Το μεγάλο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ: Η υπεξαίρεση εκατομμυρίων, η Διεθνής κατακραυγή και ο αγώνας για Δικαιοσύνη
Εκατομμύρια ευρώ από ΕΕ για αγρότες εξαφανίστηκαν μέσω πλαστών δηλώσεων και εικονικών βοσκοτόπων. Η Ευρώπη απειλεί με 1 δισ. πρόστιμο, ενώ η Ελλάδα αντιμετωπίζει διεθνή ρεζίλι και συστημική διαφθορά.
Στην καρδιά της ελληνικής υπαίθρου, όπου οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι μοχθούν για να επιβιώσουν, ένα σκάνδαλο άνευ προηγουμένου έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη στην Ελλάδα, τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Ο Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ), ο μοναδικός φορέας διαχείρισης ευρωπαϊκών αγροτικών κονδυλίων στην Ελλάδα, βρίσκεται στο επίκεντρο μιας από τις μεγαλύτερες γεωργικές απάτες των τελευταίων ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκατομμύρια ευρώ, προορισμένα για την ενίσχυση των αγροτών, φαίνεται να κατέληξαν σε χέρια επιτήδειων, μέσω πλασματικών δηλώσεων, εικονικών βοσκοτόπων και αδιαφανών διαδικασιών. Η υπόθεση, που ερευνάται από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO), έχει εκθέσει τη χώρα διεθνώς, απειλώντας την με πρόστιμα ύψους έως και 1 δισ. ευρώ, ενώ εγείρει ερωτήματα για πολιτικές ευθύνες, συστημική διαφθορά και το μέλλον του αγροτικού τομέα.
Η αφετηρία του σκανδάλου: Μια διαχρονική απάτη
Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι καινούργιο. Οι ρίζες του εντοπίζονται τουλάχιστον από το 2017, όταν η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία άρχισε να εξετάζει ύποπτες υποθέσεις για παράνομες επιδοτήσεις. Μεταξύ 2019 και 2022, εκατοντάδες άτομα εμφανίστηκαν ως "νέοι γεωργοί", διεκδικώντας ενισχύσεις από το εθνικό απόθεμα της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) με ψευδείς δηλώσεις. Σύμφωνα με την EPPO, η ζημία μόνο για την περίοδο 2017-2020 εκτιμάται σε 2,9 εκατομμύρια ευρώ, ενώ ετήσιες εκτιμήσεις από το Politico κάνουν λόγο για υπεξαίρεση 45 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως, καθιστώντας την υπόθεση μία από τις μεγαλύτερες γεωργικές απάτες στην ΕΕ.
Οι μέθοδοι ήταν ευρηματικές όσο και εξοργιστικές: δασικές εκτάσεις, χορτολιβαδικά τοπία, ακόμη και βράχια δηλώνονταν ως καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Σε μια χαρακτηριστική περίπτωση, 111,69 εκτάρια –δηλαδή πάνω από 111.000 στρέμματα– εμφανίζονταν να "εκμισθώνονται" έναντι πενιχρού μισθώματος 10 ευρώ ετησίως, με αποτέλεσμα επιδοτήσεις 35.000 ευρώ ανά έτος. Στην Κρήτη, που φέρεται να πρωτοστάτησε στις πλαστές αιτήσεις, τα δύο τρίτα των επιδοτήσεων της χώρας το 2020 κατέληξαν σε εικονικούς "αγρότες" και "κτηνοτρόφους", με βοσκοτόπια που υποτίθεται ότι εκτείνονταν από τον Γράμμο μέχρι νησιά του Αιγαίου.
Το κύκλωμα: Διασυνδέσεις, πολιτικές πιέσεις και ατιμωρησία
Το κύκλωμα λειτουργούσε σε τρία επίπεδα, σύμφωνα με έρευνες: ο ΟΠΕΚΕΠΕ παρείχε πληροφορίες για διαθέσιμους βοσκότοπους σε τεχνικούς συμβούλους και γεωπόνους, οι οποίοι λειτουργούσαν ως ενδιάμεσοι, "διευκολύνοντας" την πρόσβαση σε επιδοτήσεις έναντι αμοιβής. Υπάλληλοι του οργανισμού είτε αγνοούσαν τις ακατάλληλες αιτήσεις είτε εξέδιδαν εγκυκλίους που τις νομιμοποιούσαν. Διευθυντές που προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την απάτη απομακρύνονταν γρήγορα, με τον ΟΠΕΚΕΠΕ να αλλάζει διοίκηση έξι φορές τα τελευταία πέντε χρόνια.
