Νευρογενής ανορεξία: κατανόηση και θεραπεία
Γράφει η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου *
Η νευρογενής ανορεξία υπάγεται στις λεγόμενες διαταραχές πρόσληψης τροφής. Είναι ένα σύνδρομο αυτοεπιβαλλόμενης ασιτίας στο οποίο το άτομο με τη θέληση του περιορίζει την πρόσληψη τροφής καθώς φοβάται έντονα μήπως γίνει παχύ.
Το άτομο με νευρογενή ανορεξία κυριαρχείται από τη διάθεση άρνησης για λήψη φαγητού προκειμένου να μην πάρει βάρος, παρά το γεγονός ότι το σωματικό του βάρος κυμαίνεται κάτω από τα κατώτερα όρια του φυσιολογικού για την ηλικία, το φύλο και το ύψος του ( δηλαδή το βάρος του βρίσκεται κάτω από το 85% του φυσιολογικού ή ο Δείκτης Μάζας Σώματος είναι κάτω από το 17,5). Επίσης, παρά το γεγονός ότι το σωματικό του βάρος είναι κάτω από τα όρια του φυσιολογικού, το άτομο διακατέχεται από έντονο φόβο ότι θα πάρει βάρος. Έτσι, λοιπόν, βρίσκεται συνεχώς στην προσπάθεια να χάσει περισσότερο βάρος. Ακολουθεί αυστηρές δίαιτες, παραλείπει γεύματα, συχνά γυμνάζεται εντατικά, καταφεύγει στον αυτοπροκαλούμενο εμετό και χρησιμοποιεί καθαρτικά και διουρητικά με στόχο την απώλεια βάρους.
Το άτομο έχει διαταραγμένη εικόνα για το σώμα του και δίνει υπέρμετρη έμφαση στην επίδραση του βάρους ή του σχήματος του σώματος του στην αυτοαξιολόγηση. Στις περιπτώσεις των γυναικών, υπάρχουν συχνά διαταραχές στον εμμηνορρυσιακό κύκλο ως αποτέλεσμα της υπερβολικής μείωσης του σωματικού βάρους. Για την διάγνωση της ψυχογενούς ανορεξίας η γυναίκα θα πρέπει να έχει τουλάχιστον τρείς μήνες αμηνόρροια. Οι άνδρες παρουσιάζουν προβλήματα στις αναπαραγωγικές λειτουργίες.
Ίσως ο όρος «ανορεξία» είναι ατυχής, καθώς παραπέμπει στην απώλεια όρεξης για φαγητό. Τα άτομα όμως με ΝΑ μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να μην έχουν όρεξη για φαγητό. Η απώλεια σωματικού βάρους είναι αποτέλεσμα της συνειδητής προσπάθειας του ατόμου να χάσει βάρος. Επίσης, ορισμένες φορές κυριαρχεί η εμμονή να μετρά συνεχώς το βάρος του για να διαπιστώσει αν το «λίπος» έχει περιοριστεί. Κάθε φορά που διαπιστώνουν πως έχασαν βάρος πιστεύουν πως βελτιώθηκε η εικόνα τους και νιώθουν καλύτερα. Προκειμένου όμως να διατηρείται αυτό το αίσθημα και να νιώθουν ασφαλείς έχουν την ανάγκη να χάνουν καθημερινά ολοένα και περισσότερο βάρος και αν κάποια μέρα αυτό δεν συμβεί, τότε κυριαρχούνται από πανικό και εντείνουν ακόμη περισσότερο τις προσπάθειές τους.
