Το Πεκίνο παραμονές της «χρονιάς του φιδιού»
του Χεκίμογλου Αχιλλέα / εφημερίδα Το ΒΗΜΑ
Η νυχτερινή πτήση πάνω από τα Ιμαλάια προκαλεί δέος στον ταξιδιώτη. Το διαρκές ταρακούνημα λειτουργεί ως «καλωσόρισμα» για την είσοδο στον εναέριο χώρο της κινεζικής μεθορίου, η εικόνα όμως των ορέων που οδηγούν στον κορυφή του κόσμου σε ανταμείβει για την ταλαιπωρία. Το ξημέρωμα και η ανατολή του ηλίου φανερώνουν ότι δεν είσαι πια μακριά από τον προορισμό: το Πεκίνο, την τρισχιλιετή πρωτεύουσα της «Μέσης Χώρας» ή αλλιώς Ζόνγκουο, όπως λέγεται στα κινεζικά το πολυπληθές κράτος που η υπόλοιπη ανθρωπότητα αποκαλεί Κίνα.
Οι παραμονές της κινεζικής Πρωτοχρονιάς, η οποία θα εισάγει τη χώρα του δράκου στο έτος του φιδιού, βρίσκουν το Πεκίνο να αδειάζει. Πολλά εκατομμύρια από τα περίπου 30 που, σύμφωνα με ανεπίσημες πηγές, κατοικούν στην πρωτεύουσα παίρνουν τον δρόμο για τις πατρογονικές εστίες. Είναι η αντίστοιχη της καθ' ημάς «έξοδος των εκδρομέων», κατά τη διάρκεια της οποίας εκατομμύρια Κινέζοι μετακινούνται δημιουργώντας τη μεγαλύτερη κινητοποίηση στον πλανήτη.
Το Πεκίνο, η πρωτεύουσα της αναδυόμενης κινεζικής αυτοκρατορίας, κρύβει απίστευτες εκπλήξεις. Πρόκειται για ένα παράλληλο σύμπαν το οποίο φαντάζει απόμακρο, ενώ τα μεγέθη του είναι έξω από τις δικές μας κλίμακες. Οι ουρανοξύστες, τα πολυτελή αλλά και τα πολυώροφα λαϊκά συγκροτήματα κατοικιών, με ύψος 30 ορόφων, είναι παντού και «φυτρώνουν» πια καθημερινά. Κάθε μεγάλη επιχειρήση, ΔΕΚΟ ή δημόσιος οργανισμός διαθέτει τουλάχιστον έναν ουρανοξύστη, συνήθως σχεδιασμένο από κάποιον γνωστό, δυτικό, αρχιτέκτονα.
Τα παλιά χου-τονγκ, δηλαδή οι κομμουνιστικές εργατικές κατοικίες με τις δημόσιες τουαλέτες, εξαφανίζονται και η μετάβαση από τον Τρίτο στον πρώτο κόσμο γίνεται πια μέσα σε λίγες εβδομάδες. Οι κάτοικοι του Πεκίνου διανύουν μια πορεία για την οποία η Ελλάδα χρειάστηκε 60 έτη μέσα σε μια 15ετία.
Οι αποστάσεις κάνουν την Αθήνα να μοιάζει με χωριό, το δε μποταλιάρισμα είναι αφόρητο. Η πόλη χωρίζεται εσωτερικά από οδικούς δακτυλίους, δηλαδή ανοιχτές λεωφόρους μεγάλου εύρους. Το σκηνικό παραπέμπει σε επιστημονική φαντασία, αφού το κολοσσιαίο αστικό τοπίο και τα εκατομμύρια αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στην πρωτεύουσα θυμίζουν κινηματογράφο.
