ σημαντικός εξαγωγικός κόμβος, γι’αυτό και αναπτύχθηκε εμπορικά.

 

  

 

ΓΛΥΚΑΝΙΣΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΛΙΣΒΟΡΙ

 

Το Λισβόρι (σημείο 4 στο χάρτη) είναι ένα μικρό, γραφικό χωριό που βρίσκεται σε απόσταση 3,5 χιλιομέτρων από τις ακτές του κόλπου Καλλονής. Ο ημίκλειστος κόλπος της Καλλονής με έκταση περίπου 110 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μέσο βάθος δέκα μέτρων φιλοξενεί στις όχθες του αλυκές και υγροβιότοπους, ενώ μέσα σε αυτόν κολυμπάνε οι πασίγνωστες σαρδέλες αλλά και πολλά ακόμα είδη ψαριών. Το ιδιαίτερο μεσόκλιμα που οφείλεται στις ιδιαιτερότητες του κόλπου, αλλά και ο εύφορος κάμπος του Λισβορίου χαρίζουν στους ανθρώπους πρώτα από όλα τον καλύτερο γλυκάνισο του νησιού, αλλά και ρεβίθια, κρεμμύδια, καρπούζια και σιτάρι που χρησιμοποιείται για το πασίγνωστο Λισβοριανό ψωμί και τα γευστικά παξιμάδια.

 

Καλλιέργεια γλυκανίσου, στον κάμπο στο Λισβόρι 

 

Το ‘Ούζο Πλωμαρίου’ λοιπόν, χρησιμοποιεί αποκλειστικά γλυκάνισο Λισβορίου τον οποίο θεωρεί τον καλύτερο της χώρας, έχοντας απόλυτη αυτάρκεια και έλεγχο της πρώτης ύλης. Ο γλυκάνισος είναι μονοετές αρωματικό φυτό το οποίο φυτεύεται τον Ιανουάριο και μαζεύεται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Αλλά δεν είναι μόνο ο γλυκάνισος! Η συνταγή περιέχει ακόμα μαλακό νερό από τις πηγές του ποταμού Σεδούντα, μάραθο από τη Βόρεια Εύβοια, αστεροειδές, κανέλα, μοσχοκάρυδο, εκχυλίσματα μαστίχας Χίου, διάφορα άλλα βότανα της Λεσβιακής γης και αλάτι από τις αλυκές Καλλονής Λέσβου! Η αναλογία των παραπάνω συστατικών είναι μυστική, όπως και η συνταγή που άφησε κληρονομιά ο Ισίδωρος Αρβανίτης. Ο κ. Μητσάκης είναι έτοιμος να μας αποκαλύψει τώρα το δεύτερο λόγο επιτυχίας:

 

Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΑΞΗΣ

 

Στο αποστακτήριο Αρβανίτη υπάρχει ότι πιο σύγχρονο σε μεθόδους παραγωγής θα μπορούσε να είναι διαθέσιμο, κάτι που είδαμε και στην βόλτα μας στους χώρους παραγωγής. Το μαγικό είναι ότι η ανάπτυξη της παραγωγής δεν είναι κάθετη, αλλά οριζόντια. Με αυτό εννοώ ότι αντί οι αποστάξεις να γίνονται σε τεράστιους αποστακτήρες (κάτι που θα δικαιολογούσε η παραγωγή 3,5 εκατομμυρίων λίτρων ούζου ετησίως!), αντίθετα χρησιμοποιούνται 18 μικροί παραδοσιακοί αποστακτήρες για ultra-παραδοσιακές αποστάξεις! Φυσικά οι άμβυκες αποστάζουν συνεχόμενα, δώδεκα ώρες κάθε μέρα, ενώ οι 18 διαφορετικές παρτίδες από τους 18 άμβυκες αποθηκεύονται σε 18 διαφορετικές δεξαμενές! Έτσι, έχουμε ένα ούζο μικρής παραδοσιακής παραγωγής, σε μεγάλες όμως ποσότητες!

