Καταγράφουν παιδιά ως ενήλικες για να μην παρέχουν προστασία
Οι θλιβερές περιπτώσεις τριών ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων στη Λέσβο που δεν βρήκαν πρόσβαση στο καθεστώς ειδικής διαχείρισης που προβλέπεται επειδή καταγράφηκαν αυθαίρετα ως άνω των 18 ετών ξεσκεπάζουν μία συστηματική παθογένεια του συστήματος ταυτοποίησης και ασύλου, όπως διαπιστώνει η οργάνωση Fenix Humanitarian Aid.
Τον Δεκέμβριο του 2019, ο Ντ., 16 ετών, ασυνόδευτος ανήλικος, έφτασε στη Λέσβο και δήλωσε την ηλικία του στον μεταφραστή που κατέγραφε την άφιξή του προκειμένου να γίνουν οι προβλεπόμενες διαδικασίες υποδοχής και στη συνέχεια να υποβάλει αίτημα για άσυλο. Παρότι δήλωσε ανήλικος, οι αρχές τον κατέγραψαν αυθαίρετα ως ενήλικο. Του στέρησαν έτσι τις ειδικές συνθήκες υποδοχής και διαβίωσης που προβλέπει ο νόμος για τους ασυνόδευτους ανήλικους, όπως και τα ειδικά κριτήρια που προβλέπονται για την εξέταση του αιτήματoς των ασυνόδευτων ανήλικων, η οποία πρέπει να παίρνει υπόψη το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.
Οπως σημειώνει η οργάνωση Fenix Humanitarian Aid, δημοσιοποιώντας πριν από μερικές ημέρες την αναφορά που ολοκλήρωσε τον Οκτώβριο ο αξιωματικός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex με βάση την προσφυγή της οργάνωσης για τον Ντ. και άλλους δύο ασυνόδευτους ανήλικους, «η αποτυχία να καταγραφούν σωστά ως ανήλικοι οι τρεις προσφεύγοντες επηρέασε σοβαρά σχεδόν κάθε πλευρά της ζωής των τριών παιδιών – από τις απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες διαβίωσης μέχρι την έλλειψη πρόσβασης στην εκπαίδευση και την άρνηση των διαδικαστικών εγγυήσεων κατά τη διαδικασία ασύλου».
Σύμφωνα με την οργάνωση, που διαπιστώνει συστηματική και εκτεταμένη αυθαίρετη καταγραφή ανηλίκων ως ενηλίκων στη Λέσβο, με παραβιάσεις κάθε σταδίου της διαδικασίας αξιολόγησης της ηλικίας, ο Ντ. και οι άλλοι δύο έφηβοι στερήθηκαν τη δυνατότητα να μείνουν στις λεγόμενες «ασφαλείς ζώνες» του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) της Μόριας, που προορίζονται μόνο για ασυνόδευτους ανήλικους, ή σε άλλο κατάλληλο κατάλυμα. Αναγκάστηκαν αντιθέτως ν’ αναζητήσουν στέγη στα αυτοσχέδια παραπήγματα στα χωράφια γύρω από το ΚΥΤ, στις άθλιες και επικίνδυνες συνθήκες της αποκαλούμενης «ζούγκλας» της Μόριας.
Οταν το ΚΥΤ καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά τον Σεπτέμβριο του 2020, οι τρεις άτυχοι έφηβοι, θύματα της αυθαιρεσίας των αρχών, δεν μπόρεσαν να ενταχθούν στο ειδικό πρόγραμμα εκκένωσης για ασυνόδευτους ανήλικους, που μετέφερε με ασφάλεια περίπου χίλια παιδιά έξω από το ΚΥΤ και το νησί και σταδιακά σε άλλα κράτη της Ε.Ε. Υποχρεώθηκαν έτσι να κοιμούνται στον δρόμο για έντεκα μέρες, χωρίς επαρκή πρόσβαση σε νερό και φαγητό, και στη συνέχεια να διαμείνουν στον προσωρινό καταυλισμό του Καρά Τεπέ, μέσα σε μεγάλες τέντες των 100 ατόμων, μαζί με ενήλικες άνδρες.
Η αυθαιρεσία συνεχίστηκε, παρατείνοντας την οδυνηρή δοκιμασία τους. Οπως σημειώνει η οργάνωση σε πρόσφατη έκθεσή της, ο Ντ. υποβλήθηκε σε αξιολόγηση της ηλικίας του τον Οκτώβριο του 2020, με σημαντική καθυστέρηση 10 μηνών από την αυθαίρετη καταγραφή του ως ενήλικα, αφού πρώτα χρειάστηκε να παρέμβουν η οργάνωση και η Ειδική Γραμματεία Ασυνόδευτων Ανηλίκων.
