Η ουρά του λαγού

 Βαγγέλης Μαυροδής

Σε προηγούμενο . . . βαρυσήμαντο γραπτό, αναφέρθηκα  στα πόδια του λαγού και μάλιστα στα πισινά και ειδικά στη χρησιμότητά τους και στην ελάχιστη έστω συμβολή τους στη εξέλιξη της παιδείας στη χώρα μας και για όσους δε θυμούνται είχα πει για τη χρήση τους στον καθαρισμό του μαυροπίνακα, μετά βγήκαν τα πλαστικά σφουγγάρια και πάει, το λαγοπόδαρο ξεχάστηκε όπως και τόσα άλλα πράγματα χρήσιμα κάποτε στην καθημερινότητά μας που αντικαταστάθηκαν με νεότερα και πιο εύχρηστα, αλλά να μη ξεχνιόμαστε και ακριβότερα. Αφού λοιπόν στο περί λαγοπόδαρου πόνημα ανάφερα ότι το επόμενο γραπτό θα περιστραφεί γύρω από την ουρά του λαγού και ειδικά σε μια απίστευτη και πρωτότυπη χρησιμότητά της, δε χρειάζεται εισαγωγή, αλλά θα μπω κατευθείαν στο θέμα που αρχίζει με την επίσκεψη στα αυτοκρατορικά ανάκτορα της Βιέννης το χειμώνα του 1982. Δε μας κάλεσε βέβαια κάποιος . . . .επίσημα, πήγαμε μαζί με άλλους πολλούς εκεί αποτελώντας μέρος τού γκρουπ μιας οργανωμένης εκδρομής.

Ξεκινήσαμε για να γνωρίσουμε τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης, όσο επιτρέπει βέβαια ο σχετικά  λίγος χρόνος που διατίθεται συνήθως για το σκοπό αυτό, γιατί είναι φυσικά αδύνατο μέσα σε λίγες μέρες να σχηματίσει ο ταξιδιώτης πλήρη εικόνα των χωρών και των πόλεων που περιλαμβάνει το πρόγραμμα της εκδρομής, απλώς βλέπει ένα ελάχιστο μέρος από τα αναρίθμητα αξιοθέατα σε κάθε πόλη και απ’ αυτά λίγα του μένουν στη μνήμη κι’ αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και ιδίως από τη σωστή ξενάγηση, η οποία συνήθως γίνεται  επαγγελματικά και πολύ πρόχειρα, «στο πόδι»  θα λέγαμε.  Όλες οι οργανωμένες εκδρομές στη Βιέννη, περιλαμβάνουν στο πρόγραμμά τους οπωσδήποτε και την επίσκεψη στα ανάκτορα με τους ωραίους και μεγάλους κήπους. Τεράστια τα ανάκτορα με εντυπωσιακή  νεοκλασική  αρχιτεκτονική και γεωμετρικά άτεχνα θα έλεγα  εξωτερικά σκαλίσματα. Πολύ εντυπωσιακά αυτά τα ανάκτορα, αλλά δεν είναι τίποτα άλλο παρά μία   μονοκόμματη ογκώδης κατασκευή από συμπαγή τούβλα, ναι με τούβλα, καλυμμένα με  γύψο που είναι υλικό εύπλαστο και εύκολο αφού οι διάφορες μορφές και  σχήματα που τού δίνουν, τοποθετούνται  ως προκατασκευασμένα κομμάτια και από άγνοια τα θαυμάζει ο επισκέπτης, γιατί    ίσως δεν πρόσεξε  και δεν έχει μέτρο σύγκρισης με τις ανεπανάληπτες μαρμάρινες  κατασκευές της κλασσικής αρχαιότητας. Αυτά τα ογκώδη κατασκευάσματα εντυπωσιάζουν μόνο με τον όγκο τους και με τα γύψινα γλυπτά τους και δεν έχουν τίποτα από την αέρινη  γραμμή των δικών μας αρχαίων Ναών όσων σώθηκαν και σε όποια κατάσταση βρίσκονται σήμερα. Έτυχε την ώρα που περνούσαμε για να μπούμε μέσα στο ανάκτορο, να δούμε ένα εξωτερικό τμήμα του που το επισκεύαζαν.  Είχαν γκρεμίσει τον εξωτερικό γύψινο σοβά και φαίνονταν από μέσα τα συμπαγή τούβλα σε μια μεγάλη επιφάνεια και παραπέρα υπήρχαν έτοιμα  τα ανάγλυφα γύψινα κομμάτια  έτοιμα να μπουν στη θέση όσων αφαιρέθηκαν μάλλον λόγω φθοράς. Όπως και να το δούμε, αν αφαιρέσουμε από τον όγκο του ανακτόρου την αίγλη που απόκτησε από τότε που στέγασε τους αυτοκράτορες  της πάλαι ποτέ κραταιάς Αυστροουγγαρίας, τους Φερδινάνδους και τους Μαξιμιλιανούς, τις αυτοκράτειρες με  πρώτες  τη Μαρία τη Θηρεσία και τη γνωστή  Σίσση, αν το δούμε το ανάκτορο σαν ένα σκέτο οικοδόμημα, δε λέει και πολλά πράγματα, αλλά οι ξένοι ξέρουν να  προβάλλουν σωστά αυτά που διαθέτουν συνδυάζοντάς τα με την ιστορία τους. Παράλληλα, τα διαφημίζουν με τον κατάλληλο τρόπο, έτσι που δεν υπάρχει ξένο γκρούπ  το οποίο να μην έχει στο πρόγραμμά του την επίσκεψη στα ανάκτορα αυτά, που τα λένε στη γλώσσα τους, Σέμπρουν.

