Το περιβάλλον ως πολιτική επιλογή-Μήνυμα του αρμόδιου Αντιδημάρχου Περιβάλλοντος

Μήνυμα του αρμόδιου Αντιδημάρχου Περιβάλλοντος - Ποιότητας Ζωής και Πολιτικής Προστασίας Δήμου Λέσβου

Θέμα: Το περιβάλλον ως πολιτική επιλογή

Η αναρρίχηση του περιβάλλοντος τα τελευταία χρόνια στις πρώτες θέσεις της  πολιτικής ατζέντας που συνδέεται με την ανάπτυξη σε διεθνές, εθνικό και ορισμένες φορές σε τοπικό επίπεδο, θα έπρεπε λογικά να χαροποιεί κάθε πολίτη που προσδοκά μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Κατά λογική συνέπεια, θα έπρεπε να χαροποιεί κάθε πολίτη. Θα έπρεπε, κατ’ επέκταση, να κινητοποιεί και να συσπειρώνει τις κοινωνικές δυνάμεις, ατομικές και συλλογικές, προς επιλογές, πρωτοβουλίες και δράσεις που συμβάλουν σε έναν κοινό σκοπό. Κι όμως, συχνά γινόμαστε μάρτυρες φαινομένων που μοιάζουν από πρώτη όψη αντιφατικά και οδηγούν στην παρεμπόδιση ή και κατάρρευση «πράσινων» πολιτικών. Χαρακτηριστικά πρόσφατα παραδείγματα είναι η εξέγερση των κατοίκων της Κερατέας ενάντια στη δημιουργία χώρου υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ή υπολειμμάτων) στην ευρύτερη περιοχή τους, αλλά και η διαμαρτυρία κατοίκων - ιδιοκτητών γης - της Πτολεμαΐδας ενάντια στη δημιουργία του μεγαλύτερου φωτοβολταϊκού πάρκου στον κόσμο. Όμως και τα τοπικά παραδείγματα δεν λείπουν. Η δυστοκία χωροθέτησης της μονάδας της ΔΕΗ αλλά και του ΧΥΤΑ, το ζήτημα του Κόλπου της Καλλονής και τα σχέδια για εγκατάσταση ανεμογεννητριών στο Δήμο μας αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα.  

Την ίδια στιγμή αξιοσημείωτες κινήσεις πολιτών διεκδικούν σθεναρά την υλοποίηση περιβαλλοντικών σχεδίων, έργων και επενδύσεων, μικρής και μεγάλης κλίμακας (ποδηλατόδρομοι, προγράμματα ανακύκλωσης, ζώνες προστασίας περιοχών, αιολικά πάρκα κοκ.). Το ερώτημα που προκύπτει εύλογα είναι εάν τα φαινόμενα αυτά υποδηλώνουν αντιφατικότητα ή διαίρεση της κοινωνίας αναφορικά με τις περιβαλλοντικές επιλογές της.

Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θεωρώ ότι θα πρέπει να συσχετίσουμε το σχεδιασμό και την υλοποίηση των περιβαλλοντικών πολιτικών με το ρόλο του πολίτη και της κοινωνίας ως σύνολο αλλά και τη σχέση τους με τα θεσμικά όργανα. Θα πρέπει παράλληλα να ανατρέξουμε στο περιεχόμενο της ‘αειφόρου ανάπτυξης’, δηλαδή της ιδεολογικής πλατφόρμας με την οποία υποτίθεται ότι συνδέεται σήμερα η περιβαλλοντική-αναπτυξιακή πολιτική των ανεπτυγμένων (τουλάχιστον) χωρών. Του μοντέλου δηλαδή που η Κυβέρνηση και η Αξιωματική Αντιπολίτευση, σε μια «πλειοδοσία εννοιών», ονομάζουν αντίστοιχα ‘πράσινη ανάπτυξη’ ή ‘βιώσιμη ανάπτυξη’ επιδιώκοντας να καρπωθούν έναν δήθεν διαφορετικό προσανατολισμό πολιτικής.

