«Κατάθλιψη και ανεργία» - Συνέντευξη με την Γερμανίδα ψυχοθεραπεύτρια Vera Jochum
Η Γερμανίδα ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, Vera Jochum, μίλησε στο Lesvosnews.net και τη Βίκυ Καλοφωτιά, για το πώς σχετίζεται η ανεργία με την κατάθλιψη και τις αυτοκτονίες ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα.
Όταν χτίζονται γέφυρες μεταξύ των ανθρώπων προκειμένου να δώσουν τα χέρια και να βρουν λύσεις από κοινού σε καταστάσεις που απασχολούν σήμερα ένα αρκετά υψηλό ποσοστό όλων μας, τότε οι αποστάσεις εκμηδενίζονται και τον πρώτο λόγο έχει η συνεργασία και η σύμπραξη για έναν και μοναδικό σκοπό: να βοηθήσει ο ένας τον άλλον πέρα από τα όποια στερεότυπα, δείχνοντάς του τη φωτεινή πλευρά της ζωής και ότι οτιδήποτε κι αν συμβαίνει, πάντοτε υπάρχει λύση. Κάποιες φορές μάλιστα έρχεται από εκεί που δεν το περιμένεις, όπως στην προκειμένη περίπτωση, που η λύση προκύπτει από μια “ελληνογερμανική” σύμπραξη με την πυξίδα στραμμένη στο συλλογικό όφελος και την αμοιβαία υποστήριξη σε αναζήτηση της χαράς της ζωής. Από μια συνάντηση μεταξύ μιας Γερμανίδας ψυχοθεραπεύτριας και μιας Ελληνίδας δημοσιογράφου, με θέμα την “Κατάθλιψη και την Ανεργία”, αποδεικνύοντας έτσι περίτρανα ότι, όταν οι άνθρωποι ενώνονται για έναν κοινό σκοπό, καμία προκατάληψη και χιλιομετρική απόσταση δε δύναται να τους χωρίσει. Γιατί προτεραιότητα έχει ο άνθρωπος. Και όλα όσα τον ενώνουν με το διπλανό του. Για ένα καλύτερο σήμερα. Κι ένα πιο αισιόδοξο αύριο. Για όλους μας. Γιατί πραγματικά μας αξίζει!
Συνέντευξη της Γερμανίδας Ψυχολόγου-Ψυχοθεραπεύτριας, Vera Jochum, στη Δημοσιογράφο, Βίκυ Καλοφωτιά.
Όλο και περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται πλέον χωρίς εργασία ή ζουν με το φόβο να χάσουν τη δουλειά τους. Η οικονομική κρίση οδήγησε πολλές χώρες σε μία έντονη αύξηση του ποσοστού της ανεργίας, με την Ελλάδα να προηγείται όλων, αγγίζοντας το ποσοστό των 26,8%.
Τι σχέση έχει η ανεργία με την υγεία;
Περισσότερο απ’όσο θεωρεί κανείς με μια πρώτη σκέψη: Όσο πιο υψηλά είναι τα επίπεδα της ανεργίας, τόσο λιγότερα χρήματα εισπράττουν τα ταμεία υγείας. Έντρομη διάβασα, ότι ήδη τα νοσοκομεία στην Ελλάδα πρέπει να δώσουν αγώνα προκειμένου να εξακολουθήσουν να είναι σε θέση να διενεργούν εξετάσεις που σχετίζονται με τη βασική ιατρική περίθαλψη των πολιτών. Και ας μην ξεχνάει κανείς, ότι όλο και λιγότεροι άνθρωποι έχουν την οικονομική άνεση να εξασφαλίσουν τα φάρμακα που συνταγογραφούνται από το γιατρό τους. Επομένως, αυξάνεται διαρκώς ο αριθμός των σωματικών παθήσεων. Επίσης, συν τοις άλλοις, υποφέρει και η ψυχή από την ανεργία: Πολλοί άνθρωποι γίνονται καταθλιπτικοί. Σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα “Die Zeit”, το ποσοστό των αυτοκτονιών στην Ελλάδα φαίνεται να έχει αυξηθεί από το 2011 κατά 40%. Σε έναν άλλο υπολογισμό παρουσιάστηκε στο ευρύ κοινό, ότι με την αύξηση του ποσοστού της ανεργίας κατά 1%, αυξάνεται αντίστοιχα και το ποσοστό των αυτοκτονιών κατά 0,8%! Η αιτία: Κόπωση και κατάθλιψη ως απόρροια του τρόπου με τον οποίο διαμορφώνεται η ζωή μας σήμερα, συμπεριλαμβανομένων των παραπάνω παραμέτρων.
Τι σημαίνει όμως πραγματικά, να έχει κανείς κατάθλιψη;
Κατάθλιψη δεν σημαίνει να είναι κανείς λυπημένος, επειδή δεν έχει εργασία. Η κλινική εικόνα της εν λόγω ασθένειας είναι κατά πολύ σοβαρότερη: Για περισσότερο από δύο εβδομάδες σημειώνονται ως κύρια συμπτώματα η έλλειψη χαράς, η έλλειψη κινήτρου και η απώλεια του ενδιαφέροντος. Επιπρόσθετα, μπορούν να εμφανιστούν και περαιτέρω συμπτώματα, όπως διαταραχές της συγκέντρωσης, μειωμένη αυτοεκτίμηση και αισθήματα ενοχής, καθώς επίσης τάσεις αυτοκτονίας, διαταραχές ύπνου και μειωμένη όρεξη πρόσληψης τροφής. Πολύ συχνά εντείνονται μέσω της κατάθλιψης ακόμη και σωματικές ενοχλήσεις, όπως πόνος στην πλάτη, ρευματικές παθήσεις ή απροσδιόριστες ενοχλήσεις οργάνων, όπως π.χ. ευαισθησία εντέρου ή καρδιακές αρρυθμίες. Γιατί; Διότι η προσοχή εστιάζεται μέσω αυτής της μορφής ασθένειας σε καθετί δυσάρεστο και άσχημο: Όταν δηλαδή κανείς σκέφτεται και βιώνει πλέον μόνο το άσχημο και χάνει καθετί ευχάριστο εντελώς από το οπτικό του πεδίο.
Πώς μπορεί η ανεργία να οδηγήσει σε κατάθλιψη;
Όταν κανείς αποκτά πλήρη επίγνωση του πώς το προσωπικό του περιβάλλον αλλάζει μέσω της ανεργίας, γίνονται όλο και πιο ξεκάθαροι οι σχετικοί συσχετισμοί: Το να μην εργάζεται πλέον κάποιος, σημαίνει να διαθέτει άπλετο ελεύθερο χρόνο. Όταν η αναλογία μεταξύ εργασίας και ελεύθερου χρόνου αντιστρέφεται, τότε ο ελεύθερος χρόνος δεν αποτελεί πλέον πολυτέλεια, διότι ένας άνεργος έχει πάντα “ρεπό”! Αυτό όμως δεν λογίζεται ως άδεια αλλά ως απώλεια της αξίας του ελεύθερου χρόνου-τι άλλο πρέπει λοιπόν να κάνει κανείς επιπλέον για να περάσει το χρόνο του; Όταν η πλήξη και η ανία εγκαθίσταται για τα καλά στην καθημερινότητα ενός ατόμου, τότε η ξεκούραση και η χαλάρωση γίνεται ανυπόφορη. Εκτός αυτού, χάνεται επίσης και η αίσθηση του χρόνου: Μέσω της τακτικής και συστηματικής εργασίας κυλούσε η μέρα σε σταθερά πλαίσια. Όταν όμως είμαι άνεργος, δεν ενδιαφέρει κανέναν το αν θα ξυπνήσω για πρωί το μεσημέρι ή αν το βράδυ θα ξενυχτήσω για πολλή ώρα μπροστά στην τηλεόραση. Η μέρα περνά χωρίς να το αντιληφθώ, δυσκολεύομαι να θυμηθώ ακόμη και την ημερομηνία ή να υπολογίσω την ώρα. Αυτό οδηγεί σε ερωτήσεις, όπως: “Τι ουσιαστικό έκανα σήμερα;” και σε απαντήσεις όπως: “Δεν έκανα τίποτα παραγωγικό!”. Σε μια κοινωνία όμως, που δίνει σημασία στις επιδόσεις, μετρά μόνο η ατομική επίδοση για το αίσθημα της αυτοεκτίμησης! Έτσι, εμφανίζονται όλο και περισσότερες τάσεις για την εκτόξευση κατηγοριών εναντίον του ίδιου μας του εαυτού και για την ανάπτυξη αισθημάτων ενοχής. Από τη στιγμή που το αίσθημα της αυτοεκτίμησης καταστρέφεται, πολλοί άνεργοι δυσκολεύονται να συνάψουν υγιείς κοινωνικές επαφές, λαμβάνοντας υπόψη μας ότι για πολλούς ανθρώπους είναι πολύ σημαντικό το στοιχείο της κοινωνικής αναγνώρισης. Και τι θα σκεφτούν τελικά οι άλλοι για κάποιον, όταν αυτός τους ανακοινώσει ότι έχασε τη δουλειά του; Κάπως έτσι ξεκινά η απομόνωση και οι μέρες δεν καθίστανται μόνο μεγαλύτερες αλλά και πιο μοναχικές. Αν όχι νωρίτερα, τουλάχιστον σε αυτό το σημείο είναι που υπερισχύουν τα αρνητικά βιώματα κατά τη διάρκεια της μέρας και οδηγούμαστε σε ένα φαινόμενο, το οποίο στην ψυχολογία ονομάζεται “η αρνητική νοητική τριάδα”: Η αρνητική σκέψη γενικεύεται και επεκτείνεται γύρω από τους τρεις μεγάλους τομείς: Μέλλον (“Δεν μπορεί πια κανείς να με βοηθήσει!”), Εαυτός (“Είμαι ηττημένος!”) και οι Άλλοι (“Κανείς δεν γίνεται να συμπαθήσει κάποιον σαν εμένα!”). Θα μπορούσε κανείς να το ονομάσει και μια γενικότερη απελπισία!
Τι μπορώ να κάνω, αν πάσχω από κατάθλιψη διαφόρων μορφών;
Αν “πληροίτε τα κριτήρια” που αναφέρθηκαν παραπάνω, τότε πιθανώς έχετε κατάθλιψη. Μια συστηματική ψυχοθεραπεία μπορεί να ανακουφίσει αποτελεσματικά τα συμπτώματα ή ακόμη και να τα τερματίσει. Αυτή προσφέρεται από επαγγελματίες ψυχολόγους-ψυχοθεραπευτές και διαρκεί περίπου ένα χρόνο, όπου αρχικά λαμβάνει χώρα μια εβδομαδιαία συνάντηση στα πλαίσια μιας θεραπευτικής συνεδρίας. Σε μια λεγόμενη “θεραπεία συμπεριφοράς”, κατά τη διάρκεια των πενήντα λεπτών, τίθενται προς επεξεργασία νοητικές και συμπεριφορικές δομές, οι οποίες ευθύνονται για την κατάθλιψη. Με μικρά βήματα μετασχηματίζονται αυτές οι παλιές συνήθειες κατά τέτοιον τρόπο ώστε να μπορεί να επιστρέψει η χαρά της ζωής. Ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας, συνιστάται μια θεραπεία με την κατάλληλη κατά περίπτωση φαρμακευτική αγωγή, όπου ο πλέον αρμόδιος για να προβεί σε μια τέτοια ενέργεια, θεωρείται ένας ψυχίατρος. Ωστόσο, μέχρι να κλείσετε ένα ραντεβού σε έναν επαγγελματία ψυχοθεραπευτή, μπορείτε να εφαρμόσετε και μόνοι σας αρκετές πρακτικές:
- Βρείτε δραστηριότητες που σας προκαλούν χαρά!
Τα πράγματα, που διασκεδάζουν κάποιον ή που μπορεί κανείς να απολαύσει, δε χρειάζεται απαραίτητα να κοστίζουν χρήματα. Οι σωματικές δραστηριότητες ενδείκνυνται ιδιαίτερα, διότι κινητοποιούν το σώμα σας και το ωθούν να παραγάγει ενδογενείς ορμόνες ευδαιμονίας, τις λεγόμενες “φερομόνες”: Τρέξιμο, ποδηλασία, κολύμβηση. Αν δεν έχετε κάποια συγκεκριμένη ιδέα, θυμηθείτε, τι σας διασκέδαζε παλιότερα: Χειροτεχνίες, κηπουρική, φωτογραφία, ζωγραφική, συγγραφή ποιημάτων, παιχνίδι με παιδιά ή με ζώα; Ή αλλιώς απολαύστε την ομορφιά της χώρας σας και πραγματοποιήστε έναν περίπατο στη θάλασσα ή κατά μήκος ενός ελαιώνα. Παρατηρείστε την ανατολή του ήλιου (αποτελεί επίσης έναν τρόπο να συνειδητοποιήσετε το γιατί αξίζει να ξυπνάτε κάθε μέρα) ή ακούστε το κελάιδισμα των πουλιών. Εδώ ισχύει ο πιο σημαντικός κανόνας: Ακόμη κι αν δεν πιστεύετε ότι μια δραστηριότητα θα σας γεμίσει χαρά, πρέπει πρώτα να το δοκιμάσετε πριν σχηματίσετε κάποια γνώμη. Στην περίπτωση της κατάθλιψης, η χαρά προκύπτει τις περισσότερες φορές μέσω της δράσης!
- Εξασφαλίστε μια καινούρια δομή της μέρας σας!
Η ανία εξαφανίζεται, όταν διαμορφώνει κανείς τη μέρα του με κάθε λογής δραστηριότητες. Καταρτίστε για τον εαυτό σας ένα καθημερινό ωρολόγιο πρόγραμμα: Γεμίστε το ισομερώς, τόσο με υποχρεώσεις (όπως π.χ. καθάρισμα, πλύσιμο, ψώνια), όσο και με ευχάριστες δραστηριότητες. Ακόμη κι αν δεν κερδίζετε χρήματα μέσω αυτών: Οι εθελοντικές δραστηριότητες δομούν τη μέρα και δημιουργούν σε κάποιον το αίσθημα ότι είναι χρήσιμος και πολύτιμος. Ως εκ τούτου, μπορείτε να παρέχετε τις υπηρεσίες σας σε καταφύγια ζώων, νοσοκομεία, μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων ή συλλόγους. Φυσικά θα πρέπει αυτό με το οποίο ασχολείστε εκεί, να σας αρέσει κιόλας!
- Οργανώστε κάτι από κοινού με τους φίλους σας!
Ακόμη κι αν στην αρχή φαίνεται να δυσκολεύεστε: Θυμηθείτε τους φίλους σας και κανονίστε να βρεθείτε για έναν καφέ. Αν πιστεύετε ότι δεν υπάρχει κάτι με το οποίο μπορείτε να καλύψετε το χρόνο συζήτησης και της μεταξύ σας συναναστροφής, πραγματοποιήστε κοινές δραστηριότητες και με αυτό τον τρόπο μπορείτε να είστε σίγουροι ότι η κάθε στιγμή είναι ικανή να προσφέρει από μόνη της αρκετό υλικό και θεματολογία προς συζήτηση!
- Ζήστε στο Τώρα!
Οι σκέψεις για το παρελθόν μας κάνουν λυπημένους, οι σκέψεις για το μέλλον μας φοβίζουν. Η λύση: Εστιάστε την προσοχή σας στη συγκεκριμένη στιγμή! Εδώ και τώρα μπορώ να φροντίσω έτσι ώστε να αισθανθώ καλύτερα. Και εδώ και τώρα μπορώ να αποφασίσω να βιώσω κάτι ευχάριστο: Τις ακτίνες του ήλιου στο πρόσωπό μου, τη μυρωδιά του καφέ στο φλιτζάνι μου, το θρόισμα της θάλασσας, τη μυρωδιά του αγαπημένου μου αρώματος, το γουργούρισμα μιας γάτας, όταν τη χαϊδεύω. Αυτό είναι κάτι, που θα πρέπει κανείς αρχικά να το εξασκήσει σε καθημερινή βάση: Να παρατηρώ τη σκέψη μου και να παρατηρώ το συναίσθημα έτσι ώστε η σκέψη να απελευθερώνεται μέσα μου. Αν δεν αισθάνομαι καλά: Σκέφτηκα μήπως το μέλλον ή το παρελθόν;
Αν ήταν το παρελθόν: Να τοποθετώ νοερά τη σκέψη σε ένα σύννεφο, να την αφήνω να απομακρύνεται και μετά να σκέφτομαι: “Τι καλό μπορώ να κάνω για’μένα αυτή τη στιγμή;”
Αν ήταν το μέλλον, αναρωτηθείτε: “Θα ήταν αυτό πραγματικά τόσο άσχημο;” (πολλά πράγματα δεν είναι όντως τόσο άσχημα, αν τα σκέφτεται κανείς πιο λεπτομερώς!). Μόνο αν απαντήσετε σε αυτή την ερώτηση με το “ναι”, σκεφτείτε, τι μπορείτε να κάνετε τώρα για το συγκεκριμένο πρόβλημα. Αν βρείτε μια απάντηση σε αυτό: Κάν’τε το! Αν δεν βρείτε κάποια απάντηση: Τοποθετήστε τη σκέψη σε ένα σύννεφο, αφήστε τη να απομακρυνθεί και αναρωτηθείτε: “Τι καλό μπορώ να κάνω για’μένα αυτή τη στιγμή;”
Είθε η χαρά να επιστρέψει σύντομα στη ζωή σας!
