Στη Λέσβο η λέξη κάστανο σημαίνει ... Αγιάσος! (φωτογραφίες)
Βοηθούντος και του εξαιρετικού για την εποχή καιρού (ηλιόλουστη μέρα, που διαδέχτηκε την ακατάπαυστη μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες βροχή), κοσμοπλημμύρα κατέκλυσε την Κυριακή 13 Νοεμβρίου 2016 το χωριό της Μεγαλόχαρης από τις 10:30΄ το πρωί μέχρι τη δύση του ήλιου, τιμώντας με τον πιο αποστοματικό τρόπο την 13η Γιορτή Κάστανου, που για άλλη μια φορά αποτέλεσε πόλο έλξης του λεσβιακού και όχι μόνο κοινού (πλήθος οι Τούρκοι επισκέπτες).
Η κίνηση συναγωνίζεται και - τα τελευταία χρόνια - ξεπερνάει (!) τη λαοθάλασσα της παραμονής του μεγάλου εμποροθρησκευτικού πανηγυριού της Παναγίας και δίνει την ευκαιρία στους συντοπίτες μας να ανηφορίσουν στο γραφικό κεφαλοχώρι του λεσβιακού Ολύμπου, για να απολαύσουν τα πλούσια ελέη του φθινοπώρου…
Ήταν πρωτοφανείς οι ουρές των αυτοκινήτων μέσα και έξω από την κωμόπολη και διαρκής η ροή των εκδρομέων μέσα στο χωριό καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας!
Η γιορτή και φέτος ήταν συνδιοργάνωση της Δημοτικής Κοινότητας Αγιάσου με τους φορείς (Αναγνωστήριο «Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ» Αγιάσου, Σύλλογος Εμπόρων και Επαγγελματοβιοτεχνών Αγιάσου «Ο ΕΡΜΗΣ», Αγροτικός Σύλλογος Αγιάσου, Πολιτιστικός Καρναβαλικός Σύλλογος Αγιάσου «Ο ΣΑΤΥΡΟΣ», Πρόσκοποι Λέσβου, Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού (ΣΕΟ) Μυτιλήνης)
Από τις 9 πμ άναψαν στις εισόδους και στα κεντρικά μέρη του χωριού οι φωτιές στις παραδοσιακές φουφούδες και στα καζάνια για το ψήσιμο και το βράσιμο των κάστανων, που θα προφέθηκαν στον κόσμο μαζί με ούζο και κρασί. Στην Πλατεία Αγοράς έπαιζαν τα Σαντούρια του Αναγνωστηρίου Αγιάσου παραδοσιακούς σκοπούς. Στην Πλατεία Δημαρχείου στήθηκε περίπτερο της Ποτοποιίας Ούζου Δ. Γιαννατσή, που θα διαθέτει το εξαιρετικό λικέρ «Καστανέλλι», το οποίο παράγεται από ούζο Πλωμαρίου, αγιασώτικο κάστανο και μέλι του καστανιώνα.
Στις 12 μ. από την Πλατεία Δημαρχείου ξεκίνησαν οι ομάδες περιπατητών που θα κάνουν πεζοπορικές διαδρομές στον καστανιώνα. Στο πλαίσιο της Γιορτής έλααβν χώρα δραστηριότητες των Προσκόπων Λέσβου και του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού (ΣΕΟ) Μυτιλήνης.
ΠΛήθος κόσμου επισκέφθηκε το Λαογραφικό Μουσείο του Αναγνωστηρίου Αγιάσου και το Δημοτικό καρναβαλικό Μουσείο που ήταν ανοιχτά για τους επισκέπτες.
ΧΟΡΗΓΟΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ: ΔΗΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ ΙΕΡΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΓΙΑΣΟΥ ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΙΑΣΟΥ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΙ ΣΙΑ Ο.Ε. ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ ΛΕΣΒΟΥ - ΟΡΦΑΝΟΣ ΧΡΥΣΟΧΟΕΙΟ «ΣΥΜΕΩΝ» ΚΤΕΟ Ε. ΑΣΒΕΣΤΑ – ΚΑΡΑ ΤΕΠΕ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ “MYTILANA TOURS” (ΓΟΜΟΣ-ΛΑΖΑΡΗΣ)
ΧΟΡΗΓΟΙ ΓΙΟΡΤΗΣ: "ΟΙΝΟΦΟΡΟΣ" ΜΕΓΑΛΟΧΩΡΙΟΥ ΟΥΖΟ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΒΑΡΒΑΓΙΑΝΝΗ ΟΥΖΟ VETO ΟΥΖΟ ΣΑΜΑΡΑ ΟΥΖΟ ΕΠΟΜ ΟΥΖΟ ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΟΥΖΟ ΑΙΓΑΙΟ ΟΥΖΟ ΔΙΜΗΝΟ ΚΡΥΣΤΑΛ-ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΥΚΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ ΚΤΕΟ "ΑΦΟΙ ΤΡΥΠΑΤΖΗ" ΟΥΖΟ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΑΡΒΑΝΙΤΗ ΟΠΤΙΚΑ ΓΙΑΛΟΥΡΗΣ
Ευχαριστούμε επίσης τον οδηγό των περιπατητών στον καστανιώνα Βασίλη Ε. Στόικο και το λεσβιακό κοινό που και φέτος συνέρρευσε μαζικά στην Αγιάσο, δείχνοντας έμπρακτα την αγάπη και τη στήριξή του στη Γιορτή η οποία καταξιώθηκε ως ο σημαντικότερος φθινοπωρινός θεσμός στο νησί μας. Και του χρόνου!