Για να ξεκινήσουμε από το τελευταίο, κεντρικός άξονας της αειφόρου ανάπτυξης είναι η ισόρροπη επιδίωξη της οικονομικής ανάπτυξης παράλληλα με την προστασία του περιβάλλοντος αλλά και την κοινωνική δικαιοσύνη. Η υποβάθμιση ενός από τα τρία αυτά συστατικά στοιχεία, οδηγεί μοιραία στην αποτυχία του μοντέλου και της αντίστοιχης πολιτικής. Είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς την αποτυχία περιβαλλοντικών πολιτικών και συγκεκριμένων έργων, τόσο σε εθνικό όσο και τοπικό επίπεδο, μέσα από αυτό το πρίσμα. Όταν ένα έργο, για παράδειγμα, σχεδιαστεί με κυρίαρχο κριτήριο το οικονομικό είναι πιθανό να αγνοεί κρίσιμες διαστάσεις και να οδηγήσει σε κοινωνικές αδικίες ή περιβαλλοντική υποβάθμιση. Δυστυχώς βέβαια στη συντριπτική πλειονότητα των έργων που υλοποιούνται ακόμα και σήμερα κυριαρχεί η οικονομική διάσταση. Από την άλλη, η μονοσήμαντη επιδίωξη της περιβαλλοντικής προστασίας, μπορεί να αναστείλει πολιτικές που θα είχαν ως αποτέλεσμα την πραγματική αναβάθμιση της ζωής των πολιτών.

Είναι όμως ρεαλιστική η επίτευξη μιας ισορροπίας;

Θεωρώ ότι καταλυτικό στοιχείο για την επίτευξη αυτής της ισορροπίας είναι αφενός τα θεσμικά όργανα να αφουγκράζονται χωρίς υποκρισίες τις ανάγκες των πολιτών και αφετέρου οι πολίτες να συμμετέχουν με υπεύθυνο και δημιουργικό τρόπο στο σχεδιασμό και υλοποίηση των περιβαλλοντικών-αναπτυξιακών πολιτικών. Αυτή η συμμετοχή δεν έχει επιτευχθεί, αλλά και δεν έχει επιδιωχθεί - τολμώ να πω- από τα θεσμικά όργανα στις περισσότερες πολιτικές σε εθνικό επίπεδο (παρά τη πολλά υποσχόμενη «διαβούλευση») αλλά και σε τοπικό επίπεδο. Και αυτό το έλλειμμα είναι το κλειδί της αποτυχίας.

Αν σε εθνικό επίπεδο η καλλιέργεια αυτής της σχέσης (μεταξύ θεσμικών οργάνων και πολιτών/κοινωνίας) μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, σε τοπικό επίπεδο είμαστε όλοι υποχρεωμένοι να κάνουμε μια ειλικρινή προσπάθεια με γνώμονα ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο μας. Όλοι εμείς που κατέχουμε θεσμικές θέσεις θα πρέπει να βρούμε τις κατάλληλες φόρμες προκειμένου να εμπλέκουμε έγκαιρα τους πολίτες στον σχεδιασμό πολιτικών. Ιδιαίτερα στη σημερινή δύσκολη συγκυρία, που όλα ξεκινούν από μηδενική αφετηρία, οφείλουμε να διαμορφώσουμε δομές πραγματικού δημοκρατικού διαλόγου. Άλλωστε σε μια εποχή που κινήματα διαμορφώνονται μέσα από το facebook, δεν επιτρέπεται να εξαντλούμε το διάλογο εντός των θεσμικών οργάνων. Ταυτόχρονα, όμως, και οι πολίτες οφείλουν να έχουν υπεύθυνη και δημιουργική στάση σε έναν τέτοιο διάλογο. Να καταθέτουν ιδέες και προτάσεις, απαλλαγμένες από ιδιοτελείς σκοπούς και υπερβολές, για τη διαμόρφωση του κοινού μας μέλλοντος. Τα περιβαλλοντικά ζητήματα είναι εξ ορισμού κοινά και ο τρόπος που θα επιλέξουμε να τα διαχειριστούμε αποτελεί κρίσιμη πολιτική επιλογή.