Μπορεί τα ταξιδιωτικά γραφεία να αγνοούν την όπερα ή κάποιο από τα πολλά μουσεία, αλλά τα ανάκτορα τα έχουν οπωσδήποτε στο πρόγραμμά τους γιατί εντυπωσιάζουν, σε συνδυασμό με την ιστορία και τους θρύλους  που κυκλοφορούν για τους αυτοκράτορες  που από κει μέσα διοικούσαν κάποτε την  Ευρώπη και σε κάποια περίοδο ακόμα  και το μακρινό Μεξικό. Έτυχε λοιπόν να έχουμε ξεναγό  κάποιον  Χάρη,  Έλληνα από τη Λέσβο, ο οποίος έκανε διδακτορικό στη νεότερη ιστορία, στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Γνώστης λοιπόν ο Χάρης των ιστορικών γεγονότων και του ρόλου  της πάλαι ποτέ Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας,  μας ξενάγησε  και έλυσε όλες τις απορίες και όποιος τον άκουγε τύπωσε πολλά πράγματα, γιατί  είχε ένα ιδιαίτερο τρόπο να  παρουσιάζει τα ιστορικά γεγονότα παραλληλίζοντάς τα με τα σύγχρονα. Εκεί λοιπόν είδαμε πολλά εκθέματα, έπιπλα, όπλα, πίνακες ζωγραφικής, είδαμε και την κρεββατοκάμαρη της  αυτοκράτειρας  Μαρίας Θηρεσίας και μέχρις  εδώ τίποτα το ιδιαίτερο, αν δεν μας έλεγε ο Χάρης ο ξεναγός ότι ο καθρέφτης  που πιάνει όλον τον τοίχο απέναντι από το τεράστιο κρεβάτι  έχει μια κάποια κλίση έτσι που να φαίνεται το κρεβάτι και οι επ’  αυτού  και όπως έλεγαν στην εποχή της οι καλά γνωρίζοντες, ποτέ η Μαρία δεν κοιμήθηκε μόνη, αλλά και πολύ σπάνια με τον ίδιο ερωτικό σύντροφο, ήταν δηλαδή αρκετά ζωηρούλα, τι σόι ζωηρούλα δηλαδή, αφού οι ζωγραφικοί πίνακες τη δείχνουν αλλιώς, αλλά ας μην επεκταθούμε, το θέμα μας είναι άλλο. Έτσι  λοιπόν προχωρούσε η ξενάγηση  και κοντεύαμε να  βγούμε από τα ανάκτορα, όταν στην άκρη μιας μεγάλης αίθουσας αντικρίσαμε μια αρκετά μεγάλη βιτρίνα κλειστή από παντού  μέσα στην οποία υπήρχαν διάφορα μικροαντικείμενα απ’ αυτά τα οποία και σήμερα χρησιμοποιούν οι κυρίες για τον καλλωπισμό τους, χτένες, χτενάκια, ζώνες, βαζάκια διάφορα, βεντάλιες και πολλά άλλα πού να τα θυμάσαι όλα, αλλά στο πίσω μέρος της βιτρίνας είχε κρεμασμένες  καμιά δεκαριά ουρές, ναι ουρές  από λαγούς  κατά μέγεθος, και στο τέλος είχε καναδυό πιο μεγάλες, ξανθές αυτές, μάλλον από αλεπού, όλες  περίτεχνα δεμένες με ασημένιες αλυσιδίτσες που κατέληγαν σε ένα κρίκο.

