Αγιάσος 1912-2012. Εκατό χρόνια ελεύθερου βίου

Η Αγιάσος είναι ένα απ’ τα χωριά του νησιού που έχει αρκετές ιστορικές παραδοξότητες. Δημιουργήθηκε ως οικιστικός πυρήνας στα χρόνια της εικονομαχίας  όταν ο μοναχός Αγάθωνας έκρυψε την εικόνα της Παναγίας για  να μην την βρουν οι εικονομάχοι, τα όριά της διευρύνθηκαν κι έγινε χωριά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας όταν ο Καϊμακάμης της Συκούντας επέτρεψε στους κατοίκους της να μην φορολογούνται, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα να συρρεύσουν στον οικισμό πολλοί κάτοικοι άλλων περιοχών για να μην πληρώνουν φόρους.  Όλα αυτά μέχρι και την απελευθέρωση από τους Τούρκους το 1912, τα έχει ιστορήσει στο  βιβλίο του «Θρύλος και Ιστορίας της Αγιάσου» ο Στρατής Κουλαξιζέλλης. Έκτοτε η ιστορική διαδρομή της κωμόπολης δεν είχε καταγραφεί, μέχρι που το έργο αυτό ανέλαβε ο σεμνός φιλόλογος Βασίλης Κωμαϊτης, και το έφερε επάξια εις πέρας με ένα πολυσέλιδο βιβλίο το οποίο εκδόθηκε μέσα στο καλοκαίρι και παρουσιάστηκε τον Αύγουστο στην Αγιάσο.

Το βιβλίο έχει τον τίτλο «Αγιάσος 1912-2012. Εκατό χρόνια ελεύθερου βίου Γεγονότα-Πρόσωπα-Δράσεις». Στις 640 σελίδες του ο συγγραφέας διέρχεται όλα τα γεγονότα που κρίνει ως αξιομνημόνευτα και αφορούν όλους τους τομείς της πολιτικής, οικονομικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής. Η καταγραφή γίνεται χρόνο με το χρόνο κι έτσι ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα χρονολογικής ταξινόμησης. Η ύλη είναι δομημένη στις παρακάτω  ενότητες:

α. 1912-1920: Ελεύθεροι αλλά διχασμένοι

β. 1921-1930: Στον απόηχο της εθνικής τραγωδίας

γ. 1931-1940: Η πνευματική άνοιξη στην Αγιάσο

δ. 1941-1050: Η ταραγμένη δεκαετία

ε. 1951-1960: Μετεμφυλιακή εποχή και η άλλη αιμορραγία

στ. 1961-1970: Αντιμέτωπη με τα σύγχρονα προβλήματα

ζ. 1971-1980: Αστικοποίηση της κοινωνίας

η. 1981-1990: Πληγή χαίνουσα

θ. 1991-2000: Συναισθηματικό και ιστορικό κενό

ι. 2001-2011:Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος

Στις σελίδες του βιβλίου μπορεί κανείς να βρει   επισκέψεις πρωθυπουργών (Ελ. Βενιζέλου, Κ. Καραμανλή), εκκλησιαστικών ηγετών (Πατριαρχών Αλεξανδρείας και Κωνσταντινουπόλεως Πέτρου και Βαρθολομαίου, Αρχιεπισκόπων Αθηνών, Χρύσανθου, Σεραφείμ, Ιερωνύμου), πολιτικών (Προέδρων Δημοκρατίας Κ. Παπούλια και Κ. Στεφανόπουλου, Μανώλη Γλέζου, Αλέκας Παπαρήγα) πνευματικών ανθρώπων ( Γιάννη Ρίτσου, Κικής Δημουλά), Υπουργών (Γ. Παπανδρέου) κ.λ.π.

Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην καταγραφή της ιστορίας του Αναγνωστηρίου και της μεγάλης δράσης του, του Γυμναστικού Συλλόγου «Όλυμπος»,  του προσκυνήματος της Παναγίας, των δημοτικών έργων που έγιναν μέσα στο χωριό καθώς και των άλλων δομών που δημιουργήθηκαν από την πολιτεία ή την εκκλησία (π.χ. σχολεία, Σανατόριο, Άσυλο Ανιάτων «Θεομήτωρ»).

