Το "χαμένο" Μουσείο Κεραμικής της Αγιάσου, η διαθήκη του Νίκου Κουρτζή και...ας γίνει κάτι επιτέλους
Επιβάλλεται η σωτηρία τους…
Γράφει ο Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής *
Είναι γνωστή η μακραίωνη παράδοση της κεραμικής δραστηριότητας στην Αγιάσο, που ιστορείται από τον 9ο μ.Χ. αιώνα, ταυτόχρονα με την ίδρυση του πρώτου οικιστικού πυρήνα. Γνωστή επίσης είναι η μεγάλη ιστορία της οικογένειας των Κουρτζήδων, που χρονολογείται τουλάχιστον από το 1820 και προβάλλεται και μέσα από την ιστοσελίδα μας.
«Στην Αγιάσο, στην περιοχή Σταυρί, υπάρχουν ακόμη στο παλιό εργαστήριο κεραμικής Κουρτζή τρεις μεγάλοι φούρνοι φυσικής φωτιάς, ηλικίας από 55 έως και περίπου 100 ετών, που σήμερα καταρρέουν. Είναι φανερό ότι αποτελούν ένα στοιχείο του λαϊκού πολιτισμού της Αγιάσου. Τι μπορεί και τι πρέπει να γίνει;» Αυτόν τον προβληματισμό κατέθεσε χθες ο Ηλίας Νικ. Κουρτζής στη σελίδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου στο facebook.
Έχοντας το μικρόβιο της διακονίας του λαϊκού μας πολιτισμού αναπαρήγαγα στο χρονολόγιό μου στο φβ αυτή την «κραυγή αγωνίας» για το μέλλον αυτών των εγκαταλειμμένων στη φθορά του χρόνου κειμηλίων. Σε παρέμβασή του και σχολιάζοντας την ανάρτησή μου ο Νικόλας Ηλία Κουρτζής σημειώνει τα παρακάτω ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με το ιστορικό των προσπαθειών ανάδειξης του μνημείου:
«Με τη διαθήκη του, ο παππούς μου Νίκος Κουρτζής άφησε ό,τι του ανήκε, δηλαδή το πωλητήριο της Κεραμικής Κουρτζή και τον χώρο με τους φούρνους στον τότε Δήμο Αγιάσου, με τον όρο να αξιοποιηθεί ως μουσείο κεραμικής εντός πέντε ετών από το θάνατό του.
Μέσα στα πέντε αυτά χρόνια, ο Δήμος επιχείρησε όντως να αγοράσει το διπλανό κτίριο το οποίο η οικοτεχνία νοίκιαζε για δεκαετίες και όπου γινόταν η κατασκευή των κεραμικών, ο ιδιοκτήτης όμως μόλις αντιλήφθηκε το σκοπό της αγοράς αύξησε την αρχική τιμή έξι φορές πάνω, στα 30 εκατομμύρια δραχμές.
Παράλληλα, η οικογένεια Κουρτζή μαζί με τον δάσκαλο κ. Βάλεση από τον Δήμο, έκανε μέσω και του κ. Σηφουνάκη επαφές με το Υπουργείο Πολιτισμού ζητώντας του να εντάξει την αξιοποίηση του χώρου σε κάποιο πρόγραμμα. Δυστυχώς όμως οι προσπάθειες έπεσαν στο κενό, αφού το Υπουργείο ουδέποτε απάντησε. Στη συνέχεια, η οικογένεια ήρθε σε επαφή με μεγάλο ιδιωτικό πολιτιστικό ίδρυμα που έχει χρηματοδοτήσει την ανάδειξη και αξιοποίηση παρόμοιων μνημείων ανά την Ελλάδα. Από εκεί υπήρξε μεν απάντηση, όμως τελικά για λόγους σχετικούς με τη στρατηγική του ιδρύματος, ούτε αυτή η προσπάθεια ευοδώθηκε.
Στο μεταξύ η πενταετία παρήλθε χωρίς αποτέλεσμα. Ο Δήμος ζήτησε ένα χρόνο παράταση από την οικογένεια, η οποία και δόθηκε. Μάλιστα η οικογένεια δήλωσε ότι αν έστω και τον έκτο αυτό χρόνο ξεκινούσε κάποια αξιοποίηση, θα δώριζε στο μουσείο έναν μεγάλο αριθμό κομματιών από την συλλογή της. Δυστυχώς όμως και ο έκτος χρόνος πέρασε χωρίς να γίνει κάτι, οπότε οι χώροι περιήλθαν πλέον στην κατοχή της οικογένειας, όπως οριζόταν στη διαθήκη. Η εναλλακτική πρόταση της οικογένειας για αξιοποίηση παρακείμενων, ιδιόκτητων χώρων για το μουσείο ουδέποτε εξετάστηκε από το Δήμο.
Πρόσφατα υπήρξε νέο ενδιαφέρον σε κύκλους των Αθηνών για την Κεραμική Κουρτζή, που συνεχίζεται επαγγελματικά από την αδερφή μου Ελπίδα Κουρτζή. Σημειωτέον ότι είναι η παλαιότερη εν ενεργεία οικοτεχνία κεραμικής στην Ελλάδα, με τεκμηριωμένη ύπαρξη από το 1820. Πριν ένα μήνα μάλιστα ο πατέρας μου Ηλίας Κουρτζής παρουσίασε την ιστορία της τέχνης των Κουρτζήδων σε ειδικά αφιερωμένη εκδήλωση της Πανελλήνιας Ένωσης Κεραμιστών στο Μαρούσι. Από όλο το πολιτικό προσωπικό της Λέσβου, παλαιό και τρέχον, τοπικό και κεντρικό, ο κ. Γιαννέλης έστειλε επιστολή χαιρετισμού με παράκληση να διαβαστεί και ένα άτομο έδωσε (πολύ διακριτικό) παρών: ο κ. Σηφουνάκης. Η παρουσίαση είχε αναπάντεχη επιτυχία και δημιούργησε συγκρατημένη αισιοδοξία ότι μπορεί να αναθερμάνει το ενδιαφέρον για το μουσείο και την κεραμική της Λέσβου γενικότερα. Η προσπάθεια συνεχίζεται, έστω και μοναχική. Ίδωμεν.»
Με αφορμή αυτές τις αναρτήσεις και το ζωηρό ενδιαφέρον που προκάλεσαν στο διαδικτυακό κοινό και πρωτίστως στους συγχωριανούς μας, ίσως είναι καιρός να ξεκινήσει μια συντονισμένη προσπάθεια φορέων και πολιτών για τη σωτηρία, ανάδειξη και αξιοποίηση αυτών των μνημείων, που αποτελούν τη ζωντανή ιστορία του τόπου μας, άσβηστα χνάρια της λαμπρής καλλιτεχνικής μας βιοτεχνίας. Ένας στόχος που συνδέεται με τη μακροπρόθεσμη δημιουργία Μουσείου Αγιασώτικης Κεραμικής.
* Παναγιώτης Μιχ. Κουτσκουδής/ agiasos.gr
