Η γνώμη του Συμβουλίου Πανεπιστημίου Αιγαίου για το Σχέδιο «Αθηνά»
Προς Τον Υπουργό Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού & Αθλητισμού Καθηγητή Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο
Θέμα : «ΓΝΩΜΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ "ΑΘΗΝΑ"
To Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αιγαίου, κατά την υπ’ αριθμ. 12/1.3.2013 συνεδρίασή του, συζήτησε διεξοδικά το υπ’αριθμ. 1229/6.2.2013 έγγραφο που απηύθυνε ο Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Πολιτισμού και Αθλητισμού προς το Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αιγαίου με θέμα «Υποβολή ερωτήματος για διατύπωση γνώμης σχετικά με το Σχέδιο ‘Αθηνά’ για την αναδιάρθρωση των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης», σύμφωνα με τις διατάξεις της περίπτωσης δ’ της παραγράφου 6 του άρθρου 7 του ν. 4009/2011, όπως τροποποιήθηκε με την παράγραφο 4 του άρθρου 1 του ν. 4076/2012 (Α’ 159).
To Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αιγαίου, για την διαμόρφωση της γνώμης του έλαβε υπόψη τις θέσεις της Συγκλήτου (941/22-2-2013 και 1002/27-02-2013) και των λοιπών πανεπιστημιακών οργάνων του Πανεπιστημίου Αιγαίου οι οποίες διατυπώθηκαν σε απάντηση του υπ’ αριθμ. 65/11-2-2013 εγγράφου του Συμβουλίου προς τους Κοσμήτορες και τους Προέδρους των Τμημάτων του Ιδρύματος.
Επίσης το Συμβούλιο έλαβε υπόψη το υπ’αριθμ. 3298/1.3.2013 έγγραφο που απηύθυνε ο Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Πολιτισμού και Αθλητισμού προς το Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αιγαίου με θέμα «Συμπλήρωση και επικαιροποίηση στο υπ’αριθμ. 1229/6.2.2013 υποβληθέν ερώτημα για διατύπωση γνώμης σχετικά με το Σχέδιο ‘Αθηνά’ για την αναδιάρθρωση των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης», Το Συμβούλιο διαπιστώνει με έκπληξη ότι η αναμορφωμένη πρόταση για το Σχέδιο ΑΘΗΝΑ η οποία κατατέθηκε με το υπ’αριθμ. 3298/1.3.2013 έγγραφο του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων Πολιτισμού και Αθλητισμού προς το Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αιγαίου, έχει συνταχθεί μετά την πρόωρη κατάληξη μιας διαβούλευσης, στην οποία είχαμε κληθεί να λάβουμε μέρος και η οποία φαίνεται να ολοκληρώθηκε χωρίς να ληφθεί υπόψη η γνώμη του Συμβουλίου του Πανεπιστημίου Αιγαίου και μάλιστα πριν την παρέλευση της προθεσμίας των 30 ημερών που είχε τεθεί στο υπ’αριθμ. 1229/6.2.2013 έγγραφο.
Θεωρούμε επομένως αναγκαίο νααναφέρουμε τις απόψεις μας επι του αρχικού εγγράφου σε συνδυασμό με το επικαιροποιημένο έγγραφο.
Το Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αιγαίου, αποφάσισε ομόφωνα να επισημάνει τα ακόλουθα:
Οι προτάσεις του σχεδίου ΑΘΗΝΑ για το Πανεπιστήμιο Αιγαίου επιφέρουν μεταβολές όχι απλώς σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση, αλλά κυρίως σε επεξεργασμένα και ευρέως εγκεκριμένα σχέδια και στρατηγικές επιλογές για την βιωσιμότητα και την ανάπτυξη του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Οι συγκεκριμένες προτάσεις του Υπουργείου φαίνεται να αποτυπώνουν το επιχείρημα της αντιστροφής της τάσης προς μεγάλη κατάτμηση γνωστικών αντικειμένων και υπερβολικά στενών εξειδικεύσεων που χαρακτηρίζουν τις προπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα. Ωστόσο, η συνάφεια του στόχου αυτού με τις προτεινόμενες μεταβολές είναι πολύ αμφίβολο ότι υπάρχει στην περίπτωση του Πανεπιστημίου του Αιγαίου.
