Γιατί φέτος ο χειμώνας δεν ήρθε ποτέ - Κίνδυνος για την ελαιοπαραγωγή
Ο χειμώνας φεύγει και επίσημα σε λίγες ημέρες -αν και δεν ήρθε ποτέ πραγματικά, και αυτό γιατί η θερμοκρασιακή εικόνα των δυο πρώτων μηνών (Δεκέμβριος - Ιανουάριος) του φετινού χειμώνα ήταν πραγματικά πολύ θερμή. Κάτι ανάλογο αναμένεται και για τον Φεβρουάριο που μας αφήνει για να υποδεχτούμε την άνοιξη, η οποία, σύμφωνα με μακροπρόθεσμα στοιχεία αναμένεται τον πρώτο μήνα να έχει αρκετές βροχοπτώσεις.
Σύμφωνα με το δίκτυο 52 μετεωρολογικών σταθμών του meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), τον φετινό Δεκέμβριο η μέση τιμή των μεγίστων ημερήσιων θερμοκρασιών κυμάνθηκε σε ακραία υψηλά επίπεδα, σχεδόν στο σύνολο της χώρας σε σχέση με τον μέσο όρο των τελευταίων 15 ετών.
«Ο περασμένος Δεκέμβριος είχαμε μια κατάσταση με υψηλές αποκλίσεις από τις κανονικές θερμοκρασίες με τις υψηλότερες τιμές να καταγράφονται σε Θεσσαλία και Μακεδονία. Καταγράψαμε 3,3 βαθμούς πιο πάνω από τον μέσο όρο των κανονικών μεγίστων τιμών που είχαμε τον Δεκέμβριο. Μιλάμε δηλαδή για μια πολύ μεγάλη απόκλιση» αναφέρει στο ΘΕΜΑ ο Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, μετεωρολόγος διευθυντής ερευνών του Αστεροσκοπείου Αθηνών και υπεύθυνος του meteo.gr. Αντίστοιχη είναι η εικόνα και για τον Ιανουάριο που σε όλες τις περιφέρειες της χώρας καταγράφηκαν θερμοκρασίες πάνω από τις κανονικές για την εποχή. «Το σημαντικό είναι ότι οι περιφέρειες της Βόρειας Ελλάδας, Μακεδονία, Θράκη αλλά και η Θεσσαλία είχαν τις μεγαλύτερες αποκλίσεις δηλαδή 2,5 βαθμούς πάνω από τους μέσους όρους που έχουμε στη μέγιστη θερμοκρασία για τον Ιανουάριο» επισημαίνει ο κ. Λαγουβάρδος.
Ο πιο ζεστός χειμώνας των τελευταίων 25 ετών
Σύμφωνα με το μετεωρολόγο της ΕΡΤ Παναγιώτη Γιαννόπουλο, τα στοιχεία από τους σταθμούς της ΕΜΥ στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη είναι εντυπωσιακά. Ενώ η μέση μέγιστη θερμοκρασία του χειμώνα για την Αθήνα είναι 14,2 βαθμούς Κελσίου και για τη Θεσσαλονίκη 10,4 βαθμούς Κελσίου. Φέτος η μέση θερμοκρασία θα είναι 16,7 βαθμοί Κελσίου για την Αθήνα και 13,8 βαθμούς Κελσίου για τη Θεσσαλονίκη. Δηλαδή, 2,5 βαθμοί πάνω για την Αθήνα και 3,4 βαθμούς Κελσίου πάνω για τη Θεσσαλονίκη. Κάτι που επίσης αποδεικνύει ότι ο φετινός χειμώνας είναι ο πιο ζεστός των τελευταίων 25 ετών.
«Σε περιοχές της Θεσσαλίας, όπως η Λάρισα, αλλά και σε Κρήτη και Μακεδονία από τις 31 ημέρες του Δεκεμβρίου οι 24 με 25 ήταν με θερμοκρασίες πάνω από το κανονικό. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος από τις 8 έως 10 Δεκεμβρίου είχαμε κρύο, όπως και 16 με 20 Δεκεμβρίου. Επίσης τον Ιανουάριο το κρύες ημέρες ήταν 11 με 15 Ιανουαρίου και στα τέλη του μήνα με την κακοκαιρία «Αυγή». Επομένως από τις 62 ημέρες των δυο μηνών του χειμώνα οι 50 είχαν θερμοκρασίες πάνω από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα» λέει ο κ. Λαγουβάρδος.