Η πολιτική διάσταση του σκάνδάλου είναι εξίσου σοκαριστική. Δημοσιεύματα του Documento αποκάλυψαν έγγραφα που υποδεικνύουν ότι ο τότε υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Λευτέρης Αυγενάκης, άσκησε πιέσεις για να "ξεμπλοκαριστούν" παράνομες πληρωμές, με 5.300 ΑΦΜ να αποδεσμεύονται επί των ημερών του. Ο πρώην υπουργός Μάκης Βορίδης φέρεται να συνυπέγραψε με τον πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ δηλώσεις ότι βοσκοτόπια της Κρήτης βρίσκονταν στη Δυτική Μακεδονία, προκειμένου να δικαιολογηθούν επιδοτήσεις. Εν τω μεταξύ, ο πρώην πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ, κ. Βάρρας, μετά την απομάκρυνσή του το 2024, συνέδεσε την έξοδό του με "οργανωμένα συμφέροντα" και διορίστηκε μετακλητός συνεργάτης στη Γενική Γραμματεία του πρωθυπουργού.
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, σε ανακοίνωσή της τον Μάιο του 2025, κατήγγειλε "επιθέσεις" και "εκφοβισμό" κατά τη διάρκεια ερευνών στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ σε Αθήνα και Κρήτη, ενώ επεσήμανε την έλλειψη συνεργασίας από τη διοίκηση του οργανισμού. Οι έρευνες, που ξεκίνησαν το 2021, έχουν οδηγήσει σε κατηγορίες κατά 100 υπόπτων, με την πρώτη δίκη να εκδικάζεται ήδη και τουλάχιστον οκτώ ακόμη να έχουν προγραμματιστεί έως τον Δεκέμβριο 2025, με περισσότερους από 80 κατηγορούμενους.
Διεθνής Αντίκτυπος: Η Ελλάδα στο μικροσκόπιο
Το σκάνδαλο έχει προκαλέσει διεθνή κατακραυγή. Το Politico, σε πρωτοσέλιδο στις 8 Φεβρουαρίου 2025, αποκάλεσε την υπόθεση "Το μεγάλο, χοντρό ελληνικό κόλπο για την εξαπάτηση της ΕΕ", εκθέτοντας τη χώρα ως παράδειγμα κακοδιαχείρισης ευρωπαϊκών κονδυλίων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί στενά, με το ενδεχόμενο επιβολής προστίμων ή αναστολής χρηματοδοτήσεων να παραμένει ανοιχτό. Ο ΣΥΡΙΖΑ, μέσω του εκπροσώπου του Γιώργου Καραμέρου, υποστήριξε ότι "τα λεφτά για τις αγροτικές αποζημιώσεις έκαναν φτερά", ενώ η χώρα απειλείται με πρόστιμα 283 εκατομμυρίων ευρώ.
Η εικόνα της Ελλάδας διεθνώς έχει πληγεί, με το σκάνδαλο να προστίθεται σε προηγούμενες υποθέσεις κακοδιαχείρισης, όπως οι υποκλοπές και η τραγωδία των Τεμπών. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, που εδρεύει στο Λουξεμβούργο, έχει θέσει τον ΟΠΕΚΕΠΕ υπό επιτήρηση για 12 μήνες, ενώ οι έρευνες επεκτείνονται, με αιφνιδιαστικούς ελέγχους και κατασχέσεις να πραγματοποιούνται σε όλη τη χώρα. Η υπόθεση όχι μόνο υπονομεύει την αξιοπιστία της Ελλάδας, αλλά θέτει σε κίνδυνο την εμπιστοσύνη των ευρωπαίων φορολογουμένων στα συστήματα διαχείρισης της ΚΓΠ.
Οι επιπτώσεις: Αγρότες, κτηνοτρόφοι και η Ελληνική ύπαιθρος
Οι πραγματικοί χαμένοι είναι οι Έλληνες αγρότες και κτηνοτρόφοι. Χιλιάδες νόμιμοι δικαιούχοι είδαν τις ενισχύσεις τους να μειώνονται ή να καθυστερούν, καθώς κονδύλια κατευθύνονταν σε "μαϊμού παραγωγούς". "Όσα έδιναν στα λαμόγια και τις φαμίλιες που έφερναν ψήφους, τα αφαιρούσαν από τους πραγματικούς αγρότες", κατήγγειλε ο δημοσιογράφος Κώστας Βαξεβάνης, τονίζοντας τη σύνδεση της απάτης με την εκλογική πελατεία. Η Κρήτη, μια περιοχή με ισχυρή αγροτική παράδοση, έχει πληγεί ιδιαίτερα, με την εμπιστοσύνη στον ΟΠΕΚΕΠΕ να καταρρέει.