Το Συμβούλιο θεωρεί ότι θα πρέπει να αναγνωρισθεί η ιδιαίτερη φυσιογνωμία του πολυνησιωτικού Πανεπιστημίου Αιγαίου, η οποία έγκειται αφενός στη γεωγραφική διασπορά των Σχολών και των Τμημάτων του και αφετέρου στην εισαγωγή στον ακαδημαϊκό χάρτη της χώρας και στην ανάπτυξη καινοτόμων ακαδημαϊκών αντικείμενων σε αναγνωρισμένες διεθνώς επιστημονικές περιοχές.
Ειδικότερα:
1. Οργανωτική Φυσιογνωμία του Πανεπιστημίου
Η Πρόταση του σχεδίου Αθηνά περιλαμβάνει την διάρθρωση του Πανεπιστημίου Αιγαίου στις υπάρχουσες Σχολές, στις οποίες όμως δεν περιλαμβάνεται η υπό ίδρυση Πολυτεχνική Σχολή παρά το γεγονός ότι σήμερα λειτουργούν στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου τρία Τμήματα Μηχανικών 5ους φοίτησης.
Με τον τρόπο αυτό τα τρία υπάρχοντα Τμήματα Μηχανικών του Πανεπιστημίου Αιγαίου θα είναι τα μόνα Τμήματα Μηχανικών στην Ελλάδα που, μετά την εφαρμογή του ΑΘΗΝΑ, δεν θα είναι ενταγμένα σε Πολυτεχνική σχολή, αν και για τη λειτουργία της έχουν προηγηθεί οι σχετικές διαδικασίες και αποφάσεις ενώ η λειτουργία της δεν συνεπάγεται καμιά δημοσιονομική επιβάρυνση.
Από την διεθνή αλλά και την εθνική εμπειρία προκύπτει ότι είναι σκόπιμο και επιθυμητό τα Τμήματα Μηχανικών να λειτουργούν ενταγμένα σε Πολυτεχνικές Σχολές. Το Συμβούλιο αξιολογεί την ίδρυση Πολυτεχνικής Σχολής ως σημαντικό στοιχείο αναπτυξιακής προοπτικής του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Η λειτουργία της:
- θα δημιουργήσει το απαραίτητο εκπαιδευτικό και ερευνητικό πλαίσιο και τις αντίστοιχες συνέργειεςμεταξύ των Τμημάτων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Αιγαίου
- θα συμβάλει στην ενδυνάμωση των παρεχόμενων σπουδών μηχανικού και στην επίλυση διοικητικής φύσεως δυσλειτουργιών ως προς επιμέρους επαγγελματικά δικαιώματαθα καταστήσει δυνατή την περαιτέρω ανάπτυξη των
Τμημάτων Μηχανικών, δια της υποστήριξης του θεσμικού, αλλά και λειτουργικού, πλαισίου για την προώθηση της διεπιστημονικότητας, της συνεργασίας, των - κατά το δυνατόν - οικονομιών κλίμακας και της κοινής αναπτυξιακής στρατηγικής.
Το Συμβούλιο τέλος επισημαίνει ότι η ίδρυση της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, μετά και την απόφαση για διατήρηση του Τμήματος Μηχανικών Οργάνωσης και Διοίκησης, είναι απαραίτητη και επιβεβλημένη τόσο με ακαδημαϊκά όσο και αναπτυξιακά κριτήρια.
2. Προτάσεις αναδιάρθρωσης Τμημάτων
Η μη ενεργοποίηση του Τμήματος Οικονομικής και Διοίκησης Τουρισμού που έχει ιδρυθεί με ΦΕΚ από το 2009 δεν συνάδει με το κριτήριο Κ8 που αναφέρεται στην συμβολή του σχεδίου ΑΘΗΝΑ στην ανάπτυξη και καλλιέργεια νέων επιστημονικών και τεχνικών πεδίων ή πεδίων διεπιστημονικού χαρακτήρα που κρίνονται απαραίτητα για την ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας, καθώς ο Τουρισμός αποτελεί βασικό πυλώνα ανάπτυξης της Εθνικής οικονομίας και ιδιαίτερα της οικονομίας του νησιωτικού χώρου.