Με ιδιαίτερη προσοχή και μεγάλη αμεροληψία αλλά και με λεπτομέρειες που  συγκλονίζουν περιγράφονται τα γεγονότα του εμφύλιου πολέμου 1947-1950 τα οποία είχαν ιδιαίτερη ένταση και σκληρότητα στην Αγιάσο. Στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περιγραφή των γεγονότων ξεχωρίζουν επίσης το πλήγμα που υπέστη η ανθούσα βιοτεχνία της Αγιάσου τη δεκαετία του 1950 από την είσοδο των βιομηχανοποιημένων προϊόντων και τις τεχνολογικές αλλαγές σε παγκόσμια επίπεδο και τη μεγάλη δημογραφική αιμορραγία του χωριού. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν τα κεφάλαια: ηλεκτροφωτισμός στην Αγιάσο, ο βουβός κινηματογράφος, παραθεριστές στην Αγιάσο, η ηθογραφία ως θεατρικό είδος, η απήχηση της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Αγιάσο, η καταστροφή του ελαιώνα από τυφώνα κ.λ.π.

Το βιβλίο γράφτηκε με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Λέσβου και αποτελεί μια ολοκληρωμένη καταγραφή των γεγονότων και των δράσεων που σημάδεψαν την τοπική ιστορία και διαμόρφωσαν τον πολιτισμό, την παραγωγική φυσιογνωμία και την εν γένει κουλτούρα της Αγιάσου. Η ερευνητική δουλειά του συγγραφέα υπήρξε πολύχρονη και  κοπιώδης. Ερεύνησε τα σημαντικά αρχεία του Δήμου, της Εκκλησίας της Αγίας Τριάδας, των σχολείων και των τοπικών σωματείων, ενώ συνέλεξε και πολλές προφορικές μαρτυρίες, όπου το υλικό του απαιτούσε πρόσθετη τεκμηρίωση. Ο συγγραφέας μελέτησε με επιμονή και υπομονή, με σύστημα και μεθοδικότητα τις πηγές στις οποίες ανέτρεξε. Καταληκτικά πρόκειται  για ένα πολύμοχθο έργο που συγκεντρώνει και διασώζει πλήθος ιστορικά στοιχεία σε μια φροντισμένη έκδοση απ’ τις Εκδόσεις Promoline Α.Ε. που δεν πρέπει να λείπει από καμιά βιβλιοθήκη Αγιασωτών, μια και διηγείται την ιστορία του τόπου τους, αλλά και Λέσβιων μια και προσθέτει μια πολύτιμη ψηφίδα στο μωσαϊκό της νεώτερης Λεσβιακής ιστορίας

Ο συγγραφέας

Ο Βασίλης Κωμαίτης γεννήθηκε στη Μυτιλήνη του Οκτώβριο του 1944. Τέλειωσε το Δημοτικό και  το 6τάξιο Γυμνάσιο  της Αγιάσου και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Υπηρέτησε ως καθηγητής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ως Διευθυντής στο Πειραματικό Γυμνάσιο και το  Πειραματικό Λύκειο Μυτιλήνης. Συμμετείχε σε ομάδα φιλολόγων που επιμελήθηκε τη συγγραφή της ιστορίας της Λέσβου. Ο ίδιος συνέγραψε την περίοδο «Οι Γατελούζοι στη Λέσβο». Εξέδωσε σχολικά βοηθήματα και πολλές ιστορικές μελέτες που αφορούν στην ιστορία και την εκπαίδευση στη Λέσβο.

 Χριστίνα Βογιάννη / Τα ΝΕΑ της Λέσβου

φωτογραφίες:

1. Εργασίες διάνοιξης του γηπέδου της Αγιάσου το 1956 χάρη στη δωρεά του ομογενούς Αγιασώτη Γ. Χριστοφίδη. Η Αγιάσος ήταν από τις πρώτες περιοχές της Λέσβου που απέκτησε πολύ νωρίς δικές της γηπεδικές εγκαταστάσεις.

2. Κορίτσια  της Αγιάσου παρακολουθούν μαθήματα κεντήματος στην αίθουσα του κινηματοθεάτρου «Όλυμπος» το 1949

3. Ο Ηλίας Βενέζης κι ο Γιώργος Σεφέρης φωτογραφίζονται με τον παπα-Χριστόφα Κανιμά  το 1965 στο Αναγνωστήριο μετά την παράσταση της ηθογραφίας του τελευταίου «Τι να τα κάνω τα καλά;»

4. Το εξώφυλλο του βιβλίου

5. Ο συγγραφέας.