Κοντοστάθηκε το γκρουπ  μπροστά στη βιτρίνα, μερικοί σχολίασαν  τα εκθέματα, καναδυό κυρίες είπαν για τα χτενάκια και τις βεντάλιες και ο άσωγος της παρέας, εγώ δηλαδή, ρώτησα το Χάρη σε τι χρησίμευαν αυτές οι κρεμασμένες λαγονουρές, όλοι με κοίταξαν και ο Χάρης ο ξεναγός μας από τη Μυτιλήνη, είπε ότι για τις ουρές του λαγού θα μας μιλήσει μόλις βγούμε από τα ανάκτορα –μουσείο, γιατί είναι ένα θέμα που απαιτεί μια ειδική ανάλυση, μείναμε με την απορία και μόλις βγήκαμε κάποιος του το θύμισε, οπότε ο Χάρης άρχισε να λέει για τη διαχρονικότητα της ψείρας, υπήρχε τότε όπως υπάρχει και τώρα και ταλαιπωρούσε όλον τον κόσμο ακόμα και τους αυτοκράτορες μηδέ και των αυτοκρατορισσών εξαιρουμένων, άτιμο ζωύφιο που δε λέει να εξαλειφθεί παρά τα πολλά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται εναντίον του, είχαν με λίγα λόγια και τότε ψείρες και μια και η καθαριότητα δεν ήταν και τόσο συνηθισμένη- οι πάντες χρησιμοποιούσαν κολόνιες και αρώματα για να μη μυρίζουν και να σκεφτεί κανείς ότι σε ολόκληρο ανάκτορο πουθενά δεν υπήρχε αποχέτευση, τρεχούμενο νερό και τουαλέτες, αυτό είναι διαπιστωμένο, σκεφτείτε τι γινόταν, η ψείρα κυριολεκτικά ανέβαινε στο γιακά, οι ψύλοι άφθονοι και οι κοριοί έκαναν παρέλαση στα αυτοκρατορικά κρεβάτια μόλις έπεφτε η νύχτα, ενώ οι πολυάριθμοι υπηρέτες πηγαινοέρχονταν με τα δοχεία νυχτός και τα άδειαζαν λέει από τα παράθυρα- και ποτέ δεν κατάλαβα γιατί στα νοσοκομεία τα δοχεία νυχτός που στο χωριό μου τα λέμε σκέτα καθίκια, γιατί λέω στα νοσοκομεία αυτά τα δοχεία τα λένε άκουσον άκουσον τα λένε «σκωραμίδες»-, άκου όνομα για ένα δοχείο που δέχεται τα απόβλητα από το ανθρώπινο σώμα, που ο λαός τού έδωσε ονόματα εκτός από το καθίκι που είπαμε παραπάνω, το είπε  γιογιό, ακόμα και βρώμιο αγγειό, αλλά  μπράβο σ’ αυτόν που το ονόμασε έτσι που το λεν στα νοσοκομεία, απόρησα όταν ρώτησα μια νοσοκόμα τι θα πει και μου εξήγησε, αυτά τα ωραία και επανερχόμαστε στα περί της ουράς του λαγού και έχουμε και λέμε, στις ψείρες μείναμε που ταλαιπώρησαν και ταλαιπωρούν λαό και αυτοκράτορες κληρικούς και λαϊκούς και συνελόντι  ειπείν (ωραία ελληνικούρα έ;) ταλαιπωρούν όλον τον κόσμο. Και είπε ο Χάρης ο ξεναγός μας ώρα του καλή όπου κι’ αν βρίσκεται, ότι επειδή λέει και τότε όπως και τώρα υπήρχαν ψείρες άφθονες και ταλαιπωρούσαν τους αυτοκράτορες και τους υψηλόβαθμους και ιδίως της κυρίες της αυλής, και ήταν άπρεπο σε μια αυτοκρατορική ακρόαση να ξύνεται η αυτοκράτειρα και μάλιστα όχι στο κεφάλι αλλά εκεί στο μέρος  που ο καθένας καταλαβαίνει ότι προτιμάει η άτιμη η ψείρα να κυκλοφορεί, αλλά και οι  κυρίες της αυλής δούκισσες και μαρκησίες ήταν ανεπίτρεπτο να ξύνονται μπροστά στον αυτοκράτειρα, αλλά και πρακτικά αδύνατο, πού να βρουν να ξυθούν κάτω από τα κρινολίνα και μέσα στους δαιδάλους από τόσα μεσοφούστια και μακριά εσώρουχα, χάος στα εσωτερικά τους αλλά η κολόνια . .  .άφθονη, βρήκαν λοιπόν λέει τη λύση με την ουρά του λαγού και μερικές υπέρ το δέον νταρντάνες, με την ουρά της αλεπούς και τι έκαναν;  Κρεμούσαν λέει  την ουρά του λαγού όπως ήταν δεμένη  με την ασημένια αλυσιδίτσα, την κρεμούσαν από μέσα κατάσαρκα και βέβαια  από μπροστά έτσι ώστε να πέφτει και να αιωρείται εκεί που πρέπει, έμπροσθεν της κεντρικής. . . .ψειροφωλιάς, οπότε οι ψείρες, όλες οι ψείρες μετακόμιζαν προς τα εκεί γιατί λέει και ζεστότερα ήταν αλλά και η ατμόσφαιρα ήταν κάπως πιο. . . . καθαρή.. . . Έτσι, μόλις έπαυε η ενόχληση από τη φαγούρα που φέρνει το σύρτα- φέρτα των ψειρών, οι κυρίες έβγαζαν τη λαγοουρά πλήρη και την έδιναν στην υπηρέτρια να τη ξεψειρίσει και, ή περίμεναν να τελειώσει το ξεψείριασμα, ή έβαζαν άλλη καθαρή, ανταλλακτικά υπήρχαν μπόλικα. Τα έλεγε ο Χάρης ο ξεναγός τόσο παραστατικά και με πειστικότητα που θαρρούσες και ήταν παρών ο ίδιος στην όλη διαδικασία, και πολύ θα ήθελα να στείλω χαιρετίσματα στο Χάρη, από τη Μυτιλήνη κατάγονταν αλλά πού να τον βρω; Τότε έκανε το διδακτορικό του στην ιστορία είπαμε,  εκεί στη Βιέννη. Όλοι παρακολουθούσαμε με ενδιαφέρον, ώσπου κάποια στιγμή ένας από το γκρουπ Κομοτηναίος και δηλωμένος  βασιλόφρων, φανερά ενοχλημένος,  ξεφώνησε απευθυνόμενος προς όλους και κοιτάζοντας τον ξεναγό, «τι μας λες μωρέ; Είχαν οι Βασιλιάδες ψείρες; » Και ο Χάρης ο Μυτιληνιός χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του είπε,