Ο ΚΑΣΤΑΝΙΩΝΑΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ
Ανυπέρβλητο φυσικό στολίδι του ορεινού όγκου του Ολύμπου και κυρίαρχη φυτοκοινωνία του είναι ένα μη αυτοφυές δάσος καστανιάς έκτασης 11.000 στρεμμάτων, που αποτελεί οικότοπο με περιορισμένη εξάπλωση στο Αιγαίο και ενδιαίτημα σημαντικών γαιοφύτων. Ο γνωστός σε όλους μας και πολυαγαπημένος καστανιώνας εξασφάλιζε για αιώνες ένα σημαντικό εισόδημα στους κατοίκους της Αγιάσου. Σύμφωνα με τον Στρατή Π. Κολαξιζέλη, την περίοδο της Ρωμαϊκής κατοχής της Λέσβου (88 π.Χ. – 395 μ.Χ.) ένας από τους άρχοντες της «χώρας της Πενθίλης» έφερε από τη Μικρά Ασία και φύτεψε στην περιοχή μας τις πρώτες καστανιές. Μετά τον τρομερό παγετό που έπληξε τον ελαιώνα και έμεινε στην ιστορία ως «η καμάδα των ελιών» (11-1-1850), οι πρόγονοί μας συνειδητοποίησαν ότι δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο στην καλλιέργεια της ελιάς, αλλά να δημιουργήσουν και άλλες πηγές βιοπορισμού. Για το λόγο αυτό, στράφηκαν στον καστανιώνα. Καθάρισαν τα σωθήρια από τα άγρια φυτά, «ημέρεψαν» με τον εμβολιασμό τα οπωροφόρα δένδρα και μετέτρεψαν τις όχθες των ρυακιών σε εύφορα περιβόλια, όπου καλλιέργησαν και τις πρώτες πατάτες. Ύστερα από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1877 (το «γιανγκίνι» της 14-15/8/1877), οι αγριοκαστανιές, που βλάστησαν πάνω στους κορμούς των παλιών, εξημερώθηκαν με εμβόλια από ήμερες καστανιές και η παραγωγή τους στο τέλος της τουρκοκρατίας έφτασε τις τριακόσιες χιλιάδες οκάδες! Στη διάρκεια της κατοχής το κάστανο ήταν το προϊόν που έσωσε χιλιάδες ζωές από τη θανατηφόρα πείνα που ενέσκυψε. Κι επειδή οι Αγιασώτες με την έντονη θυμοσοφική τους διάθεση πάντα διακωμωδούν τόσο τις χαρές όσο και τα βάσανα της ζωής τους, έλεγαν τότε το παρακάτω τετράστιχο : Τα κάστανα τιλειώσανι δείτι να σουδιαστείτι να τρώτι καστανόπταρα μη τυχόν τσι πρηστείτι ! (Το … πρήξιμο παραπέμπει στον τυμπανισμό λόγω της πείνας, φαινόμενο δυστυχώς πολύ συνηθισμένο το χειμώνα του 1941 – 1942.) Εδώ και αρκετά χρόνια, όμως, ελάχιστοι είναι πια αυτοί που διασχίζουν τα υπέροχα λιθόστρωτα μονοπάτια του καστανιώνα για να απομυζήσουν τη στερεμένη ικμάδα του. Αιτία, αφενός οι γενικότερες κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές που οδήγησαν στην ερήμωση της αγροτικής υπαίθρου και αφετέρου οι αρρώστιες που τον έχουν προσβάλει με αποτέλεσμα να μειωθεί η παραγωγή του. Παρόλα αυτά, το Αγιασώτικο κάστανο είναι ένα περιζήτητο ντόπιο προϊόν, που χαίρει ακόμα της εκτίμησης του καταναλωτικού κοινού. Η ορεινή περιοχή του Ολύμπου Λέσβου συγκεντρώνει σημαντικά οικολογικά χαρακτηριστικά. Μια μεγάλη ποικιλία οικοτόπων και ζωντανών οργανισμών συναντάται σε μια σχετικά μικρή έκταση. Πολλά είδη της πανίδας και της χλωρίδας του προστατεύονται τόσο από την Ελληνική όσο και από την Κοινοτική Νομοθεσία. Υπάρχουν 12 είδη ορχιδέας, ευαίσθητα, προστατευόμενα από τη Συνθήκη CITES, σπάνια όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Σήμερα πολλοί ντόπιοι και κυρίως ξένοι τουρίστες επισκέπτονται την Αγιάσο, για να θαυμάσουν και να μελετήσουν τον ανυπέρβλητο αυτό πλούτο των δασών του Ολύμπου, που αποτελούν χωρίς υπερβολή ένα βοτανικό παράδεισο. Η ανάπτυξη του οικολογικού και φυσιολατρικού τουρισμού προβάλλει σαν αναγκαιότητα, αφού μπορεί να αποτελέσει σημαντική πηγή πλούτου. Παράλληλα, πρέπει να γίνει επιστημονική παρέμβαση για την αντιμετώπιση των ασθενειών του καστανιώνα που περιορίζουν την παραγωγική του ικανότητα. Και τέλος, να βρεθούν τρόποι αποδοτικής αξιοποίησης των πολλών και εκλεκτών προϊόντων του, αλλά και μορφές επιχειρηματικής εκμετάλλευσης στηριγμένες είτε σε ατομική, είτε ακόμα καλύτερα σε συνεταιριστική βάση.
