Ένα βιβλιοπωλείο - ιστορία της πόλης. Μνήμη μπαρμπα Δημητρού Σφετούδη
Χρονογράφημα
Ένα βιβλιοπωλείο - ιστορία της πόλης
Μνήμη μπαρμπα Δημητρού Σφετούδη
του Στρατή Μπαλάσκα *
Πέρασα σήμερα το πρωί απ’ έξω και το βρήκα κλειστό. Έμαθα πως έκλεισε πριν λίγες μέρες, στις 21 Δεκεμβρίου. Δεν το είχα προσέξει… Θα έπρεπε.
Το «Βιβλιοπωλείο Σφετούδη» αποτέλεσε για μένα – και για μένα, μήτρα γνώσης. Από εκεί μέσα πήρα πολλά από τα βιβλία της νιότης, αυτά στα ψηλά ράφια της βιβλιοθήκης μου πια, για τα οποία προχθές γελώντας ο γιος μου, είπε «να κάνουμε ένα μουσείο μαρξιστικής βιβλιογραφίας να τα εκθέσουμε…». Του χαμογέλασα με μια πίκρα ομολογουμένως…
Πολλά από αυτά τα βιβλία τα αγόρασα με οικονομίες από το «βιβλιοπωλείο Σφετούδη». Το παλιότερο το 1974 με τα ποιήματα του Φώτη Αγγουλέ. Ήταν ο αποκλειστικός αντιπρόσωπος των εκδόσεων «Σύγχρονη Εποχή» στο νησί και οι κλασικοί του μαρξισμού που τους διαβάζαμε χωρίς να τους πολυκαταλαβαίνουμε, εκδίδονταν μόνο από αυτόν τον εκδοτικό οίκο. Τα «άλλα», τα «αναθεωρητικά», τα προμηθευόμουν από τον Γιάννη Χατζηδανιήλ, τον αγαπημένο μου κυρ Γιάννη του «Βιβλιοπωλείο Χατζηδανιήλ» λίγα μέτρα παραπέρα. Ένα κάθε 15 μέρες γιατί πού να μαζευτούν κιόλας δραχμές οκτώ και δέκα που κόστιζε το κάθε βιβλίο…
Αυτό που όμως θέλω να πω σήμερα είναι πως η σχέση μου με το «βιβλιοπωλείο Σφετούδη» δεν αρχίζει ως έφηβος πελάτης. Ξεκινά χρόνια πριν, τέλη της δεκαετίας του 1960, τέτοιες μέρες αναμεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, όταν ανηφορίζοντας την οδό Αλκαίου από τη αγορά, όπου βρισκόταν το βιβλιοπωλέιο τότε, με φώναξε ένα κοντόχοντρος κύριος με τριμμένο κοστούμι. Ήμουν δεν ήμουν επτά – οκτώ χρονών… Μπήκα μέσα σε αυτό το «βασίλειο» με την απίστευτη μυρωδιά του χαρτιού που ακόμα με συναρπάζει και μαγεμένος κοίταζα γύρω τριγύρω… Ο κύριος με το τριμμένο κοστούμι, ο μπαρμπα Δημητρός Σφετούδης έμαθα πως τον λέγαν αργότερα, μου γέλασε και μου είπε. «Εσύ δεν θα πάρεις πολλά δώρα στις γιορτές. Έλα να σου δώσω εγώ ένα». Και μού ‘δωσε έναν ξύλινο Άγιο Βασίλη.
Δεν ξέρω αν είχα πάρει άλλο δώρο εκείνα τα Χριστούγεννα, ξέρω πως ήταν δύσκολα εκείνα τα χρόνια για την οικογένεια μου, πολύ δύσκολα. Κι ο μπαρμπα Δημητρός μου έδωσε έναν Άγιο Βασίλη με μια σακούλα στην πλάτη. Μια σακούλα που αποδείχτηκε γεμάτη. Με άγνωστο πόσα βιβλία που διάβασα αγοράζοντας τα από το βιβλιοπωλείο εκεί στην οδό Αλκαίου, αργότερα στην Ερμού. Βιβλία θεωρητικά, λογοτεχνικά, λυσάρια και αγγλικών και φροντιστηριακά… Βιβλία.
