H μεγάλη φυγή των καταθέσεων από τις τράπεζες στην Ελλάδα
Ρεπορτάζ : Ευγενία Τζώρτζη / εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Το παράδοξο της ελληνικής περίπτωσης δεν εξαντλείται στις πολιτικές εξελίξεις. Εξίσου παράδοξη αποδεικνύεται και η συμπεριφορά των ίδιων των πολιτών της και δη των καταθετών, οι οποίοι από την έναρξη της κρίσης αποσύρουν συστηματικά τα χρήματά τους από τις τράπεζες.
Διαψεύδοντας κάθε οικονομική θεωρία που θέλει σε περίοδο ύφεσης να ενισχύεται η αποταμίευση εις βάρος της κατανάλωσης, οι Ελληνες απέσυραν τις αποταμιεύσεις τους από τις τράπεζες και το ελληνικό τραπεζικό σύστημα βρέθηκε από την έναρξη της κρίσης να χάνει πάνω από 50 δισ. ευρώ από τα υπόλοιπά του.
Η αντίδραση που είναι αποτέλεσμα της οικονομικής αβεβαιότητας, κορυφώθηκε και πήρε ανησυχητικές διαστάσεις, εξαιτίας της πολιτικής αβεβαιότητας. Η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να βάλει σε τάξη τα οικονομικά της χώρας και να εμπνεύσει αξιοπιστία πυροδότησε μαζική φυγή καταθέσεων από τη χώρα, αποδίδοντας στην Ελλάδα άλλη μία ευρωπαϊκή πρωτοτυπία. Το φαινόμενο δεν είναι παρά μία ακόμη δυσμενής διάκριση σε σχέση με τις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, οι οποίες, σε περίοδο αντίστοιχης οικονομικής κρίσης, είδαν τις καταθέσεις των πολιτών τους να αυξάνονται.
Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία της ΕΚΤ –που επεξεργάστηκε η «Κ» – και από τα οποία επιβεβαιώνεται ότι η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα που εμφάνισε μείωση των καταθέσεων. Τόσο η Πορτογαλία και η Ισπανία όσο και η Ιταλία, η οποία μέσα από τη φορολογική αμνηστία είδε τις καταθέσεις της να εκτινάσσονται, παρουσίασαν από την έναρξη της κρίσης αύξηση στα υπόλοιπα των καταθέσεων που διατηρούν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις στις τράπεζες.
Η μείωση των καταθέσεων στην Ελλάδα από τον Αύγουστο του 2009 έως και τον Αύγουστο του 2011 –μήνας για τον οποίο υπάρχουν επίσημα διαθέσιμα στοιχεία– ξεπέρασε το 20%, όταν στην Πορτογαλία οι καταθέσεις αυξήθηκαν κατά 12,2%, ενώ στην Ισπανία διαπιστώθηκε οριακή αύξηση κατά 0,8%. Παρόμοια συμπεράσματα προκύπτουν αν στη σύγκριση συμπεριληφθεί και η Ιρλανδία, που μαζί με την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ελλάδα και την Ισπανία συγκροτούν τις χώρες PIGS. Παρά το γεγονός ότι η Ιρλανδία εμφανίζει μια μείωση των καταθέσεων της τάξης του 11,8%, η εξέλιξη αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το τραπεζικό της σύστημα βρέθηκε στο επίκεντρο της κρίσης. Ως χώρα-πόλος επενδύσεων, την εποχή του κέλτικου τίγρη, η Ιρλανδία βρέθηκε αντιμέτωπη με το φαινόμενο της μαζικής εξόδου πολυεθνικών επιχειρήσεων, γεγονός στο οποίο αποδίδεται και η μείωση των καταθέσεων και λιγότερο στην απόσυρση καταθέσεων από την πλευρά των Ιρλανδών πολιτών.
Αντίθετα, στην Ελλάδα ο κύριος όγκος –άνω των 38 δισ. ευρώ– των εκροών που παρατηρήθηκαν κατά την επίμαχη περίοδο ήταν αποτέλεσμα της απόσυρσης καταθέσεων από τα νοικοκυριά, τα οποία υπό τον φόβο της πτώχευσης της χώρας ή της εξόδου από το ευρώ, έσπευδαν και σήκωναν τα χρήματά τους από τις τράπεζες. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις από τις τράπεζες, το πρώτο κύμα της απόσυρσης κεφαλαίων κατευθύνθηκε σε ελβετικές τράπεζες, για να ακολουθήσει στη συνέχεια η μετακίνηση σε θυγατρικές ελληνικών τραπεζών σε χώρες όπως η Κύπρος. Το φαινόμενο εντάθηκε εκ νέου το τελευταίο δίμηνο, μετά την αμφισβήτηση σε πρώτη φάση της συμφωνίας της 21ης Ιουλίου και στη συνέχεια της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου. Οι εκτιμήσεις από τις τράπεζες κάνουν λόγο για πάνω από 10 δισ. ευρώ, που έφυγαν το τελευταίο δίμηνο, προσγειώνοντας πλέον τα υπόλοιπα των καταθέσεων του ιδιωτικού τομέα κάτω από τα 180 δισ. ευρώ.