Το Συμβούλιο εκτιμά ότι με ακαδημαϊκά και αναπτυξιακά κριτήρια είναι σκόπιμη η ενεργοποίηση του Τμήματος Οικονομικής και Διοίκησης Τουρισμού από την λειτουργία του οποίου δεν προκύπτει πρόσθετο δημοσιονομικό κόστος σε υποδομές και προσωπικό, αλλά αντιθέτως προκύπτει ωφέλεια αφού αναδεικνύεται ένας τομέας μεγάλης αναπτυξιακής σημασίας για την Ελλάδα και το Αιγαίο.
Η προτεινόμενη συγχώνευση του Τμήματος Στατιστικής και Αναλογιστικών –Χρηματοοικονομικών Μαθηματικών με το Τμήμα Μαθηματικών παρουσιάζει αρνητικές επιπτώσεις, χωρίς αντίστοιχη σαφή ωφέλεια, καθότι καταργεί το μοναδικό Τμήμα Στατιστικής που βρίσκεται στην ελληνική περιφέρεια, έναντι των δύο άλλων διατηρούμενων Τμημάτων που εδρεύουν αποκλειστικά στην Αττική. Το Τμήμα ΣΑΧΜ θεραπεύει ένα σύγχρονο, διακριτό και υπό διαρκή εξέλιξη επιστημονικό αντικείμενο, σημαντικό για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Μια πιθανή απορρόφησή του από το Μαθηματικό Τμήμα, θα αποδυναμώσει τους στόχους του, τις επαγγελματικές προοπτικές των αποφοίτων του και τη δυναμική που αναπτύσσει(π.χ. μέσω των μεταπτυχιακών του)Σημειώνεται επιπλέον ότι η προτεινόμενη συγχώνευση συνεπάγεται μετατροπή της Σχολής Θετικών Επιστημών σε μονοτμηματική Σχολή, πράγμα που μπορεί στο μέλλον να
αποδυναμώσει το κύρος της.
3. Στρατηγικός σχεδιασμός
Οι ανάγκες εξορθολογισμού και κυρίως ακαδημαϊκής αναβάθμισης του Πανεπιστημίου Αιγαίου ασφαλώς θα συνεχίσουν να υπάρχουν και μετά την εφαρμογή του σχεδίου ΑΘΗΝΑ. Θα πρέπει λοιπόν να διαμορφωθούν στο πλαίσιο της αναθεώρησης του στρατηγικού σχεδιασμού του Ιδρύματος ύστερα από αποφάσεις των αρμόδιων οργάνων του, σύμφωνα με ακαδημαϊκά και αναπτυξιακά κριτήρια και με διαφύλαξη της ακαδημαϊκής ανεξαρτησίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Το Συμβούλιο, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του που σχετίζονται με την χάραξη της στρατηγικής για την βιωσιμότητα και ανάπτυξη του ιδρύματος σε τοπικό, εθνικό,ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο και για τη διαμόρφωση της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του στο πλαίσιο της αποστολής και της πορείας του (8 παρ. 10 περ. α’ Ν.4009/2011, αρθ. 2 παρ. 7 Ν. 4076/2012), θα προτείνει στο αμέσως προσεχές διάστημα διαβούλευση μεταξύ των αρμόδιων ακαδημαικών οργάνων στο εσωτερικό του Πανεπιστημίου Αιγαίου σε επίπεδο Σχολών και Τμημάτων.
Η διαβούλευση θα γίνει με στόχο την περαιτέρω βελτίωση της δομής, της λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας της εκπαιδευτικής και ερευνητικής προσφοράς του Πανεπιστημίου, αναγνωρίζοντας το γεγονός ότι η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα δεν επιτρέπει μεγαλεπήβολα και δαπανηρά εγχειρήματα. Η ίδια κατάσταση επιβάλλει ωστόσο την διασφάλιση της βιωσιμότητας και την διατήρηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του
Πανεπιστημίου Αιγαίου, τα οποία θα αποτελέσουν τα στρατηγικά θεμέλια για την αυριανή του ανάπτυξη.