 

Ο κ. Μητσάκης μας δίνει και εδώ την ιστορική διάσταση των χάλκινων αποστακτήρων. Μάθαμε λοιπόν ότι πριν 200 χρόνια οι καλύτεροι άμβυκες φτιάχνονταν στον Εύξεινο Πόντο. Οι Έλληνες του Πόντου ήταν τότε οι καλύτεροι χαλκουργοί. Με τον ξεριζωμό, ήρθαν στην Ελλάδα, φέρνοντας μαζί τους την τέχνη τους. Από τότε βέβαια τα πράγματα έχουν εξελιχθεί, από την απόσταξη με ξύλα περάσαμε στον λέβητα (καυστήρα πετρελαίου) με το μειονέκτημα ότι η απόσταξη εγκλώβιζε ανεπιθύμητες μυρωδιές, μετά στην απόσταξη με υγραέριο, ενώ σήμερα –τουλάχιστον στην ποτοποιία Αρβανίτη- γίνεται με μια συνεχή ροή ατμού ο οποίος έρχεται από έναν μεγάλο καυστήρα στο προαύλιο της εγκατάστασης!

Η διαδικασία της απόσταξης (χονδρικά): τοποθετείς αλκοόλη γεωργικής προέλευσης μέσα στον αποστακτήρα και προσθέτεις αρωματικά φυτά, σπόρια και βότανα, ώστε η αλκοόλη να αρωματιστεί. Ο ατμός που λέγαμε πριν διαχέεται στους αποστακτήρες και η θερμοκρασία ανεβαίνει περίπου στους 80⁰C. Στη θερμοκρασία αυτή βράζει η αλκοόλη και εξατμίζεται. Το νερό, που ως γνωστόν βράζει στους 100⁰C, μένει πίσω. Οι βρασμένοι (και αρωματισμένοι) ατμοί ψύχονται και υγροποιούνται και η πρώτη απόσταξη είναι έτοιμη! Μετά τη δεύτερη απόσταξη αραιώνουμε με νερό μέχρι το αλκοόλ να κατέβει στους 40% και εμφιαλώνουμε! Φυσικά οι διαδικασίες στο ‘Πλωμάρι’ είναι πολύ πιο ενδελεχείς. Απλά σκεφτείτε ότι σε όλα τα στάδια παραγωγής, πραγματοποιούνται 1.050 έλεγχοι την ημέρα! Ας πάμε όμως και στο τελευταίο λόγο επιτυχίας:

 

 

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ

 

Πριν 20 χρόνια υπήρξε μια ριζική αλλαγή στο marketing της Εταιρείας. Συγκεκριμένα, το 1997 λανσαρίστηκε η νέα (κλασική πλέον) φιάλη με τους ώμους, κλεισμένη με το γνωστό σε όλους πώμα-φελλό αντί για το πολύ φθηνότερο αλουμινένιο βιδωτό πώμα. Η φιάλη αυτή ήταν και είναι μοναδική, εξαιρετικά καλαίσθητη μα κυρίως διαχρονική. Όλα τα παραπάνω, μπολιασμένα με την μακρόχρονη παράδοση της οικογένειας στην παραγωγή ούζου κορυφαίας ποιότητας, την τεχνογνωσία και τη σύγχρονη αντίληψη έχουν φέρει το ‘Πλωμάρι’ στην κορυφή!

 

Ευχαριστήσαμε τον κύριο Χρήστο Μητσάκη για τον –αρκετό- χρόνο που μας διέθεσε αλλά και τις γνώσεις του που με καλοσύνη μοιράστηκε μαζί μας. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η Εταιρεία Αρβανίτη της οικογένειας Καλογιάννη, μια 100% ελληνική Εταιρεία, αποτελεί για το Πλωμάρι αλλά και τη Λέσβο γενικότερα έναν πραγματικό ευεργέτη.

 

Πάμε να δούμε έναν ακόμα παραγωγό, να μάθουμε περισσότερα!

 

 

Λίγο έξω από το Πλωμάρι βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Ούζου Βαρβαγιάννη, μιας ιστορικής ποτοποιίας 154 χρόνων, με συνεχή δραστηριότητα από το 1860! Οι άνθρωποι που μας υποδέχθηκαν μας είπαν ότι είναι η πιο παλιά ποτοποιία της Ελλάδας στην παραγωγή ούζου. Η ποτοποιία είναι επισκέψιμη και ο επισκέπτης μπορεί να δοκιμάσει, να αγοράσει ούζα από το πωλητήριο, αλλά και να επισκεφτεί το Μουσείο Βαρβαγιάννη, όπου εκτίθενται παλιά αντικείμενα απόσταξης, παλιά έγγραφα κλπ.

