Ο Στράτης Μυριβήλης επανέρχεται στην εκδοτική επικαιρότητα

Ο Στράτης Μυριβήλης (1890-1969) είναι ένα από τα πιο εμβληματικά πρόσωπα της γενιάς του 1930.

Η πεζογραφία του επηρεάστηκε έντονα από τη συντριβή της Μεγάλης Ιδέας και τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής και διακρίθηκε για το οξύ αντιπολεμικό της πνεύμα, αποτυπωμένο στα μυθιστορήματά του «Η ζωή εν τάφω» (1924) και «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια» (1932). Ο ίδιος εντάχθηκε εξαρχής στο ρεύμα του δημοτικισμού, διατηρώντας εκ παραλλήλου άρρηκτους δεσμούς με την παράδοση. Πόσο, όμως, ξέρουν σήμερα οι νεώτεροι τον Μυριβήλη και πώς μπορούν να ανακαλύψουν το έργο του, χωρίς να χρειαστεί να ανατρέξουν διεξοδικά στη βιβλιογραφία του;

Δύο πολύ πρόσφατες εκδόσεις τον φέρνουν ξανά στην επικαιρότητα και έρχονται να μας τον επανασυστήσουν τόσο ως πεζογράφο όσο και ως ποιητή (μια ιδιότητα που παραμένει εν πολλοίς άγνωστη και για τους παλαιότερους). Πρόκειται για την ανθολογία διηγημάτων του «Στη χώρα των αγαλμάτων» και για την επανέκδοση της ποιητικής του συλλογής «Μικρές φωτιές», που κυκλοφορούν σε επιμέλεια Παντελή Μπουκάλα και εικονογράφηση Μάρκου Καμπάνη από την Εστία.

Τα διηγήματα προέρχονται από τα τέσσερα χρωματιστά βιβλία του Μυριβήλη («Το πράσινο βιβλίο», «Το γαλάζιο βιβλίο», «Το κόκκινο βιβλίο» και «Το βυσσινί βιβλίο»), που πρωτοκυκλοφόρησαν μεταξύ 1936 και 1959. Την ανθολόγηση έχουν κάνει οι εγγονές του Χριστίνα Αγγελοπούλου και Λενιώ Μυριβήλη και η εκδότρια της Εστίας Εύα Καραϊτίδη. Όπως παρατηρεί στην εισαγωγή του ο Π. Μπουκάλας, τα επιλεγμένα διηγήματα αντιπροσωπεύουν ένα ευρύ θεματικό φάσμα, υποδεικνύοντας την πολυσυλλεκτικότητα και τον πολυφωνικό χαρακτήρα της πεζογραφίας του Μυριβήλη. Ρεαλιστής αλλά και αινιγματικός, λυρικός αλλά και αισθησιακός, βασισμένος σε μια λόγια γλώσσα η οποία ενσωματώνει οργανικά στο εσωτερικό της τη λαϊκή έκφραση της εποχής του, ο συγγραφέας επιβεβαιώνει στα διηγήματά του την αντιπολεμική του στάση, με πολλαπλές αναφορές στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία.

Η θεματική βεντάλια ανοίγει με εντυπωσιακό τρόπο: μια γυναίκα που βάζει σε κίνδυνο τον έρωτά της εξαιτίας μιας έμμονης ιδέας με την τυφλότητα του Οιδίποδα (την έχει συγκλονίσει η τραγωδία του Σοφοκλή), ονειρικά ταξίδια και εξωτικές περιπέτειες των ηρώων, που προσπαθούν να ξεφύγουν από τη χθαμαλή τους καθημερινότητα, συσσωρευμένα κόκαλα νεκρών από τα πεδία των μαχών των Βαλκανικών Πολέμων και μανάδες που θρηνούν μέχρι το τέλος της ζωής τους τα αδικοχαμένα παιδιά τους, απόπειρες βιασμών και εκτελέσεις κατά την προέλαση του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία, νοικοκυραίοι που πρέπει να σκοτώσουν με σφιγμένα δόντια τον λυσσασμένο σκύλο τους, αγάπες που γεννιούνται σε υγρές σπηλιές, κορίτσια που βρίσκουν το περιθώριο να γελάσουν και να παίξουν μέσα στο καθεστώς πείνας της ναζιστικής Κατοχής, νύχτες μαγείας και έκστασης, στρατιώτες που πεθαίνουν εκτός πολέμου, λόγω σιδηροδρομικού ατυχήματος, φονικά μοιχείας στην Αίγινα, αλλά και, ξαφνικά, η επιστροφή στο παρόν των Πρωτοπλάστων, που προτιμούν να μείνουν εκτός Παραδείσου, για να απολαύσουν τον έρωτά τους και τις χαρές της οικογενειακής ζωής.

Οι «Μικρές φωτιές», η μία και μοναδική συλλογή του Μαβίλη, που δημοσιεύτηκε το 1942, περιλαμβάνοντας ποιήματα και τραγούδια, αναδεικνύει μιαν άλλη πλευρά του λυρισμού του. Όπως επισημαίνει στην εισαγωγή του ο Μάριος Κυπαρίσσης-Μώρος, η θεματική ποικιλία είναι κι εδώ εντυπωσιακή. Από τη μια πλευρά παρακολουθούμε τη θλίψη για τη φθορά που φέρνει ο χρόνος ή το άγχος που προκαλεί ο φόβος του θανάτου ενώ από την άλλη πλευρά βλέπουμε την αποθέωση της αθωότητας, τους δρόμους τους οποίους ανοίγει η απελευθέρωση της μνήμης και της ποιητικής φαντασίας, αλλά και την πίστη στο πνεύμα της δικαιοσύνης ή στην ανάγκη αντίστασης κατά του ξένου κατακτητή. Ο Όμηρος, η αρχαιοελληνική μυθολογία, το δημοτικό τραγούδι και ο λόγος των Ευαγγελίων τροφοδοτούν σταθερά την ποίηση του Μυριβήλη, μαζί με τη θητεία του στον ελεύθερο στίχο (τόλμημα για την εποχή του), εκείνο όμως το οποίο θριαμβεύει στον στίχο του είναι η εξανθρωπισμένη μορφή του Θεού (κάτι που παρατηρούμε και στα διηγήματά του).

Ο Μυριβήλης επιβαρύνθηκε στα χρόνια της ωριμότητάς του με πλήθος ιδεολογικές εμπλοκές, χωρίς να κρύψει τα πολιτικά του πάθη. Οι δύο εκδόσεις της Εστίας αποδεικνύουν τη μεγάλη λογοτεχνική του σημασία, το τι ήταν ως συγγραφέας πέρα από τους εξωτερικούς περισπασμούς τού καιρού του, προσφέροντάς μας την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με ένα έργο νεανικό και πολύ φρέσκο ακόμη.

ΑΠΕ - ΜΠΕ