Προκειμένου να υποστηριχθεί η βιωσιμότητα του Πανεπιστημίου Αιγαίου θα πρέπει μεταξύ των άλλων να σχεδιασθούν και υλοποιηθούν γοργά οι διαδικασίες ενίσχυσης των προσπαθειών του Ιδρύματος για την διεθνοποίηση των σπουδών και τη θεσμοθέτηση δραστηριοτήτων δια βίου μάθησης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
4. Συμπέρασμα: η επιθυμητή διάρθρωση σε σχολές
Συμπερασματικά το Συμβούλιο, λαμβάνοντας όλα τα στοιχεία που τέθηκαν στην κρίση του από τη Σύγκλητο, τις Σχολές και τα Τμήματα καθώς και τις Διοικητικές Υπηρεσίες του Πανεπιστημίου Αιγαίου εκτιμά ότι με ακαδημαϊκά και αναπτυξιακά κριτήρια το Πανεπιστήμιο Αιγαίου θα εκπληρώσει αποτελεσματικότερα την αποστολή του και θα συμβάλει στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της χώρας μέσω της διάρθρωσης του στις ακόλουθες έξι Σχολές, οι οποίες κατά τη γνωμη μας θα αποτελούν τις ‘σταθερές’ της επόμενης φάσης του διαλόγου για τη στρατηγική ανάπτυξης του Ιδρύματος.
Βασικό στοιχείο ταυτότητας του Πανεπιστημίου Αιγαίου αποτελεί η διάρθρωσή του στις υπάρχουσες σχολές (Ανθρωπιστικών Επιστημών, Κοινωνικών Επιστημών, Θετικών Επιστημών, Επιστημών της Διοίκησης, Περιβάλλοντος), ενώ θεραπεύεται μια υφιστάμενη δυσλειτουργία μέσω της ίδρυσης της Πολυτεχνικής Σχολής, η οποία καθυστερεί από πολύ καιρό.
Αναλυτικά προτείνεται η ακόλουθη διάρθρωση για το Πανεπιστήμιο Αιγαίου:
ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (Ρόδος)
Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (Ρόδος)
Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών (Ρόδος)
ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας (Μυτιλήνη)
Τμήμα Γεωγραφίας (Μυτιλήνη)
Τμήμα Κοινωνιολογίας (Μυτιλήνη)
Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας (Μυτιλήνη)
ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Χίος)
Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών (Χίος)
Τμήμα Οικονομικής και Διοίκησης Τουρισμού (Χίος)
ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Τμήμα Μαθηματικών (Σάμος)
Τμήμα Στατιστικής & Αναλογιστικών-Χρηματοοικονομικών Μαθηματικών (Σάμος)
ΣΧΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Τμήμα Περιβάλλοντος (Μυτιλήνη)
Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας (Μυτιλήνη)
Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής (Λήμνος)
ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων (Σάμος)
Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων (Σύρος)
Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης (Χίος)
Συνοψίζοντας, το Συμβούλιο εκτιμά ότι οι προτάσεις του Σχεδίου Αθηνά για το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, δεν προσδίδουν μετρήσιμα οικονομικά οφέλη για το Ελληνικό Δημόσιο, ούτε ακαδημαϊκά οφέλη για την ανώτατη εκπαίδευση ώστε να δικαιολογούν τις αλλαγές που προαναφέρονται.
Γενικότερα, η προτεινόμενη αναδιάρθρωση δεν συνάδει με κριτήρια που το ίδιο το σχέδιο Αθηνά θεσμοθετεί, ούτε με διεθνείς ακαδημαϊκές πρακτικές.
Τέλος, χρειάζεται φροντίδα και προσοχή ώστε να μην ανατραπεί η μακροχρόνια και επεξεργασμένη στρατηγική στόχευση του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το οποίο επί τριάντα χρόνια εργάζεται για να διακριθεί τόσο στην Ελληνική ακαδημαϊκή πραγματικότητα όσο και διεθνώς, και παράλληλα να συμβάλλει στην πολύπλευρη ενδυνάμωση των νησιωτικών κοινωνιών και της οικονομίας του Αιγαίου.
Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου
Σταύρος Β. Θωμαδάκης