Πού οφείλεται ο ασυνήθιστα ζεστός χειμώνας σε κεντρική και νότια Ευρώπη
Που οφείλεται όμως αυτή η ζεστασιά που από τη μια είναι ένα οικονομικό δώρο σε μια χώρα που μάχεται με μια ενεργειακή κρίση για τρίτο συνεχόμενο χειμώνα, αλλά από την άλλη δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα στην αγροτική παραγωγή.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες ο ασυνήθιστα ζεστός χειμώνας στις χώρες της κεντρικής και νότιας Ευρώπης – το φαινόμενο δεν επηρέασε μόνο την Ελλάδα- οφείλεται στο γεγονός βρεθήκαμε εκτός πολικής δίνης, δηλαδή οι αέριες μάζες που κυκλοφορούν στην ατμόσφαιρα.
Τι ακριβώς συμβαίνει με την πολική δίνη και τους πολικούς αεροχείμαρρους εξηγεί ο καθηγητής μετεωρολογίας και κλιματολογίας του ΑΠΘ Πρόδρομος Ζάνης ο οποίος ανέφερε στο ΘΕΜΑ ότι «ο αεροχείμαρρος καθορίζει τις ψυχρές ή θερμές εισβολές. Δηλαδή, φανταστείτε ένα φιδάκι αέριων μαζών που κυκλοφορεί στην ατμόσφαιρα. Ανάλογα το σχήμα και τη θέση του ο αεροχείμαρρος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις κυκλοφοριακές πιέσεις και τις διαταραχές στην ατμόσφαιρα. Οπότε όταν γίνεται μια εκτροπή, μια μετακίνηση της μέσης θέσης είναι φυσικά να έχουμε λιγότερες διαταραχές και τέτοιου είδους ψυχρές εισβολές. Επομένως όσο πιο ευθεία είναι η γραμμή κυκλοφορίας (του φιδιού) τόσο δεν γίνονται διαταραχές, δεν αναμιγνύεται ο ψυχρός με το θερμό αέρα. Όταν η κίνηση δεν είναι ευθεία έχουμε διαταραχές και οι θερμές αέριες μάζες μετακινούνται προς τα βόρεια και οι ψυχρές προς τα νότια».
Μεγάλη αντίθεση της βόρειας Ευρώπης με την κεντρική και νότια
Στην περίπτωση της Ελλάδας όπως και σε άλλες χώρες της κεντρικής και νότιας Ευρώπης ο πολικός αεροχείμαρρος περιόρισε τις αέριες μάζες να κινηθούν από τα βόρεια προς τα νότια. «Ουσιαστικά η κυκλοφορία ήταν τέτοια που δεν επέτρεπε στις ψυχρές αέριες μάζες να κατέβουν προς τα νότια. Παρά μόνο σε αυτά τα διαλείμματα κρύου που προαναφέραμε. Οι ψυχρές αέριες μάζες από τη Σκανδιναβία και τη βόρεια Ρωσία που επηρεάζουν την Ελλάδα έμειναν εκεί όπου είχαμε και βαρύ χειμώνα. Υπήρξε επομένως μια μεγάλη αντίθεση της βόρειας Ευρώπης με την κεντρική και νότια. Αυτό είναι καλό για το ενεργειακό πρόβλημα αλλά κακό για την αγροτική παραγωγή» ανέφερε ο κ. Λαγουβάρδος.
Ο ανύπαρκτος χειμώνας ίσως δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα ελαιοπαραγωγής και τη νέα χρονιά
Δυσοίωνα τα μηνύματα και για τη νέα σεζόν
Δυσοίωνα όμως είναι τα μηνύματα και για τη νέα ελαιοκομική σεζόν καθώς εκφράζονται φόβοι ότι δεν θα καλυτερεύσει η κατάσταση.
«Δυστυχώς υπάρχει ο κίνδυνος να μην έχουμε λάδι ούτε την επόμενη χρονιά. Ο χειμώνας φέτος είναι ανύπαρκτος και δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα στην κατάσταση της ελαιοπαραγωγής. Να ξέρετε ότι χρειαζόμαστε πάνω από 200 ώρες ψύχους για να γονιμοποιηθεί η ελιά, που μέχρι τώρα δεν έχουμε καμία ώρα. Επίσης θέλει 600 κυβικά χειμωνικό νερό το στρέμμα για να καλυφθούν οι ανάγκες που ειδικά στο Ηράκλειο δεν έχει πέσει σταγόνα. Είναι αφυδατωμένα τα δέντρα», εξηγεί ο κ. Χιλετζάκης από την ομάδα παραγωγών Κρήτης.
