Η τιμωρία ως μέθοδος πειθαρχίας
Γράφει η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου *
Δεν είναι λίγα αυτά που λέγονται για την τιμωρία ως μέθοδο πειθαρχίας και διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Τι ισχύει, όμως, τελικά; Πρέπει να χρησιμοποιείται ή όχι; Και αν ναι, είναι αποτελεσματική μέθοδος;
Αρχικά, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι εάν θέλετε να αλλάξει η συμπεριφορά του παιδιού σας όταν δεν την εγκρίνετε, έχετε στη διάθεση σας τρεις μόνο τρόπους για να το πετύχετε αυτό. Και ποιοι είναι αυτοί; Να το τιμωρήσετε, να το ανταμείψετε για μια άλλη πιο επιθυμητή συμπεριφορά ή να του εξηγήσετε γιατί αυτό που έκανε ήταν λάθος και να του πείτε πως θα θέλατε να συμπεριφερθεί την επόμενη φορά.
Για παράδειγμα, εάν το παιδί σας δεν πλένει τα χέρια του γυρνώντας στο σπίτι ή πριν το φαγητό κι εσείς δεν θέλετε να το ξανακάνει, τότε έχετε την επιλογή ή να το τιμωρείτε κάθε φορά που το κάνει, ή να το ανταμείβετε κάθε φορά που πλένει τα χέρια του ή να του εξηγήσετε για πιο λόγο πρέπει να πλένει τα χέρια του πριν το φαγητό. Οι περισσότεροι γονείς χρησιμοποιούν ενστικτωδώς και τους τρεις αυτούς τρόπους, ανάλογα με την περίσταση, την ηλικία, αλλά και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού.
Ακόμα κι αν είστε απ’ τους γονείς που νιώθουν άσχημα να τιμωρούν τα παιδιά τους, θα διαπιστώσετε ότι σε κάποιες περιπτώσεις η τιμωρία είναι η μόνη αποτελεσματική μέθοδος. Δεν είναι αλήθεια ότι η τιμωρία είναι κακή. Αυτό που πρέπει να καταλάβετε και να σκέφτεστε είναι το πώς, το πότε και το γιατί την χρησιμοποιείτε.
Μια μέθοδος τιμωρίας είναι η επιβολή της εξουσίας που σαν γονιός έχετε τη δυνατότητα να ασκήσετε. Πολλά μπορούν να μπουν κάτω από την ομπρέλα αυτής της συμπεριφοράς. Μερικά από αυτά είναι να χτυπήσετε το παιδί σας, να του φωνάξετε, να το στείλετε μόνο του στο δωμάτιο του, να του στερήσετε το αγαπημένο του γλυκό ή το χαρτζιλίκι του. Κάποιες απ’ αυτές τις μορφές τιμωρίας είναι κακές, όπως το να χτυπήσετε ή να φωνάξετε στο παιδί σας. Ποτέ δεν χρησιμοποιούμε σωματική ή λεκτική βία. Και όταν λέμε ποτέ, εννοούμε ΠΟΤΕ. Άλλες πάλι μορφές είναι καλές, όπως το να του στερήσετε ένα παιχνίδι ή το αγαπημένο του γλυκό. Πάντα βέβαια σε απόλυτη συνάρτηση με την ηλικία του παιδιού. Ένα παιδί στην εφηβεία δεν θα ταραχτεί ιδιαίτερα αν του στερήσετε ένα γλυκό ή αν το στείλετε μόνο του στο δωμάτιο του. Όσο μεγαλώνει το παιδί σας, η επιβολή εξουσίας γίνεται ολοένα και πιο αναποτελεσματική μέθοδος επιβολής πειθαρχίας στο παιδί.
Τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής τιμωρίας. Πρέπει να είναι δυσάρεστη, συνεπής και ταχύτατη. Να είναι δυσάρεστη σημαίνει πως δεν θα αποτελέσει τιμωρία το να στείλετε το παιδί σε ένα δωμάτιο που είναι γεμάτο από παιχνίδια και ηλεκτρονικά. Αυτό ισχύει και για τους δασκάλους που βγάζουν τα παιδιά απ’ την τάξη. Δεν αποτελεί τιμωρία γι’ αυτά το να πάμε στην αυλή και να παίξουν. Αντιθέτως, αποτελεί ενίσχυση για την επανάληψη αυτής της συμπεριφοράς. Η τιμωρία, δηλαδή, πρέπει να συνδεθεί με κάτι δυσάρεστο για το παιδί. Επίσης, πρέπει να είναι συνεπής. Αυτό σημαίνει ότι κυρίως εσείς οι ίδιοι πρέπει να είστε συνεπείς. Κάθε φορά που επαναλαμβάνει το παιδί την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, η δική σας αντίδραση πρέπει να είναι πάντα η ίδια. Το παιδί, δηλαδή, θα μάθει να περιμένει την ίδια συμπεριφορά από σας κάθε φορά. Δεν μπορεί η ίδια αταξία από το παιδί τη μια να τιμωρείται και την άλλη όχι, ανάλογα με τις δικές σας διαθέσεις. Εκεί μπερδεύετε το παιδί και τα όρια που προσπαθείτε να του θέσετε και καταδικάζετε τις προσπάθειες σας σε αποτυχία. Τέλος, η τιμωρία πρέπει να είναι ταχύτατη. Δηλαδή, να έρχεται αμέσως μετά την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Η τακτική του τύπου «Κάτσε να γυρίσει ο μπαμπάς απ’ τη δουλειά και θα δεις τι θα πάθεις», έχει ήδη αποτύχει. Όταν υπάρχει τόσο μεγάλη καθυστέρηση ανάμεσα στην ανεπιθύμητη συμπεριφορά και την τιμωρία, το παιδί τελικά δεν ξέρει τι είναι αυτό για το όποιο τιμωρείται.
Μόνοι σας θα ανακαλύψετε ποια είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για το δικό σας παιδί. Η τιμωρία, η ανταμοιβή ή η εξήγηση. Επαναλαμβάνω, η τιμωρία δεν είναι κακή όταν ΔΕΝ χρησιμοποιούμε λεκτική και σωματική βία.
Εάν η ιδέα να κάνετε το παιδί σας να νιώσει άσχημα συνεχίζει να σας ενοχλεί, σκεφτείτε το εξής: όσο πιο αποτελεσματικά χρησιμοποιείτε την τιμωρία, τόσο λιγότερο θα χρειαστεί να τιμωρείτε το παιδί σας.
* Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου είναι Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών- εφήβων- ενηλίκων, και εξειδικευμένη στη Νόσο Alzheimer. Εργάζεται στο δικό της Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας «Ψυχή & Λόγος» στην οδό Καβέτσου 13, Μυτιλήνη. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2251104284. Περισσότερες πληροφορίες στο eirinichatzianagnostou.blogspot.gr
Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου αρθρογραφεί κάθε Παρασκευή στο Lesvosnews.net
