Βαγγέλης Παππάς: «Ο αχμάκης»
Το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Παππά Ο αχμάκης αναφέρεται στη ζωή του ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, που καταγόταν από τη Λέσβο.
Ο Θεόφιλος γεννήθηκε το 1867 στη Βαρειά, σήμερα προάστιο της Μυτιλήνης. Σαν παιδί είχε αδύναμη κράση και ένα «κουσούρι», ήταν αριστερόχειρας. Γονείς και δάσκαλοι προσπαθούσαν κάθε μέρα να τον κάνουν να γράψει με το δεξί χέρι. Έτσι, ο Θεόφιλος κλείστηκε στον εαυτό του. Δεν έπαιζε με τα άλλα παιδιά. Βρήκε παρηγοριά στη ζωγραφική. Κατέβαινε στο υπόγειο του σπιτιού του, που το χρησιμοποιούσαν ως αποθήκη, και ζωγράφιζε συνεχώς, ατελείωτες ώρες. Στο σχολείο, γέμιζε τα τετράδιά του με ζωγραφιές από καΐκια και γοργόνες. Στη Γ’ Δημοτικού σταμάτησε το σχολείο. Ο πατέρας του τον έστειλε να γίνει τσαγκάρης, αλλά ο Θεόφιλος δεν συμφώνησε και το έσκασε από το τσαγκαράδικο.
Στη Μυτιλήνη, ο κόσμος τον κορόιδευε για τη φουστανέλα του και έφθασαν ακόμη και να χειροδικούν. Ο Θεόφιλος δεν μπορούσε να ανεχτεί αυτή την απάνθρωπη συμπεριφορά. Δραπέτευσε από το πατρικό του και πήγε στη Σμύρνη. Εκεί έκανε θελήματα στο Ελληνικό Προξενείο, όπου δούλευε σαν θυρωρός. Μετά τη Σμύρνη, ο Θεόφιλος μετακόμισε στη Μακρινίτσα του Πηλίου και στον Βόλο.
Το 1912, συνάντησε σε ένα πανηγύρι τον Γιάννη Κοντό με τη γυναίκα του, Ασπασία, που τον φιλοξένησαν σπίτι τους. Ο Κοντός ήταν μυλωνάς και γαιοκτήμονας. Από ευχαρίστηση, ο Θεόφιλος ζωγράφισε τα ωραιότερά του έργα στους τοίχους του αρχοντικού τους. Έλεγε ο Κοντός για τον Θεόφιλο: «Αυτός, παιδί μου, ήταν τρελός στο μυαλό και σοφός στα χέρια».
Το 1927, ανεβασμένος σε μια ξύλινη σκάλα, ο Θεόφιλος ζωγράφιζε την πρόσοψη ενός καταστήματος. Κάποιος για να διασκεδάσει του τράβηξε τη σκάλα και ο Θεόφιλος έπεσε στο χώμα. Χτύπησε σοβαρά και απομακρύνθηκε από το μαγαζί. Τότε κατάλαβε ότι έπρεπε να φύγει από τον Βόλο. Την ίδια χρονιά, επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του.
Στο χωριό του οι συγγενείς του δεν τον εκτιμούσαν, γιατί είχε τη σκέψη να γυρίσει όπως έφυγε, ύστερα από τριάντα χρόνια. Δεν είχε γίνει σπουδαίος, παρά ένας ελαιοχρωματιστής. Όμως, υπήρχε η μάνα του –ένας άνθρωπος που θα νοιαζόταν για την υγεία του– αλλά και τα αδέλφια του. Τα αδέλφια του είχαν βολευτεί με τα πρακτικά επαγγέλματα.
Στη Λέσβο, ζωγράφιζε κάθε μέρα σπίτια και μαγαζιά για ένα πιάτο φαγητό. Όλο το νησί γέμισε με τις ζωγραφιές του. Στο τέλος της ζωής του, έμενε σε ένα μικρό σπιτάκι. Ένα στρώμα καταγής, ένα ντουλάπι, δυο κασέλες.
Το 1928, ο ζωγράφος Γιώργος Γουναρόπουλος βρισκόταν στον Βόλο. Είδε τοιχογραφίες του Θεόφιλου σε ένα μανάβικο. Τις φωτογράφισε και στο Παρίσι πια, όπου έμενε, τις έδειξε στον Στρατή Ελευθεριάδη. Ο Ελευθεριάδης έναν χρόνο μετά έφτασε στη Μυτιλήνη και αγόρασε έργα του Θεόφιλου. Ακόμη, ανέλαβε την προώθηση του ζωγράφου.
Ο Θεόφιλος πεθαίνει στις 24 Μαρτίου 1934. Η αδελφή του στις αναμνήσεις της περιγράφει: «Ο μακαρίτης ήταν έξυπνος και γνωστικός, και ας τον έλεγαν “παλαβό” και “αχμάκη”. Οι κοιλαράδες που δεν τον ξέρανε και στερνά τον εμπορευτήκανε κιόλας».
Στο μυθιστόρημα του Βαγγέλη Παππά, ο Θεόφιλος παίρνει σάρκα και οστά από την πένα του συγγραφέα. Η σπουδή του συγγραφέα και η βαθύτερη ενασχόλησή του με τη ζωγραφική τον κάνουν να διεισδύσει στον κόσμο του Θεόφιλου, διαγράφοντας τον χαρακτήρα του από τα παιδικά του χρόνια μέχρι τα στερνά του. Κάθε βήμα του είναι φροντισμένο με γνώση για τη ζωή του Θεόφιλου. Γιατί γράφει εμπνευσμένα από την πίστη της μοναδικότητας του έργου του ζωγράφου Θεόφιλου που, όπως λέει, «δεν πρόδωσε ποτέ την καρδούλα του και κείνη τη μαγική ακτίνα της παιδικής αθωότητας». Παράλληλα, συμπάσχει με τον ήρωά του και προσπαθεί να φωτίσει τις αρετές του.
«Εγώ, με το φτενό μ’ το μυαλό, ένα πράμα ξέρω. Μιαν ολάκερη ζωή την αφιέρωσα στην ζωγραφική, γιατί καθώς φαίνεται ήταν της μοίρας μου γραφτό να γένει, έτσι αλλιώτικα δεν θα μπορούσε να συμβεί κάτι διαφορετικό».
Με προσεγμένες πινελιές φτιάχνει το πορτρέτο του Θεόφιλου, με τρόπο που να δημιουργεί συναισθηματική φόρτιση. Μαθαίνοντας τον εσωτερικό κόσμο του Θεόφιλου, γινόμαστε κοινωνοί της τέχνης του, που περιέχει μια βαθιά ελληνικότητα και μια αγάπη για την τέχνη και την πατρίδα. Το έργο του Βαγγέλη Παππά Ο αχμάκης πρέπει να διαβαστεί από τους αναγνώστες, για να ταξιδέψουν στη ζωή του σημαντικού έργου του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.
Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης/ diastixo.gr