Η μόλυνση είναι πρωτοφανής. Οι περισσότεροι Κινέζοι, όπως και πολλοί ξένοι, κυκλοφορούν με μάσκα. Κάποιες νέες φαίνεται να την έχουν πια συνηθίσει, αφού φορούν μάσκες διακοσμημένες με στρας. Υπάρχουν ημέρες που η μόλυνση πιάνει τόσο «κόκκινο» που ξεπερνά τα ανώτατα όρια των συσκευών μέτρησης. Ειδικά τη νύχτα, όταν τα εκατομμύρια των φτωχών κατοίκων καίνε ξύλα ή κάρβουνα για να ζεσταθούν, σε συνδυασμό με τους ρύπους των οχημάτων και τις καύσεις των παράνομων εργοστασίων, η ατμόσφαιρα γίνεται αποπνικτική και τα ρουθούνια καίνε.
Ωστόσο, μετά το πρώτο σοκ ο Ελληνας θα νιώσει οικεία. Οι Κινέζοι μοιάζουν με εμάς, είναι ανοιχτοί και πρόθυμοι να σε βοηθήσουν, φιλικοί αλλά και φιλότιμοι. Παρ' όλο που ακόμη και όταν μιλούν αγγλικά - πράγμα σπάνιο - δεν είναι κατανοητοί, εν τούτοις κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να εξυπηρετήσουν τον ξένο θυμίζοντας την ελληνική φιλοξενία.
Ως έμποροι θυμίζουν μια Ελλάδα που χάνεται: άγρια παζάρια, που μπορεί να διαρκέσουν ώρες, και σκληρές διαπραγματεύσεις, με θεατρικότητα, δράμα, τελετουργία και συχνά κουτοπονηριά. Παράλληλα η πολυνομία, η γραφειοκρατία και ο κρατικός έλεγχος είναι και εκεί σοβαρά εμπόδια για την επιχειρηματικότητα. Ξένες εταιρείες έχουν καταστραφεί οικονομικά επιλέγοντας τους λάθος συνεργάτες.
Οι Κινέζοι διανύουν μια φάση άγριου καταναλωτισμού διότι το βιοτικό τους επίπεδο αυξάνεται ραγδαία, ενώ η μεσαία τάξη είναι πια αχανής. Παράλληλα έχουν εξοικειωθεί πολύ με τα ευρωπαϊκού τύπου καφέ, είναι δραστήριοι καταναλωτές, αγοράζουν μάρκες και ακριβά αυτοκίνητα, ενώ συχνάζουν σε μεγάλα εμπορικά κέντρα.
Στα μάτια του Ελληνα οι Κινέζοι είναι τύποι έξω καρδιά και το Πεκίνο μια πόλη που δεν κοιμάται ποτέ, παρά το τσουχτερό κρύο του Φλεβάρη. Ωστόσο οι συνήθειές τους διαφέρουν. Δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με τη δυτικού τύπου νυχτερινή ζωή, ενώ αποφεύγουν το αλκοόλ διότι δεν το αντέχουν και μεθούν πολύ γρήγορα.
Αντίθετα, είναι πανίσχυρη η σχέση τους με το φαγητό. Πηγαίνουν σε εστιατόρια μόνοι ή με παρέα, τρώνε χωρίς βιασύνη με τα παραδοσιακά ξυλάκια και αποφεύγουν τη δυτική κουζίνα. Οι γεύσεις τους, τελείως διαφορετικές. Το φαγητό, ιδιαίτερα φθηνό. Τέσσερις άνθρωποι μπορούν να παραγγείλουν σε ένα κανονικό εστιατόριο πολύ περισσότερο φαγητό από όσο μπορούν να καταναλώσουν και να πληρώσουν περίπου 20 ευρώ συνολικά. Οι τιμές πέφτουν όσο απομακρύνεσαι από τα κεντρικά και ακριβά μέρη.
Οι Κινέζοι διατηρούν ακόμη παραδοσιακές διατροφικές συνήθειες και δεν τρώνε ζυμαρικά, ψωμί, γιαούρτι ή τυρί, αν και μόλις πρόσφατα ορισμένοι άρχισαν να καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα. Επίσης προκαλεί έκπληξη το ότι πίνουν βρασμένο, ζεστό νερό, το οποίο ωστόσο «κατεβαίνει» στον λαιμό πιο εύκολα. Επίσης απεχθάνονται τα κατεψυγμένα προϊόντα, αποφεύγουν τα συσκευασμένα και θέλουν το φαγητό να είναι της ώρας. Μάλιστα αυτό ισχύει από τα φτωχικά ταχυφαγεία των χου-τονγκ ως και τα καλά εστιατόρια. Και όλοι τους, βέβαια, κυκλοφορούν με ένα παγούρι με τσάι στο χέρι.