Το μπαρμπα Δημητρό τον ξαναβρήκα «αφεντικό» μου πια στα τέλη της δεκαετίας του 1980 στον «980 Η Αριστερά στα FM»… Ακολούθησαν πολλά γνωστά και δυσάρεστα που σφράγισαν την ιστορία της Αριστεράς στον τόπο μας. Τον ξέχασα και τον έχασα το μπαρμπα Δημητρό. Έφυγε και από τη ζωή, έφυγε από την πόλη ο διάδοχος του ο Στέργιος, το βιβλιοπωλείο στην οδό Ερμού μοναχά πια το διαχειριζόταν η κόρη του…
Άλλαξαν οι συνήθειες και οι δικές μου, δυστυχώς και του τόπου μας και των ανθρώπων του.
Το «βιβλιοπωλείο Σφετούδη» από την περασμένη Πέμπτη μετά από 55 χρόνια ζωής, όσα και τα χρόνια μου, έκλεισε.
Το πρόσεξα σήμερα και θυμήθηκα το «Δάσκαλο» αλλά και δάσκαλο, τον αντάρτη, τον κομμουνιστή μπαρμπα Δημητρό. Και θυμήθηκα πως αν μη τι άλλο του χρωστάω ένα «ευχαριστώ». Για εκείνο τον Άγιο Βασίλη μισόν αιώνα πριν, και όχι μόνο.
Στρατής Μπαλάσκας
* Από τη στήλη «Επί τον τύπον των ήλων…» στη σημερινή (28.12.2017) έκδοση της εφημερίδας «τα Νέα της Λέσβου»
φωτογραφία:
Το «βιβλιοπωλείο Σφετούδη» μας ενημερώνει η εγγονή του μπαρμπα Δημητρού Μαρία Μουσά της οποίας είναι και η φωτογραφία, σε σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, άνοιξε τις πόρτες του στις 20. 12. 1962 στην παλαιά αγορά απέναντι από το Γενί Τζαμί από τον Δημήτριο Σφετούδη. Το 1963 το κατάστημα μεταφέρθηκε και η νέα του διεύθυνση ήταν στην οδό Αλκαίου, και τον Νοέμβρη του 1971 ξεκινάει παράλληλα η δεύτερη επιχείρηση επί της οδού Ερμού η οποία συνέχισε μέχρι και σήμερα. Τον Απρίλη του 1973, με τον τουρισμό του νησιού να ανθίζει, η οικογένεια Σφετούδη άνοιξε τρίτο κατάστημα στον Μόλυβο, το οποίο ήταν πρακτορείο ξένου τύπου και παράλληλα πουλούσε τουριστικά είδη και ήταν ανοιχτό επτά μήνες το χρόνο, για την τουριστική σεζόν της εποχής.
Το 1978 η τουριστική επιχείρηση στον Μόλυβο κλείνει και το 1988 κλείνει το κατάστημα επί της οδού Αλκαίου. Στις 21. 12. 2017 έκλεισε τις πόρτες του, το ιστορικό βιβλιοπωλείο Σφετούδη. Η οικογενειακή επιχείρηση πέρασε από τα χέρια του Στέργιου και της Ευθυμίας Σφετούδη και εργαζόταν όλη η οικογένεια. Σύνολο η επιχείρηση Σφετούδη ήταν ανοιχτή για 55 χρόνια όπου πολλές γενιές παιδιών πέρασαν από εκεί, πήραν τα σχολικά βιβλία τους και σπούδασαν. Το κατάστημα στην οδό Ερμού 41 ήταν ανοιχτό για 46 χρόνια.
Η οικογένεια Σφετούδη Μουσά εύχεται σε όλο τον κόσμο να έχει υγεία, καλές γιορτές και πολύ δύναμη για τις μέρες που θα έρθουν. Σας ευχαριστούμε για την στήριξη και την προτίμηση σας»