- Είχαν φίλε μου, είχαν. Και   ήταν ψείρες Βασιλικές, ψείρες Κινγκ Σάϊζ. . . .

Αυτά τα ωραία συνέβησαν εκείνο το χειμωνιάτικο  πρωινό στα ανάκτορα της Βιέννης κι’ έτσι γνωρίσαμε αυτή  την απίστευτη  χρησιμότητα της ουράς του λαγού, ενώ μέχρι τότε τη βλέπαμε να κρέμεται από τους καθρέφτες και τις κεραίες στα Ντάτσουν με τα οποία γύριζαν στις γειτονιές και πουλούσαν πατάτες και καρπούζια οι συμπαθείς μελαψοί συμπολίτες μας. Αλλά η ιστορία έχει και συνέχεια γιατί όταν έτυχε να ξαναπάω στη Βιέννη μετά από είκοσι χρόνια και να επισκεφθώ πάλι το ανάκτορο, η βιτρίνα με τις ουρές δεν ήταν στη θέση της και σε ερώτηση του ξεναγού προς κάποιον φύλακα, πήραμε την απάντηση ότι τη βιτρίνα τη σήκωσαν πριν από μερικά χρόνια για να συντηρήσουν τα εκθέματα, - ίσως είχαν αρχίσει να. . . .μαδούν ποιος ξέρει, όλα κάποτε μαδούν με τα χρόνια -αλλά μάλλον απομάκρυναν τις «ψειροφωλιές» και  όσα κατά τη γνώμη τους μείωναν και υποβίβαζαν το επίπεδο πολιτισμού των ευγενών οι οποίοι συνετέλεσαν στο μεγαλείο της Αυστρίας  την περίοδο της Αυτοκρατορικής εποχής. Και  μ’ αυτά εδώ τελειώσαμε, κάπως απότομα βέβαια, και νάμαστε καλά να πούμε κι’ άλλα και πάλι χαιρετίσματα σε όλους. Αλλά αν κάποιος μπορεί να με φέρει σε επαφή με τον τότε ξεναγό μας το Χάρη από τη Λέσβο, θα του χρωστώ.  . . χάρη . . . !!!   Και με αυτά τα . . .ολίγα εύχομαι Καλές Απόκριες. Αριστείδου και Σοφοκλέους Γωνία, Ξάνθη.

Βαγγέλης Μαυροδής