Η ιστορία της γιορτής
Από το 2004 ο Δήμος Αγιάσου, με τη συνεργασία και υποστήριξη τοπικών φορέων και μεγάλων λεσβιακών επιχειρήσεων, οργανώνει τη φθινοπωρινή Γιορτή Κάστανου, που αναδεικνύεται σε παλλεσβιακό φθινοπωρινό θεσμό και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία. Συγκεκριμένα την Κυριακή, 12 Δεκεμβρίου 2004, πραγματοποιήθηκε, για πρώτη φορά, η Γιορτή του Κάστανου στην Αγιάσο με τη συμμετοχή του τότε Δήμου Αγιάσου (Δήμαρχος Χρύσανθος Χατζηπαναγιώτης) , του Αναγνωστηρίου Αγιάσου, του Γυναικείου Αγρομεταποιητικού Συνεταιρισμού Αγιάσου, του ερευνητή πεδίου κ. Μάκη Αξιώτη, της ΕΤΑΛ καθώς και επιχειρήσεων (χορηγοί). Από το 2007 καθιέρωσε και την ανοιξιάτικη Γιορτή Κερασιού. Οι Γιορτές αυτές ήταν ένα πείραμα αναβίωσης εκδηλώσεων που αποτελούσαν κομμάτι της κοινωνικής και οικονομικής ζωής όσον αφορά την τοπική αγροτική παραγωγή, που χάρη στην αισιοδοξία, την τόλμη, την ευρύτητα σκέψης των οργανωτών της στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Πέραν όλων των άλλων, έδωσε την ευκαιρία στους παραγωγούς (και όχι μόνο) να προωθήσουν τα αξιόλογα προϊόντα τους στην αγορά. Και μάλιστα διαθέτοντας την παραγωγή τους στο φυσικό της χώρο (στην Αγιάσο), όπου μαζικά προσέρχεται το καταναλωτικό κοινό. Ταυτόχρονα όμως κινείται ικανοποιητικά όλη η ντόπια αγορά, αφού και οι άλλες εμπορικές επιχειρήσεις (ομοειδείς ή μη) αξιοποιούν την ευκαιρία για να πουλήσουν τα είδη τους. Κυρίως ωφελούνται τα καταστήματα που εμπορεύονται τουριστικά είδη, είδη ντόπιας λαϊκής τέχνης (κεραμικά, ξυλόγλυπτα, υφαντά), τοπικά παραδοσιακά προϊόντα (τυριά, αρωματικά βότανα κλπ), καφενεία, εστιατόρια, καφετέριες, αρτοζαχαροπλαστεία κ.ά. Στο πλαίσιο των Γιορτών λαμβάνουν χώρα μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις, θεατρικά δρώμενα, λαϊκά γλέντια με δωρεάν διανομή στους επισκέπτες κάστανων, κερασιών και παραγόμενων απ’ αυτά προϊόντων (γλυκών, καστανόψωμου, μελιού κλπ), ενημερωτικές ομιλίες και προβολές, εκθέσεις εργαλείων – μέσων καστανοσυλλογής και ξυλόγλυπτων από καστανιά, περιπατητικές εκδρομές στα υπέροχα λιθόστρωτα μονοπάτια του καστανιώνα κ.ά. Δίνεται η ευκαιρία στους πολυπληθείς επισκέπτες να γνωρίσουν – μέσα από τις περιπατητικές εκδρομές - το υπέροχο φυσικό περιβάλλον του ορεινού όγκου Ολύμπου που είναι ενταγμένος στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών «Φύση 2000» και τη χλωρίδα και πανίδα του που περιλαμβάνει πολλά σπάνια είδη προστατευόμενα από την ελληνική και κοινοτική νομοθεσία. Αυτό με τη σειρά του συντελεί στην ανάπτυξη του εναλλακτικού και συγκεκριμένα του φυσιολατρικού τουρισμού, που μπορεί να αποτελέσει συμπληρωματική πηγή πλούτου για την τοπική κοινωνία, δεδομένου ότι η τουριστική κίνηση σήμερα περιορίζεται στο θρησκευτικό – προσκυνηματικό τουρισμό και έχει εποχιακό χαρακτήρα.
φωτογραφίες Παναγιώτης Κουτσκουδής / Δημοσθένης Σκλεπάρης
κείμενο : Παναγιώτης Κουτσκουδής
