Τι προβλέπει η νέα ΚΑΠ για τις επιδοτήσεις αγροτών - Σαρωτικές αλλαγές από το 2014

Ενισχύσεις σε πραγματικούς αγρότες και με βάση το «πρασίνισμα» της καλλιέργειας, καθώς και ανακατανομή των επιδοτήσεων μεταξύ των περιφερειών της ίδιας χώρας σταδιακά μέχρι το 2019 φέρνει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) για την περίοδο 2014 0 2020.

Αυτά προκύπτουν από το σχέδιο πολιτικής συμφωνίας που κατέληξαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Ελλάδα για τη νέα περίοδο πρόκειται να εισπράξει κοινοτικά κονδύλια συνολικού ύψους 18,8 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 15 δισ. ευρώ θα αφορούν σε άμεσες ενισχύσεις και τα 3,74 δισ. ευρώ σε αναπτυξιακά έργα για την ύπαιθρο. Η μεγαλύτερη αλλαγή που φέρνει η νέα ΚΑΠ είναι ότι οι επιδοτήσεις δεν θα δίνονται πια σύμφωνα με τις ιστορικές αναφορές του κάθε αγρότη, αλλά το κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να επιλέξει είτε διοικητικά είτε γεωργικά κριτήρια. Για παράδειγμα διαχωρισμός μεταξύ βοσκοτόπων και γεωργικών εκτάσεων ή ανάμεσα σε πεδινές και ορεινές περιοχές.

Το 30% των ενισχύσεων θα χορηγούνται με την εφαρμογή ορισμένων βιώσιμων γεωργικών πρακτικών. Αυτό βέβαια, στην περίπτωση της χώρας μας δεν θα αφορά την πλειονότητα των αγροτών, καθώς τα όρια που μπαίνουν σε στρέμματα (άνω των 100), αφορούν περίπου το 5% του γεωργικού πληθυσμού. Ιδιαίτερη βαρύτητα στη νέα ΚΑΠ δίνεται για τους νέους αγρότες. Το κάθε κράτος - μέλος θα διαθέτει το 2% των εθνικών του κονδυλίων για την ενίσχυση σε νεοεισερχόμενους στο επάγγελμα αγρότες μέχρι 40 ετών.

Η κύρια όμως μεταρρύθμιση που φέρνει η νέα αγροτική πολιτική της Ε.Ε. έχει να κάνει με την καθιέρωση του ορισμού του «ενεργού γεωργού». Σκοπός είναι με την κατάρτιση καταλόγων και κριτηρίων να αποκλείονται, κυρίως, επιχειρήσεις που εισέπρατταν επιδοτήσεις παρά το ότι η κύρια δραστηριότητά τους δεν ήταν γεωργική. Οι κυριότερες αλλαγές που έρχονται στις Άμεσες Ενισχύσεις είναι:

1. Το καθεστώς βασικής ενίσχυσης (ΚΒΕ): τα κράτη- μέλη θα διαθέτουν το 70% των εθνικών κονδυλίων για τις άμεσες ενισχύσεις στο νέο καθεστώς βασικής ενίσχυσης - μετά την αφαίρεση των ποσών που έχουν δεσμευθεί ως πριμοδοτήσεις για τους νέους γεωργούς, και άλλων ποσών όπως για πριμοδοτήσεις σε μειονεκτικές περιοχές, το καθεστώς μικρών εκμεταλλεύσεων, την αναδιανεμητική ενίσχυση, καθώς και τις συνδεδεμένες ενισχύσεις. Για την ΕΕ-12, η ισχύς του απλούστερου, κατ' αποκοπή καθεστώτος ενιαίας στρεμματικής ενίσχυσης (ΚΕΣΕ) θα παραταθεί έως το 2020.

2. Εσωτερική σύγκλιση: τα κράτη-μέλη που διατηρούν ενισχύσεις, οι οποίες βασίζονται σε ιστορικές αναφορές πρέπει να στραφούν προς περισσότερο ομοιόμορφα επίπεδα ενισχύσεων ανά εκτάριο. Μπορούν να επιλέξουν διάφορες λύσεις: να εφαρμόσουν εθνική ή περιφερειακή προσέγγιση (με βάση διοικητικά ή γεωργικά κριτήρια). Να επιτύχουν ένα περιφερειακό - εθνικό ποσοστό μέχρι το 2019, ή να διασφαλίσουν ότι θα υπάρξει σταδιακή αύξηση για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις που λαμβάνουν λιγότερο από το 90% του περιφερειακού - εθνικού μέσου όρου -με την πρόσθετη εγγύηση ότι η ελάχιστη ενίσχυση για κάθε αγρότη θα φθάσει το 60% του εθνικού/ περιφερειακού μέσου όρου μέχρι το 2019. Τα ποσά που διατίθενται σε γεωργούς που λαμβάνουν περισσότερα από τον περιφερειακό/εθνικό μέσο όρο θα προσαρμοστούν αναλόγως, ενώ παράλληλα τα κράτη-μέλη θα μπορούν να μειώσουν οποιεσδήποτε «απώλειες» στο 30%.