 

  

 

Το 1860 λοιπόν ο Ευστάθιος Βαρβαγιάννης ήρθε από την Οδησσό της Ρωσίας στο Πλωμάρι της Λέσβου φέρνοντας μαζί του την εμπειρία και τις γνώσεις του στην απόσταξη. Από τότε έχουν περάσει πολλά χρόνια. Παρόλα αυτά η 5η και 6η γενιά της οικογένειας που σήμερα ηγείται της επιχείρησης, έχει πλήρη συνείδηση του βάρους και της ιστορίας της ποτοποιίας. Όπως κάθε Εταιρεία που παράγει ούζο, έτσι και η Ποτοποιία Βαρβαγιάννη βασίζεται στη δική τους μοναδική, μυστική συνταγή.

 

Εμείς ξεκινήσαμε την επίσκεψη από το χώρο παραγωγής, εκεί όπου βρίσκονται 6 αποστακτήρες εκ των οποίων κάθε φορά δουλεύουν 2 με 3. Η συνολική ετήσια παραγωγή ανέρχεται σε 250.000 λίτρα, άρα μιλάμε για έναν αρκετά μικρότερο σε μέγεθος παραγωγό. Από την παραπάνω παραγόμενη ποσότητα, το 25-30% εξάγεται. Ήμασταν τυχεροί, καθώς ο άνθρωπος που μας ξενάγησε έριξε φως σε έναν από τους αποστακτήρες με έναν προβολέα, ώστε να δούμε το εσωτερικό του. Όλα τα αρωματικά βότανα και λοιπά μυρωδικά της συνταγής Βαρβαγιάννη είχαν κλειστεί σε ένα πάνινο τσουβάλι και όλα μέσα στο αλκοόλ!

 

 

Βλέπουμε ότι το ούζο Βαρβαγιάννη εμφιαλώνει σε υψηλότερο αλκοολικό τίτλο, αραιώνοντας το απόσταγμα λιγότερο κατά την εμφιάλωση. Θυμίζω ότι τα περισσότερα ούζα εμφιαλώνονται συνήθως στο 40%. Τώρα θα μου πείτε, τι διαφορά έχει, αφού έτσι κι αλλιώς όλοι αραιώνουν το ούζο με νερό, οπότε μπορεί το ούζο των 40 βαθμών –με λιγότερη αραίωση στο σερβίρισμα- να είναι πιο αλκοολικό από αυτό των 48 βαθμών όταν το τελευταίο σερβιριστεί με περισσότερο νερό ή πάγο. H διαφορά λοιπόν δεν είναι στην περιεκτικότητα σε αλκοόλ, αλλά κυρίως στο ότι κάθε ούζο έχει διαφορετική συνταγή, με χρήση διαφορετικού συνδυασμού και αναλογιών αρωματικών φυτών κατά την απόσταξη.

 

Με την εμπειρία στην ποτοποίία Βαρβαγιάννη ολοκληρώθηκε το οδοιπορικό μας στο Πλωμάρι! Ζήσαμε μια ξεχωριστή εμπειρία μαθαίνοντας περισσότερα για το ούζο, το εθνικό μας προϊόν. Και όλα αυτά στην Μυτιλήνη, τον τόπο που θεωρείται από τους περισσότερους ότι το ούζο βρίσκει την καλύτερή του έκφραση! Λίγες φωτογραφίες από την παραμονή μας στο νησί και... βάλτε τις ελίτσες, το χταπόδι, τις σαρδέλες, τις πιπεριές, τα παξιμάδια… Ανοίξτε κι ένα ούζο Μυτιλήνης και… το καλοκαίρι είναι παντοτινό!!

 

 

 

* Το post είναι αφιερωμένο στη Σταυρούλα που μαζί της –και χάρη σε εκείνη- ανακάλυψα αυτό το υπέροχο νησί!!

 

"Πουθενά σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου,

ο ήλιος και η Σελήνη δε συμβασιλεύουν τόσο αρμονικά,

δε μοιράζονται τόσο ακριβοδίκαια την ισχύ τους,

όσο επάνω σε αυτό το κομμάτι της γης

που κάποτε, ποιος ξέρει, σε τι καιρούς απίθανους, ποιος θεός,

για να κάνει το κέφι του, έκοψε και φύσηξε μακριά

ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους."

 

Οδυσσέας Ελύτης

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΣΒΟ