Το παράδειγμα της Ανεμώτιας
Το Φεστιβάλ Αμπελουργίας στην Ανεμώτια τον περασμένο Αύγουστο συμπλήρωσε πέντε (5) χρόνια παρουσίας στο νησί της Λέσβου. Όλα αυτά τα χρόνια διοργανώνονται από τον Σύλλογο Αμπελουργών πλήθος εκδηλώσεων με σκοπό την προώθηση της πολιτιστικής και πνευματικής παρακαταθήκης, της ιστορικής και άυλης γεωλογικής κληρονομιάς, της αμπελοοινικής φυσιογνωμίας της Λέσβου και της ιδιαίτερης κουλτούρας γύρω από αυτή.
Θέλουμε όμως να αποτυπώσουμε και μια άλλη διάσταση στην όλη προσπάθεια. Μετά τη δεκαετία του 70, σε μία περίοδο κοινωνικών αλλαγών δημιουργήθηκε η ανάγκη στο άτομο να οργανωθεί σε κοινωνικές ομάδες. Από αυτήν την ανάγκη δημιουργήθηκαν και οι πολιτιστικοί σύλλογοι, οι συνεταιρισμοί, και άλλα συλλογικά σχήματα, η δράση των οποίων έπαιξε σημαντικό ρόλο στο κοινωνικό σύστημα, καθώς, δίνοντας στο άτομο το δικαίωμα συμμετοχής, του δόθηκε η δυνατότητα να ασκεί την ιδιότητά του ως πολίτης.
Ερχόμαστε λοιπόν στο σήμερα και θέτουμε τα εξής ερωτήματα: Πως συνδέεται ο πολιτισμός με την έννοια της κοινότητας? Οι πολιτιστικοί σύλλογοι και γενικά οι συλλογικότητες της κοινωνίας των πολιτών, ως πυρήνες μιας κοινότητας μπορούν να γίνουν φορείς ενδυνάμωσης και ενεργοποίησης της ίδιας της κοινότητας? Μπορούν να καλλιεργήσουν την κοινωνική συνοχή της κοινότητας? Πώς οι πολίτες μπορούν να δράσουν συλλογικά και να κινητοποιηθούν προς την κοινωνική αλλαγή “από τα κάτω”?
Μιλάμε λοιπόν για την εφικτότατα διαμόρφωσης ενός νέου μοντέλου κινητοποίησης των Δημοτών μέσα από τις συλλογικότητες της κοινωνίας των πολιτών.
Ας δούμε το παράδειγμα του Συλλόγου Αμπελουργών Ανεμώτιας Λέσβου, το πως κινήθηκε από την ίδρυσή του και τι κατάφερε ώστε παράλληλα να απαντηθούν και τα ερωτήματα που ετέθησαν.
Στα τέλη του 2016 μια ομάδα νέων ανθρώπων που συνδεόταν μεταξύ τους με το κοινό στοιχείο της ερασιτεχνικής ενασχόλησης με την αμπελουργία ίδρυσε τον Σύλλογο Αμπελουργών Ανεμώτιας Λέσβου «ο Κάμπος». Έτσι έγινε η αρχή μιας νέας περιόδου συλλογικής ενεργοποίησης των κατοίκων της Κοινότητας αλλά και γειτονικών χωριών.
Οι βασικοί Καταστατικοί σκοποί του Συλλόγου προσδιορίζονται στην:
- Αναβάθμιση και ανάδειξη των αμπελώνων στον κάμπο της Ανεμώτιας και των παραγόμενων από αυτούς προϊόντων (σταφύλι, κρασί, τσίπουρο κλπ)
- Διάσωση, διατήρηση και προβολή των στοιχείων της παραδοσιακής αμπελουργίας της Λέσβου
- Ενθάρρυνση των νέων να ενασχοληθούν με την αμπελουργία
- Ανάδειξη της κουλτούρας και του πολιτισμού της αμπελοκαλλιέργειας, της χωρικής οινοποίησης και απόσταξης
- Προαγωγή του κοινωνικού και πολιτιστικού επιπέδου των κατοίκων της τοπικής Κοινότητας και των γειτονικών χωριών
- Ανάπτυξη πνεύματος αλληλεγγύης, συνεργασίας, κοινής δράσης και ομοψυχίας του τοπικού πληθυσμού.
Ο Σύλλογος Αμπελουργών στο πλαίσιο επίτευξης των σκοπών του, πέρα των άλλων δραστηριοτήτων του όπως τη διεξαγωγή εκπαιδευτικών σεμιναρίων, την συμβολή στην επίλυση χρόνιων προβλημάτων στον κάμπο του χωριού, ενημερώσεις και βοήθεια των μελών του επί του νομικού πλαισίου για την αμπελουργία και πολλά άλλα, από την ίδρυσή του καθιέρωσε και πραγματοποιεί σταθερά και επαναλαμβανόμενα τις πολιτιστικές εκδηλώσεις «Γιορτές Αμπελουργίας», που συμπίπτουν χρονικά με την εποχή του τρύγου, της χωρικής οινοποίησης και απόσταξης.
Εν συνεχεία, με πολύ καλή οργάνωση, συνέπεια και προγραμματισμό, ο Σύλλογος κατάφερε να εντάξει τις εν λόγω εκδηλώσεις του, για τα έτη 2019 – 2022, στο Τοπικό Χρηματοδοτικό Πρόγραμμα LEADER/CLLD Νήσου Λέσβου, μέσω της ΕΤΑΛ ΑΕ.
Μέσα από την πρακτική πορεία που περιγράψαμε δημιουργήθηκε μια διέξοδος από την πολύχρονη αδράνεια. Προκλήθηκε η συλλογική κινητοποίηση μιας μεγάλης μερίδας του τοπικού πληθυσμού και γεννήθηκε ένας πυρήνας Ενεργών Δημοτών από την Ανεμώτια και τα γύρω χωριά. Αυτός ο πυρήνας ανθρώπων συναντιέται, επικοινωνεί, ανταλλάσσει ιδέες, οργανώνει, υλοποιεί και συμμετέχει στο πλήθος των πολιτιστικών, καλλιτεχνικών, αλλά και των εξειδικευμένων στην αμπελουργία δράσεων του Συλλόγου. Κάθε οικογένεια διαθέτει το δικό της αμπέλι, στοιχείο που αποτελεί το κύριο «συνδετικό υλικό» των μελών της διευρυμένης συλλογικότητας.
Ο Σύλλογος Αμπελουργών κατάφερε να αξιοποιήσει την άυλη γεωλογική κληρονομιά του κρατήρα του Ηφαιστείου Ανεμώτιας μέσα από τις εκδηλώσεις και δράσεις του. Σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, στο πλαίσιο αυτής της συλλογικής οργάνωσης και λειτουργίας, ο Σύλλογός κατόρθωσε:
- Να προβάλλει την αμπελουργική παράδοση της Λέσβου,
- Να αναδείξει τον πολιτισμό της ευρύτερης περιοχής μέσα από την αναβίωση των παραδόσεων, των εθίμων και της λαογραφίας,
- Να ενισχύσει την τοπική μουσική παράδοση στηρίζοντας και προβάλλοντας άξιους εκπροσώπους της,
- Να προβάλλει τα τοπικά προϊόντα,
- Να αυξήσει την επισκεψιμότητα της περιοχής τονώνοντας την τουριστική περίοδο και κυρίως
- Να συμβάλλει στη συσπείρωση του τοπικού πληθυσμού μέσα από την ανάπτυξη πνεύματος κοινωνικής αλληλεγγύης, συνεργασίας και κοινής δράσης.
Όλα τα παραπάνω, δημιούργησαν το πρόσφορο έδαφος, συμπαρέσυραν και συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία μιας συνειδητοποιημένης συλλογικότητας στην Ανεμώτια, η οποία ενισχύεται σημαντικά και από τα γειτονικά χωριά (κυρίως το Σκαλοχώρι). Η συλλογικότητα αυτή αντιτάχθηκε στο κατεστημένο της αδράνειας, ξεπέρασε την “κουλτούρα της σιωπής” και της απομόνωσης και ενεπλάκη ενεργά σε μια προσπάθεια απαρχής της πολιτισμικής και κοινωνικής αναγέννησης των Κοινοτήτων της Λέσβου.
Μετά από πολλές δεκαετίες αποστασιοποίησης και αδράνειας, στο χωριό Ανεμώτια δημιουργήθηκαν και πάλι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συλλογική ενεργοποίηση των μελών της τοπικής Κοινότητας.
Γίνεται αντιληπτό ότι η ανανέωση του τρόπου που συνδέει τα άτομα με τον πολιτισμό, η αίσθηση ότι μας ενώνει κάτι κοινό (στην προκειμένη περίπτωση η αμπελουργία), η συμμετοχή στην οργάνωση κοινών δραστηριοτήτων πολιτιστικού και, κατ΄ επέκταση, κοινωνικού περιεχομένου ενεργοποιούν, προάγουν την κριτική εθελοντική συνείδηση και ενδυναμώνουν τη λειτουργία της Κοινότητας.
Πρόκειται για μια διαφορετική οπτική κοινοτικής οργάνωσης. Οι Ενεργοί Δημότες, που κινητοποιούνται μέσω της εμπλοκής τους σε συλλογικές δημοκρατικές διαδικασίες και στη λήψη αποφάσεων, αποτελούν τη βάση για να καλλιεργηθεί η κοινωνική συνοχή της κοινότητας και να αναδιανεμηθεί η δύναμη σε κοινοτικό επίπεδο, με απώτερο σκοπό μια πραγματική κοινωνική αλλαγή “από τα κάτω”.
Σίγουρα υπάρχουν και άλλα παραδείγματα στη Λέσβο που δείχνουν πως ο πολιτισμός και οι τέχνες μπορούν και λειτουργούν ενδυναμωτικά σε κοινότητες και να ενεργοποιήσουν τα μέλη τους. Οι συλλογικότητες της κοινωνίας των πολιτών ως φορείς πολιτισμού, μπορούν να συνδεθούν με την κοινότητα πέρα από τα πλαίσια της ψυχαγωγίας και των πολιτιστικών διοργανώσεων. Μπορούν να δράσουν ως φορείς που θα ενδυναμώσουν τον κοινοτισμό, θα ενισχύσουν τις δημοκρατικές διαδικασίες και θα εμπλέξουν την κοινότητα στη λήψη αποφάσεων. Το παράδειγμα είναι ζωντανό, το στοίχημα είναι δύσκολο, αλλά μπορεί να κερδηθεί...!!!