Η υποστελέχωση του οργανισμού επιδεινώνει το πρόβλημα. Εργαζόμενοι του ΟΠΕΚΕΠΕ αναφέρουν ότι, παρά τις προσπάθειές τους να προστατεύσουν τα ευρωπαϊκά κονδύλια, ο αριθμός τους είναι ελάχιστος σε σχέση με τις αιτήσεις που καλούνται να ελέγξουν, σε αντίθεση με άλλους οργανισμούς πληρωμών της ΕΕ που διαθέτουν πολλαπλάσιο προσωπικό.
Η αντίδραση της Κυβέρνησης
Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστας Τσιάρας, έχει δεσμευθεί για "απόλυτη κάθαρση". Τον Μάιο του 2025, τερμάτισε τη θητεία του προσωρινού προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ, Νικόλαου Σαλάτα, για λόγους "επιτακτικού δημοσίου συμφέροντος". Η κυβέρνηση ανακοίνωσε σχέδιο αναδιάρθρωσης, με την πλήρη ενσωμάτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) να προγραμματίζεται για το δεύτερο εξάμηνο του 2026. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις, που θα κατατεθούν έως τον Ιούλιο 2025, εστιάζουν σε αυξημένους φυσικούς ελέγχους, χρήση ψηφιακών εργαλείων, και διαλειτουργικότητα συστημάτων. "Η ΑΑΔΕ έχει επιδείξει επιτυχίες στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής", υποστηρίζουν κυβερνητικές πηγές.
Η αντιπολίτευση, ωστόσο, κατηγορεί την κυβέρνηση για απόπειρα "μπαζώματος" του σκάνδάλου μέσω της κατάργησης του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ ζητούν τη σύγκληση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας, καλώντας πρώην υπουργούς και προέδρους του οργανισμού να λογοδοτήσουν. "Το σκάνδαλο έχει την υπογραφή Μητσοτάκη", δήλωσε ο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ το ΠΑΣΟΚ διερωτάται αν υπήρξε "πολιτική κάλυψη" σε αξιωματούχους που γνώριζαν για το "πάρτι".
Το μέλλον χωρίς ΟΠΕΚΕΠΕ...
Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Το προσεχές εξάμηνο, από τον Ιούνιο έως τον Δεκέμβριο 2025, θα είναι καθοριστικό, με τις δίκες 80+ κατηγορουμένων να συνεχίζονται και τις έρευνες της EPPO να επεκτείνονται σε στελέχη του οργανισμού. Η πιθανότητα επιβολής προστίμων από την ΕΕ παραμένει υπαρκτή, με το χειρότερο σενάριο να φτάνει το 1 δισ. ευρώ, ποσό που θα επιβαρύνει τους Έλληνες φορολογούμενους.
Η ενσωμάτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ, αν και φιλόδοξη, εγκυμονεί κινδύνους. Η επιτυχία της εξαρτάται από την αποτελεσματική χρήση ψηφιακών εργαλείων, την αύξηση του προσωπικού και την τυποποίηση των διαδικασιών. Ωστόσο, η αντιπολίτευση και αναλυτές προειδοποιούν ότι η κίνηση αυτή μπορεί να αποσκοπεί στην αποτροπή περαιτέρω αποκαλύψεων, αντί για πραγματική εξυγίανση.
Για τους αγρότες, το διακύβευμα είναι η επβίωσή τους. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης απαιτεί διαφάνεια, αυστηρούς ελέγχους και τιμωρία των ενόχων – από τους επιτήδειους "κτηνοτρόφους" μέχρι τα στελέχη και τους πολιτικούς που ενδεχομένως τους κάλυπταν. Η Ελλάδα, ρεζιλευμένη διεθνώς, οφείλει να αποδείξει ότι μπορεί να διαχειριστεί τα ευρωπαϊκά κονδύλια με ακεραιότητα, αλλιώς κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο χρήματα, αλλά και την αξιοπιστία της.
Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τραγωδία για την ελληνική ύπαιθρο, ένα χτύπημα στην εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς, και μια πρόκληση για την Ευρώπη. Καθώς οι δίκες συνεχίζονται και η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία σκάβει βαθύτερα, η Ελλάδα βρίσκεται σε δοκιμασία. Θα καταφέρει να φέρει τους ενόχους ενώπιον της δικαιοσύνης και να προστατεύσει τους αγρότες της; Ή θα αφήσει το σκάνδαλο να γίνει ακόμη ένα κεφάλαιο στη μακρά ιστορία της διαφθοράς; Ο χρόνος, και η αποφασιστικότητα των αρχών, θα δώσουν την απάντηση.
Ελίνα Ζ. Καρυωτάκη
