Στα Βασιλικά Λέσβου το 1930: ετοιμόρροπο σχολείο, τα ελαιοτριβεία και η ζωντάνια του χωριού

Αφιέρωμα στα χωριά της περιφέρειας Πολιχνίτου από την εφημερίδα Ταχυδρόμος τον Φεβρουάριο του 1930 με τίτλο "Η ζωή των χωριών μας".

ΒΑΣΙΛΙΚΆ 1930 

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης Public Library of Mytilene

Το αφιέρωμα της εφημερίδας «Ταχυδρόμος» τον Φεβρουάριο και Μάιο του 1930 παρουσιάζει την καθημερινότητα και τις προκλήσεις του χωριού Βασιλικά της περιφέρειας Πολιχνίτου. Εστιάζει κυρίως στην κατάσταση του τριτάξιου μικτού σχολείου, το οποίο στεγάζεται σε ετοιμόρροπα τουρκικά κτίρια, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια των μαθητών. Παρά τις προσπάθειες της Διδακτηριακής Επιτροπής και την αγορά οικοπέδου για νέο σχολικό κτίριο, η έλλειψη χρημάτων εμποδίζει την έναρξη των εργασιών. Το χωριό αντιμετωπίζει επίσης οικονομικές δυσκολίες, με τους κατοίκους να πλήττονται από φτώχεια, τοκογλυφία και έλλειψη στήριξης από την Αγροτική Τράπεζα. Παράλληλα, περιγράφονται οι τοπικές επιχειρήσεις, όπως τα ελαιοτριβεία και τα καφενεία, καθώς και η λειτουργία του τηλεφωνικού γραφείου. Η δεύτερη αναφορά, τον Μάιο, υπογραμμίζει την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης, την εγκατάλειψη του χωριού από κατοίκους και την ακινησία στις εργασίες ανέγερσης του νέου σχολείου, ενώ τονίζει τη σημασία τοπικών κέντρων, όπως το εξοχικό «Αγροκήπιον η Αύρα», που προσφέρουν ζωντάνια στο χωριό.

Διαβάστε τα δύο δημοσιεύματα του 1930

Βασιλικά 11-02-1930 με το μεγαλύτερο μέρος να αφορά στο σχολείο του χωριού:

Στα Βασιλικά λειτουργεί τριτάξιον μικτὸν Σχολείον διευθυντὴς του οποίου τυγχάνει ο επάξιος και μορφωμένος δημοδιδάσκαλος κ. Κυριάκος Αλτιπαρμάκης.

Δυστυχώς το σχολείο αυτό στεγάζεται μέσα σε δυο σεσαθρωμένα τουρκικά οικήματα επικίνδυνα όχι μόνον δια την υγείαν των μικρών μαθητών, αλλά και δι’ αυτήν την ζωήν των ακόμη διότι η κατάρρευσις των απειλείται από στιγμής εις στιγμήν. Μέσα στα άθλια αυτά ενδιαιτήματα οι μαθηταί είναι στοιβαγμένοι επάνω σε μπάγκους ελλείψει θρανίων, υφιστάμενοι ούτως ένα καθημερινόν και διαρκές μαρτύριον.

Δυστυχώς για την βελτίωσιν αυτής της καταστάσεως, ούτε το χωριό ενδιεφέρθη σοβαρώς έως τώρα, ούτε ο αρμόδιος κ. Επιθεωρητής.

Η Διδακτηριακή Επιτροπή Βασιλικών η οποία απαρτίζεται από τους ιατρούς κ. Χαρ. Γεωργαντίδην, Προκ. Αντωνέλλην, Ευστρ. Διαμαντὴν Πρόεδρον της κοινότητας, Νικ. Παλαιολόγου και Διευθυντὴν του Σχολείου Κυρ. Αλτιμπαρμάκην απεφάσισε την ανέγερσιν νέου σχολικού κτηρίου και προέβη μάλιστα και εις την αγοράν του οικοπέδου με το κληροδότημα μιας Βασιλικιώτισας διαμενούσης από πολλών ετών εις Αίγυπτον, αλλὰ δὲν μπορεί να αρχίσει τας εργασίας της ανεγέρσεως τη στιγμή που το ταμείον δεν έχει ούτε οβολόν ειμὴ μόνον 5 χιλ. δραχμάς τας οποίας εκληροδότησε ο αείμνηστος Χαρ. Κομνηνέλλης.

Η Κοινότης επί εποχής του παλαιού προέδρου κ. Ξεν. Καλογήρου εψήφισε ένα κονδήλι έξ 100 χιλ. δραχμών υπὲρ του Σχολείου του χωριού το οποίο όμως μένει ανεξόφλητο μέχρι σήμερον άγνωστον δια ποίαν αιτίαν.

Το σχέδιον της ανεγέρσεως του νέου Σχολείου είνε ήδη έτοιμον εκπονηθὲν υπὸ του μηχανικού κ. Γ. Χ΄᾿Ανδρέου.

Οι μαθηταί εκτός από όλα τα άλλα βάσανα που υφίστανται μαστίζονται συνεχώς από ελονοσίαν για τη καταπολέμησι της οποίας είνε ανάγκη εξαιρετικώς να ενδιαφερθεί ο κ. Νομίατρος Λέσβου.

Στα Βασιλικά λειτουργούν δύο εργοστάσια ελαιοτριβείων, ένα του κ. Γιαννακού Ταλιάνη με ένα μόνον πιεστήριο και του ελαιουργικού Πιστωτικού Συνεταιρισμού με δύο πιεστήρια. Ο Συνεταιρισμός Βασιλικών αριθμεί περί τα 55 μέλη και διευθύνεται από τον κ. Ευστρ. Διαμαντή πρόεδρο της Κοινότητος. Γραμματεύς του είνε ο κ. Απ. Κοκκινάκης ο οποίος είνε και γραμματεύς της Κοινότητος.

Μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου είνε οι κ. κ. Χαρ. Γεωργαντίδης, ιατρὸς, Ευστρ. Γ. Παντελής, Ξεν. Καλογήρου, Παν. Ψύλλος και Δημ. Ι. Αντωνέλλης.

Προϊστάμενος του τηλεφωνικού Γραφείου είνε ο ακούραστος κ. Ραφαήλ Παπανικολάου.

Τα καλλίτερα από πάσης απόψεως κέντρα του χωριού είναι το καφενείο η «Ωραία Νεράιδα» του μερακλή κ. Παν. Σοφού, και τα καφενεία των κ. Αδελφών Παλαιολόγου και του κ. Παν. Βερβέρη.

Βασιλικά, μέρος Β', 18-05-1930

(Του περιοδεύοντος συντάκτου μας).

"Το ότι οι κάτοικοι του πιο γλεντζέδικου και εύθυμου χωριού του νοτίου τμήματος του νησιού μας που μόλις προ ολίγων ετών ανθούσε, εχρεωκόπησαν τελείως είνε πια γνωστό σε όλους. Και η χρεωκοπία των αυτή ενέτεινε σε απίστευτο βαθμό τη φτώχεια και τη δυστυχία. Απ' τη μια οι αχαρακτήριστοι τοκογλύφοι κι' απ' την άλλη τα εντάλματα προσωποκρατήσεως του Δημοσίου έφεραν τους κατοίκους σε τέτοια απελπισία, ώστε οι περισσότεροι εξ αυτών εγκατέλειψαν τα χωριά και ζουν εις τους κάμπους και τα βουνά τρώγοντας χόρτα σκέτα. Το χωριό νομίζει κανείς ότι είνε ακατοίκητο. Τα καφενεία είνε καθημερινώς έρημα.

Οι δυστυχείς κάτοικοι ήλπισαν εις την ενίσχυσιν της Αγροτικής Τραπέζης, δυστυχώς όμως αι ελπίδες των διεψεύσθησαν.

Οι ιδρυταί της μοιραίας αυτής Τραπέζης που τόσο εδαυκάλισε τα όνειρα και τις ελπίδες των φτωχών εργατών της γης αφού συνέστησαν στους αγρότες να τρώνε κάπου κάπου μέσα στη βδομάδα και μαγειρεμένο φαγί, στο τέλος τους κατεδίκασαν εις αναγκαστικήν νηστείαν μη χορηγούντες επαρκή καλλιεργητικά δάνεια εις τους διαφόρους συνεταιρισμούς.

Εκτός αυτού τώρα εσχάτως δημιουργήθηκε και μια άλλη πληγή στο χωριό αυτό.

Εκτός των συνήθων γνωστών τοκογλύφων οι οποίοι δυστυχώς εξακολουθούν ακόμη ανενόχλητοι το απαίσιον έργον των, εδημιουργήθησαν και νέοι τοιούτοι εξ αυτών τούτων των κατοίκων του χωριού αυτού, κατέχοντες μάλιστα και αξιώματα, οι όποιοι συμπληρώνουν το έργον των πρώτων.

Αυτή λοιπόν είναι η αφόρητη κατάστασις που επικρατεί σήμερα στα Βασιλικά.

Την μόνην κίνησιν του χωριού δημιουργούν οι υπάλληλοι και εργάται του μεταλλείου λευκολίθου της εταιρείας Αποστολίδου και Σια και οι της ρυτινοσυλλογής των δασών της περιφερείας ταύτης.

Τα καφενεία που κινούνται λίγο πολύ είνε η «Κόρη των Κυμάτων» του φίλου κ. Παναγ. Σοφού που συγκεντρώνει κάθε βράδυ όλους τους μερακλήδες, των αδελφών Νίκου και Τερπάνδρου Παλαιολόγου και του κ. Νικολ. Μπαξεβανέλλη εκ Μοσχονησίων που λόγῳ της καθαριότητός του και της περιποιήσεως του καφεπώλου, συγκεντρώνει πολύ κόσμο. Επίσης εργάζονται καλὰ και τα καφενεία των Αντωνίου Παντελή, Σπύρου Σοφού και Στρατή Ταλιάνη.

Τα Βασιλικά έχουν και το περίφημο εξοχικόν κέντρο «Αγροκήπιον η Αύρα» του κ. Ευστρατίου Βυγνίτου, που είνε εις το άκρον του χωρίου επί της αμαξιτής οδού εν μέσῳ πολλών λουλουδιών και πράσινων δὲνδρων, στο οποίον παίζει και μουσική τας Κυριακὰς και τας λοιπάς εορτάς.

Στα Βασιλικά χτίζεται τώρα και ένα πρώτης τάξεως Σχολειό εις ωραίαν και υγιεινή τοποθεσίαν που θα καταστεί καταστεί το καύχημα των Βασιλικιωτών μετά την αποπεράτωσίν του.

Δυστυχώς όμως ελλείψει πόρων αι εργασίαι της ανεγέρσεως αυτού εσταμάτησαν, χωρίς ελπίδα να ξαναρχίσουν προς το παρόν τουλάχιστον. Ο κ. υπουργός της Παιδείας αν κάνει καμμιάν ενέργεια καλά. Αλλοιώς το Σχολειό θα μείνει ατέλειωτο."

Γ. ΚΟΝΔΥΛΗΣ