Η Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία έχει συμβάλλει σημαντικά τόσο στην κατανόηση όσο και στην θεραπεία των Διατροφικών Διαταραχών. Όσον αφορά τη διατροφική συμπεριφορά, το άτομο παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Διαρκή ενασχόληση με τη διατροφή
- Αυστηρές δίαιτες
- Μείωση των τροφών που περιέχουν υδατάνθρακες και λίπη
- Υπερκατανάλωση τροφών σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, συνήθως τις νυχτερινές ώρες, και στη συνέχεια πρόκληση εμετού λόγω ενοχών και ανάγκης να διατηρηθεί το βάρος
- Διατήρηση του χαμηλού βάρους με την αποφυγή γευμάτων ή με το πέταμα του φαγητού κρυφά
- Ευχαρίστηση λόγω της συνεχούς απώλειας βάρους και συνέχιση της αυστηρής δίαιτας
Οι συνήθεις σκέψεις που κάνει ένα άτομο με ΝΑ είναι οι εξής:
- «Το σώμα μου είναι απαίσιο»
- «Αν φάω αυτή την τροφή, δεν θα αρέσω σε κανέναν»
- «Αν φάω αυτή την τροφή, χάνω τον έλεγχο»
- «Οι άλλοι με θέλουν παχιά, με ζηλεύουν»
- «Αν είμαι αδύνατος, θα δείξω τι αξίζω»
- «Αφού έχασα τον έλεγχο, δεν έχω άλλη λύση παρά να κάνω εμετό»
- «Όταν τρώω τροφές που παχαίνουν, αισθάνομαι ενοχές»
- «Αν φάω ένα γλυκό, δεν θα σταματήσω να τρώω γλυκά»
Με βάση τις παραπάνω σκέψεις που κάνει το άτομο, βιώνει τα αντίστοιχα συναισθήματα.
- Φόβος και ανησυχία μήπως παχύνει
- Ενοχές και στενοχώρια όταν τρώει
- Καταθλιπτικά συναισθήματα όπως κακοκεφιά, απαισιοδοξία, αναξιότητα, ευερεθιστότητα και αυτοκτονικές τάσεις
- Έντονη ανάγκη για ανεξαρτησία και έλεγχο του περιβάλλοντος και του εαυτού
Τα παραπάνω συναισθήματα οδηγούν το άτομο στο να υιοθετεί συγκεκριμένες συμπεριφορές.
- Δεν αναπτύσσει υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις
- Απομονώνεται από το περιβάλλον του
- Συχνά μειώνει επιτυχίες στο σχολείο ή την εργασία του
- Εμφανίζει μειωμένο σεξουαλικό ενδιαφέρον
Αποφεύγει τις κοινωνικές εκδηλώσεις καθώς και τις δραστηριότητες που έχουν σχέση με το φαγητό. Συχνά επίσης αρνείται να φάει μαζί με άλλα μέλη της οικογένειας ή σε δημόσιο χώρο.
Στη συνέχεια η Γνωστική Θεραπεία μπορεί να βοηθήσει διορθώνοντας λαθεμένες αντιλήψεις των ασθενών για τα αισθήματα, τις ανάγκες τους και την ικανότητα να ελέγξουν τη ζωή τους. Αυτός, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι είναι ο δεύτερος στόχος της ψυχοθεραπείας, δηλαδή να αντιμετωπιστούνε τα συναισθηματικά και διαπροσωπικά προβλήματα. Ο θεραπευτής θα βοηθήσει το άτομο να εντοπίσει τις προσωπικές του δυσκολίες και να διερευνήσει το νόημα που έχουν στη ζωή του, να κατανοήσει τα συναισθήματα του και να μάθει να τα εκφράζει με πιο κατάλληλους τρόπους. Με τις τεχνικές επίλυσης προβλημάτων θα μάθει να βρίσκει πιο κατάλληλες λύσεις για να αντιμετωπίζει καταστάσεις που του προκαλούν δυσκολίες.
* Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου είναι Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών- εφήβων- ενηλίκων, και εξειδικευμένη στη Νόσο Alzheimer. Εργάζεται στο δικό της Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας «Ψυχή & Λόγος» στην οδό Καβέτσου 13, Μυτιλήνη. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2251104284. Περισσότερες πληροφορίες στο eirinichatzianagnostou.blogspot.gr
Η Ειρήνη Χατζηαναγνώστου αρθρογραφεί κάθε Παρασκευή στο Lesvosnews.net