Ο κ. Κώστα Χαρτζουλάκη, Γεωπόνος – Ερευνητής, πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων αναφέρει ότι κατά τους μήνες Δεκέμβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο είναι απαραίτητο να περάσει η ελιά από µιά χρονική περίοδο με χαμηλές θερμοκρασίες (180 ώρες με θερμοκρασία < 7 ºC ή 10 εβδομάδες με θερμοκρασία < 12,2 ºC, αν και υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ποικιλιών) για να διακοπεί ο λήθαργος και να γίνει η διαφοροποίηση των οφθαλμιών.
Αν κατά την περίοδο αυτή οι θερμοκρασίες είναι πάνω από τους 10 ºC δεν γίνεται διαφοροποίηση των οφθαλμών με αποτέλεσμα την μείωση των ανθοταξιών ή την παραγωγή ατελών ανθέων, αν και αυτό εξαρτάται και από την ποικιλία. Η μείωση της παραγωγής μπορεί να φτάσει μέχρι και 80%. Οι χαμηλές θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν και η απότομη πτώση μπορεί να ζημιώσουν αρχικά τους μη συγκομισμένους καρπούς, τους ανθοφόρους οφθαλμούς που έχουν εκπτυχθεί (θερμοκρασίες μεταξύ -2 και -4 οC) και σε ισχυρότερο παγετό τα φύλλα και τους βλαστούς.
Ο κ. Σταύρος Βέμμμος - ομότιμος καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστήμιου Αθηνών και πρόεδρος της Επιστημονικής Εταιρείας Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4 Ε) - αναφέρει οτι οι σχετικά υψηλές θερμοκρασίες και εφόσον συνεχιστούν για μακρότερο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσουν μείωση της επόμενης ανθοφορίας και καρποφορίας της ελιάς για τους πιο κάτω λόγους:
α) Mπορεί να μειώσουν τη διαφοροποίηση των ανθοφόρων οφθαλμών.
β) Να εμποδίσουν ή να καθυστερήσουν την έξοδο από τον λήθαργο αυτών σε περιοχές όπου τα δένδρα έχουν μπει σε λήθαργο (π.χ. ημιορεινές και ορεινές περιοχές).
γ) Μπορεί να αυξήσουν το ποσοστό των μη γόνιμων ανθέων με αποτέλεσμα τη μείωση της ανθοφορίας και καρποφορίας.
δ) Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του χειμώνα μπορεί να πρωϊμίσει την ανθοφορία με κίνδυνο καταστροφής των πρώιμων ανθέων από παγετούς που ίσως ακολουθήσουν στα τέλη χειμώνα αρχές άνοιξης. Αυτό συμβαίνει γιατί οι οφθαλμοί σε λήθαργο αντέχουν σε Θο μέχρι -6 , -7οC, όταν όμως βγουν από το λήθαργο καταστρέφονται σε Θο -2οC ή και ακόμα υψηλότερες.
Ένα τέτοιο παράδειγμα πρωΐμισης ανθοφορίας παρατηρήθηκε το 2010 στην ποικιλία Κορωνέικη, όταν η έκπτυξη ξεκίνησε στα μέσα Γενάρη σε πολλές περιοχές της Ν. Ελλάδας και την Αττική.
ε) Αν τις επόμενες ημέρες υπάρξει απότομη πτώση των θερμοκρασιών και ειδικά αν πέσουν κάτω από τους 0οC υπάρχει κίνδυνος ζημιών και στα ίδια τα ελαιόδενδρα, ειδικά στις νότιες περιοχές που πιθανόν δεν βρίσκονται σε λήθαργο.
Στ) Οι ήπιες θερμοκρασίες του χειμώνα μπορεί να προκαλέσουν τη μη σύγχρονη ανθοφορία στους ελαιώνες που δυσκολεύει την καρπόδεση και ανάπτυξη καρπών.
ζ) Επίσης, οι υψηλές θερμοκρασίες του χειμώνα ευνοούν τη διατήρηση των διαχειμαζόμενων μορφών του δάκου με αποτέλεσμα την αυξημένη παρουσία του αρχικού πληθυσμού του την άνοιξη που δυσκολεύει την έγκαιρη καταπολέμησή του. Παρόμοια, μπορεί να ευνούνται και άλλα επιβλαβή έντομα της ελιάς.
Όταν η ζημιά είναι πολύ σοβαρή, πρέπει πρώτα να δημιουργηθεί η νέα βλάστηση για να δούμε που ακριβώς θα γίνουν οι τομές του κλαδέματος στα υγιή τμήματα του δέντρου.