Η καθημερινότητα
Το κόμμα παντού και για τα πάντα
Οι αστικές συγκοινωνίες είναι καθαρές και καλά οργανωμένες, ενώ η «ευφυής» κάρτα για τις μετακινήσεις κοστίζει 40 γουάν (4,8 ευρώ) και η αξία της μπορεί να ρευστοποιηθεί σε κεντρικό σταθμό. Με την κάρτα το κόμιστρο για τα λεωφορεία και τα τρόλεϊ είναι μόλις 0,4 γουάν (περίπου 5 ευρωσέντς), ενώ το εισιτήριο του μετρό κοστίζει 2 γουάν (περίπου 25 ευρωσέντς). Ολο το σύστημα των αστικών συγκοινωνιών λειτουργεί με βάση αυτή την «ευφυή» κάρτα, η οποία έχει εφαρμογή και σε ορισμένα ταξί. Τα ταξί έχουν ελάχιστη χρέωση 10 γουάν (1,2 ευρώ) και είναι πολύ φθηνά.
Το μετρό και οι σιδηρόδρομοι αποτελούν ένστολο σώμα το οποίο έχει βαθμούς και αυστηρή ιεραρχία. Τα μέτρα ασφαλείας στους σταθμούς είναι αυστηρά, καθώς κάθε επιβάτης υποχρεούται να περάσει τις χειραποσκευές του από ακτίνες Χ. Οι σταθμοί έχουν μπάρες και αυστηρή ανθρώπινη επιτήρηση και ουδείς νοείται να τις υπερπηδήσει για να περάσει δωρεάν. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μετρό και οι σιδηρόδρομοι της χώρας δεν υπάγονται στο υπουργείο Μεταφορών αλλά σε ξεχωριστό υπουργείο Σιδηροδρόμων.
Το κόμμα φροντίζει για όλα. Το φυσικό αέριο είναι πρακτικά δωρεάν και αποτελεί τη βασική πηγή θέρμανσης στις σύγχρονες κατοικίες. Ρεύμα και νερό αγοράζει κανείς α λα καρτ!
Το άλλο που προκαλεί έκπληξη στον ξένο είναι ότι στα ασανσέρ δεν υπάρχει πουθενά κουμπί για το ισόγειο αλλά ξεκινούν με τον πρώτο. Και αυτό διότι στην Κίνα το ισόγειο νοείται ως πρώτος όροφος.
Η εγκληματικότητα είναι ανύπαρκτη και το αίσθημα της ασφαλείας πλήρες. Η παρουσία ενστόλων είναι εντονότατη, ωστόσο τίποτε δεν σου δίνει την αίσθηση της καταπίεσης, παρά το κομμουνιστικό, μονοκομματικό καθεστώς.
Μια άλλη ιδιαιτερότητα είναι η αγάπη των Κινέζων στην αριστεία στην εκπαίδευση. Μάλιστα κάθε σχολείο αναρτά σε δημόσια θέα επίχρυσες πινακίδες με τα ονόματα των αριστευσάντων.
Σε γενικές γραμμές, παρά τη γραφειοκρατία και τους συχνά εξαντλητικούς κανόνες, πολλές φορές οι Κινέζοι παρακάμπτουν το ίδιο τους το θεσμικό πλαίσιο προκειμένου να γίνει η δουλειά.
Στο Πεκίνο, όπου συγκεντρώνονται εσωτερικοί μετανάστες από την ύπαιθρο, πολλοί εκ των οποίων δεν έχουν δει λευκό στη ζωή τους, συχνά ένας Δυτικός μπορεί να αποτελέσει τουριστικό αξιοθέατο, ειδικά δε αν έχει μούσι!
