Καθαρισμός του σώματος και εξαγνισμός της ψυχής, μυστικισμός και απόλαυση. Μέσα από την τελετουργική διαδικασία του χαμάμ η Δύση υποκλίνεται στην Ανατολή εδώ και αιώνες. Από το Μαρόκο ως την Τουρκία και από την Ελλάδα ως την Ισπανία, τα χαμάμ αποτέλεσαν μνημεία σπάνιας αρχιτεκτονικής που λειτούργησαν όχι μόνο ως δημόσια λουτρά αλλά και ως χώροι χαλάρωσης, κατάνυξης και κρυφών εκμυστηρεύσεων.
Στις αρχές του 21ου αιώνα τα οθωμανικά λουτρά της Ελλάδας αποτελούν τα πιο... απαξιωμένα μνημεία της χώρας. Ελλείψει πολιτικής βούλησης τα περισσότερα παραμένουν μισογκρεμισμένα ή έχουν υποστεί βανδαλισμούς, ενώ αυτά που έχουν αναστηλωθεί λειτουργούν ως αποθήκες, μπαρ, σινεμά ή ρεμπετάδικα! Ποιος να φανταζόταν ότι αρνούμενη την οθωμανική της κληρονομιά η Ελλάδα απορρίπτει το πιο απολαυστικό της κομμάτι...
«Από τα 78 οθωμανικά χαμάμ της Ελλάδαςμόλις 14 έχουν αποκατασταθεί ως μνημεία και μόνο δύο εξακολουθούν να λειτουργούν ως λουτρά.Το να μετατρέπεται ένα χαμάμ σε αποθήκη, μαγαζί υφασμάτων ή... εκκοκκιστήριο αποτελεί σαφώς βανδαλισμό του μνημείου.Παρ΄ όλα αυτά,οι αρμόδιες αρχές αδιαφορούν» τονίζει μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» η δρ Ελένη Κανετάκη, αρχιτέκτων με ειδίκευση στην αποκατάσταση μνημείων, η οποία έχει καταγράψει και μελετήσει διεξοδικά τα χαμάμ της Ελλάδας τα τελευταία δέκα χρόνια. «Αν η λειτουργία του λουτρού καθίσταται ανέφικτη, οι Αρχές θαόφειλαν τουλάχιστον να μετατρέψουν τα χαμάμ σε μουσειακούς ή εκθεσιακούς χώρους με τρόπο που να σέβεται τον χαρακτήρα και την ιστορία του μνημείου» προσθέτει.
«Από τουριστικής σκοπιάςη Ελλάδα αρνείται να αξιοποιήσει οικονομικά αυτό το κομμάτι τουπολιτισμού της. Σκεφθείτε ότι χιλιάδες τουρίστες φθάνουν στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό να απολαύσουν ένα αυθεντικό χαμάμ! Γιατί όχι και στη χώρα μας; Το δυστύχημα είναι ότι η επαναφορά της αρχικής χρήσης δεν είναι απλή υπόθεση όταν το μνημείο έχει καταστραφεί από ακατάλληλες χρήσεις,όπως ταβέρνα ή αποθήκη» σχολιάζει η κυρίαΑιμιλία Στεφανίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Υπό αυτές τις συνθήκες οι επιχειρηματίες που επιδιώκουν να επαναφέρουν το χαμάμ στην ελληνική αγορά αντιμετωπίζουν μια σειρά από αδιέξοδα. Πριν από αρκετούς μήνες η κυρία Νάγια Κούρτη, συνιδιοκτήτρια του χαμάμ «Αλί Μαμά» στο Μοναστηράκι, είχε την ιδέα να ιδρύσει ένα χαμάμ στην Αθήνα. «Γνώρισα την τέχνη του λουτρού στην Κωνσταντινούπολη και την ερωτεύτηκα από την πρώτη στιγμή. Σκέφτηκα ότι είναι κάτι πουλείπει από την Αθήνα,ενώ ανήκει στην κουλτούρα και στην ιστορία του Ελληνα» αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής».
Με λύπη αντιλήφθηκε ωστόσο ότι τα υπάρχοντα χαμάμ της Αθήνας, με εξαίρεση αυτά που έχουν μετατραπεί σε μουσειακούς χώρους, βρίσκονταν σε τόσο άσχημη κατάσταση λόγω της πολύχρονης εγκατάλειψης, ώστε η αποκατάστασή τους ήταν απαγορευτική τόσο οικονομικά όσο και χρονικάγια να μην αναφερθούμε στον σκόπελο της γραφειοκρατίας. «Τελικά επιλέξαμε ένα νεοκλασικό κτίριο και το αναμορφώσαμε εσωτερικάως χαμάμυπό τις οδηγίες εξειδικευμένων τούρκων αρχιτεκτόνων. Στην ουσία, δημιουργήσαμε έναν παραδοσιακό χώρο από το μηδέν γιατί οι αληθινοί χώροι αφέθηκαν να ρημάξουν!» καταλήγει με πικρία.
Αντιμέτωπος με τον παραλογισμό βρέθηκε και ο κ. Προκόπης Παπάζογλου, ο οποίος αποφάσισε να ανακαινίσει το χαμάμ του προπάππου του στον Μεσαγρό Λέσβου. «Στηνομοθεσία προβλέπονταν μόνο τα ιαματικά λουτρά και τα σπα. Δεν υπήρχε πρόβλεψη για χαμάμ και δυσκολευτήκαμε ακόμη και στην αδειοδότηση!» επισημαίνει.
Διαφορετική φιλοσοφία
Οι άνθρωποι που εργάζονται στα λιγοστά χαμάμ που έχουν απομείνει στη χώρα μας μιλούν για μια διαφορετική φιλοσοφία, που συνδυάζει τον καθαρισμό του σώματος με την επαφή των ψυχών. Για την κυρία Γεωργία Τσεμέγκλη, η οποία διευθύνει το χαμάμ της Πάτρας, οι άνθρωποι έρχονται στα λουτρά «για να ξεχάσουν τις στεναχώριες τους και να επικοινωνήσουν. Γι΄ αυτό και οι περισσότεροι γνωρίζονται μεταξύ τους - κάτι που διαφοροποιεί το χαμάμ από τα σύγχρονα σπα» αναφέρει.
πηγή: Το Βήμα
