Εκμεταλλεύεσαι ή αξιοποιείς τις σχέσεις σου;

Η ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει από τις άλλες όχι μόνο για το πλήθος των λέξεων αλλά κυρίως επειδή είναι εννοιολογική γλώσσα. Σε μια σημειολογική γλώσσα, όπως τα αγγλικά, όλοι συμφωνούμε ότι θα λέμε το αυτοκίνητο car και τον σκύλο dog. Αντίθετα, στην ελληνική γλώσσα υπάρχει το σημαίνον (η λέξη) και το σημαινόμενο (η έννοια). Για παράδειγμα, η λέξη βοηθός αναλύεται στα εξής: βοή=φωνή+θέω=τρέχω.  Άλλο παράδειγμα είναι η λέξη «φθόνος», που προέρχεται από το ρήμα φθίνω. Είναι αλήθεια ότι το συναίσθημα του φθόνου ελαττώνει την ενέργειά μας, καταστρέφει την υγεία μας και γινόμαστε μικροπρεπείς. Η λέξη ελευθερία σημαίνει να πορεύεται κανείς όπου αγαπά (παρά του ελεύθειν όπου ερά). Φαίνεται λοιπόν η στενή σχέση γλώσσας και σκέψης, η οποία φανερώνει έναν προηγμένο πολιτισμό.

Είναι γνωστό πως η αρχαία ελληνική γλώσσα ήταν εύηχη, είχε μια μουσικότητα, οι Ρωμαίοι για τους Έλληνες έλεγαν ότι «ελάλουν ως αηδόνες». Πολλοί υποστηρίζουν πως αυτή η μουσικότητα είχε σημαντική επίδραση στον εγκέφαλο. Οι λέξεις, ως ηχητικά κύματα, προκαλούσαν μια δόνηση που είχε σαν αποτέλεσμα πιο ισχυρές νοητικές λειτουργίες. Στην πορεία, αυτή η μουσικότητα χάθηκε αλλά οι λέξεις που χρησιμοποιούμε στην ομιλία μας εξακολουθούν να φέρουν ένα συναισθηματικό φορτίο. Συνεπώς, πρέπει να επιλέγουμε με προσοχή τις λέξεις που θα βάλουμε σε μια πρόταση αλλά και τη σειρά με την οποία θα τοποθετηθούν, γιατί προκύπτει άλλο νόημα και η έμφαση δίνεται αλλού. Για παράδειγμα: «Ο Νίκος χτύπησε τον Στρατή χθες», «Χθες τον χτύπησε ο Νίκος τον Στρατή». Μια πρόταση με ίδιες λέξεις, στατιστικά, μπορεί να λεχθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.

Όποιος ξέρει να μιλάει σωστά και να χρησιμοποιεί τις κατάλληλες λέξεις έχει μια επιρροή στους άλλους. Κατά την άποψή μου, καθημερινά, όλοι μας εφαρμόζουμε ένα είδος marketing, προσπαθούμε να περάσουμε τις απόψεις μας στον/στην σύντροφο, στα παιδιά, στους φίλους, αγωνιζόμαστε να πείσουμε τους πελάτες ή τους συναδέλφους ότι η δική μας θέση είναι καλή και σωστή. Ανάλογα με τις λέξεις που περιέχουν οι προτάσεις μας φαινόμαστε αξιόπιστοι ή  αναξιόπιστοι, καλοπροαίρετοι ή όχι, γινόμαστε συμπαθείς ή αντιπαθητικοί.

Θα αναφερθώ στο ρήμα «εκμεταλλεύομαι» που το ακούω από πολλούς σε καθημερινή βάση. Το ρήμα αυτό εμπεριέχει αρνητικό συναισθηματικό φορτίο και εννοιολογικά πλησιάζει το ρήμα καπηλεύομαι, δηλαδή εις βάρος κάποιου άλλου ωφελούμαι εγώ διαπράττοντας κάτι ανήθικο. Άρα, είναι πολύ διαφορετικό το νόημα και προκαλείται άλλη συναισθηματική αντίδραση αν πούμε στον υφιστάμενό μας «θα εκμεταλλευτώ τις γνώσεις σου ώστε να κάνω καλύτερη την επιχείρησή μου» αντί «θα αξιοποιήσω τις γνώσεις σου ώστε να κάνω καλύτερη την επιχείρησή μου». Το ρήμα αξιοποιώ έχει θετικό περιεχόμενο. Δηλώνει ανιδιοτέλεια και καλή χρήση των προσφερόμενων δυνατοτήτων. Μερικά ακόμη παραδείγματα για τη σωστή χρήση των ρημάτων αυτών είναι τα ακόλουθα: «αξιοποιώ τις ευκαιρίες που μου παρουσιάζονται», «αξιοποιώ τους έμπειρους συνεργάτες μου αλλά δεν τους εκμεταλλεύομαι», «όλοι εκμεταλλεύονται το φιλότιμό του», «ο βουλευτής εκμεταλλεύτηκε τη θέση του για να διορίσει την κόρη του».

Δηλαδή είναι κάτι ανάλογο με τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στις λέξεις τζάμπα και δωρεάν, που πολύ εύστοχα εξηγεί το γνωστό ανέκδοτο. Όταν ο γιος έκανε αυτή την ερώτηση στον πατέρα για να μάθει τη διαφορά των δύο λέξεων, εκείνος απάντησε: «Βλέπεις το σχολείο απέναντι; Είναι δωρεάν αλλά εσύ τζάμπα πηγαίνεις!».

* Η Χαρά Ζήκα είναι Χημικός, Δρ. Φαρμακευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός και δημοσιογράφος. Ζει τη Μυτιλήνη και αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη στο Lesvosnews.net στη στήλη "Η αλχημεία του έρωτα"