Αλλά και η διαδικασία αξιολόγησης παραβίασε κάθε διάταξη της ΚΥΑ που είχαν εκδώσει τον Αύγουστο του 2020 οι υπουργοί Υγείας και Μετανάστευσης. Η οργάνωση σημειώνει πως η πρώτη εξέταση διήρκεσε μόλις δύο λεπτά και έγινε από τρία άτομα που δεν συστήθηκαν, ένα που έκανε τις ερωτήσεις, ένα που μετέφραζε και ένα που έγραφε. Από τον Ντ. ζητήθηκε να υποβληθεί την επομένη σε ακτίνες Χ. Η εξέταση με τις ακτίνες κράτησε μόλις 10 λεπτά και, παρότι του είχαν πει να περιμένει το αποτέλεσμα, δεν του δόθηκε κανένα.
Ζήτησαν αναβολή
Οι δικηγόροι τού ζήτησαν να αναβληθεί η προγραμματισμένη για τον Δεκέμβριο του 2020 εξέταση του αιτήματος ασύλου, μέχρι να βγει το αποτέλεσμα της αξιολόγησης, ώστε, σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι είναι ανήλικος, να ληφθεί υπόψη το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Παρόλα αυτά, η εξέταση προχώρησε σαν να ήταν ενήλικος, όπως τον είχαν καταγράψει αυθαίρετα οι αρχές.
Αργότερα διαπιστώθηκε ότι από τους τρεις εφήβους που προσέφυγαν στον αξιωματικό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex, οι δύο ήταν ανήλικοι τη στιγμή που έγινε τελικά η αξιολόγηση της ηλικίας τους και ο ένας πιθανότατα ανήλικος τη στιγμή που έφτασε στη Λέσβο.
Στην αναφορά του, ο αξιωματικός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex υπογραμμίζει σχετικά με τις αυθαιρεσίες της διαδικασίας καταγραφής, στην οποία συμμετείχαν επικουρικά αξιωματικοί της ευρωπαϊκής συνοροφυλακής: «όταν ένα άτομο ισχυρίζεται ότι είναι ανήλικο κατά τη διαδικασία καταγραφής, έστω και χωρίς να παρουσιάσει χαρτιά που υποστηρίζουν τον ισχυρισμό του, οι αξιωματικοί πρέπει να το θεωρούν ανήλικο […] Eίναι υψίστης σημασίας να διασφαλίζουν οι αξιωματικοί κατά τη διαδικασία τον σεβασμό του τεκμηρίου ανηλίκου για όσους δηλώνουν ανήλικοι και να τους μεταχειρίζονται ως ανήλικους». Και διευκρινίζει: «Οταν οι αξιωματικοί αμφιβάλλουν για την ηλικία […] πρέπει να κυριαρχεί το τεκμήριο ανηλίκου και πρέπει να ενημερώνονται άμεσα οι εθνικές αρχές για να ξεκινήσουν τη διαδικασία αξιολόγησης ηλικίας. […] η ηλικία καταγράφεται με βάση την ίδια τη δήλωση του ατόμου». Σημειώνει τέλος με νόημα ότι οι αξιωματικοί της Frontex «είναι υποχρεωμένοι να αναφέρουν ως σοβαρό περιστατικό μια πιθανή παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων, σε περίπτωση που λαμβάνουν γνώση, είναι μάρτυρες ή εμπλέκονται σε ένα τέτοιο περιστατικό».
Τίποτε από αυτά δεν έγινε στην περίπτωση των τριών εφήβων, που κάθε άλλο παρά είναι οι μόνοι ανήλικοι που πέφτουν θύμα αυθαιρεσίας εκ μέρους των αρχών και καταγράφονται ενήλικες. Η Fenix κάνει λόγο για συστηματικό φαινόμενο και εκφράζει βαθιά ανησυχία: «οι ασυνόδευτοι ανήλικοι εξακολουθούν να στερούνται την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου και στις συνθήκες υποδοχής που δικαιούνται ως παιδιά, λόγω της λανθασμένης καταγραφής τους», υπογραμμίζει. Και εκφράζει την ανησυχία της «για την αποτυχία των αρχών να εφαρμόσουν το τεκμήριο ανηλίκου και, σε περιπτώσεις που γίνονται αξιολογήσεις ηλικίας, για την ακατάλληλη διαδικασία της αξιολόγησης».