3. Τα κράτη-μέλη έχουν επίσης το δικαίωμα να χορηγούν αναδιανεμητική ενίσχυση για τα πρώτα εκτάρια (στρέμματα), για την οποία μπορούν να λάβουν μέχρι και το 30% των εθνικών κονδυλίων και να το αναδιανείμουν σε γεωργούς για τα πρώτα τους 30 εκτάρια (300 στρέμματα) (ή μέχρι τον μέσο όρο της έκτασης των εθνικών εκμεταλλεύσεων εάν οι εκτάσεις τους ξεπερνούν τα 30 εκτάρια). Αυτό θα έχει σημαντικά αναδιανεμητικά αποτελέσματα. Μια επιπλέον πιθανή λύση είναι η χορήγηση μέγιστης ενίσχυσης ανά εκτάριο.

4. Νέοι Αγρότες: Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η ανανέωση των γενεών, η βασική ενίσχυση που χορηγείται σε νεοεισερχόμενους στο επάγγελμα νέους αγρότες (ηλικίας κάτω των 40) θα πρέπει να αυξηθεί κατά ένα επιπλέον 25% για τα πρώτα 5 χρόνια απασχόλησης. Η σχετική χρηματοδότηση ανέρχεται σε ποσοστό 2% του εθνικού κονδυλίου το πολύ και είναι υποχρεωτική για όλα τα κράτη-μέλη. Το μέτρο αυτό συμπληρώνει άλλα μέτρα που εφαρμόζονται για τους νέους γεωργούς στο πλαίσιο των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης.

5. Περιοχές με φυσικούς περιορισμούς-μειονεκτικές περιοχές: τα κράτη-μέλη (ή οι περιφέρειές τους) μπορούν να χορηγούν πρόσθετη ενίσχυση για περιοχές με φυσικούς περιορισμούς (όπως ορίζονται στους κανόνες περί αγροτικής ανάπτυξης) - μέχρι ποσοστό 5% του εθνικού κονδυλίου. Πρόκειται για προαιρετική ρύθμιση που δεν επηρεάζει τις επιλογές που προβλέπονται στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης σε μειονεκτικές περιοχές.

6. Οικολογική μέριμνα: Εκτός της βασικής ενίσχυσης, κάθε εκμετάλλευση θα λαμβάνει μια ενίσχυση ανά εκτάριο για την τήρηση ορισμένων γεωργικών πρακτικών επωφελών για το κλίμα και το περιβάλλον. Τα κράτη-μέλη θα χρησιμοποιούν το 30% του εθνικού τους κονδυλίου, για την πληρωμή των εν λόγω ενισχύσεων. Η οικολογική μέριμνα είναι υποχρεωτική και η μη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της θα συνεπάγεται την επιβολή κυρώσεων που θα υπερβαίνουν τις ενισχύσεις περιβαλλοντικού προσανατολισμού, δηλαδή, μετά μια μεταβατική περίοδο, οι παραβάτες θα χάνουν μέχρι και το 125% των οικολογικών ενισχύσεων που δικαιούνται.

Προβλέπονται 3 βασικά μέτρα:
•Διατήρηση μόνιμων χορτολιβαδικών εκτάσεων, και
• διαφοροποίηση της γεωργικής παραγωγής (κάθε αγρότης πρέπει να πραγματοποιεί τουλάχιστον 2 καλλιέργειες όταν οι αρόσιμες εκτάσεις του υπερβαίνουν τα 10 εκτάρια και τουλάχιστον 3 καλλιέργειες όταν οι αρόσιμες εκτάσεις του υπερβαίνουν τα 30 εκτάρια. Η κύρια καλλιέργεια πρέπει να καλύπτει το 75% το πολύ των αρόσιμων εκτάσεων και οι δύο κύριες καλλιέργειες το 95% τουλάχιστον των αρόσιμων εκτάσεων).
•Διατήρηση μιας «περιοχής οικολογικής εστίασης» ίσης τουλάχιστον με το 5% των αρόσιμων εκτάσεων της εκμετάλλευσης, για εκμεταλλεύσεις μεγαλύτερες των 15 εκταρίων (εκτός από τις μόνιμες χορτολιβαδικές εκτάσεις) - δηλαδή περιθώρια των αγρών, φράκτες, δέντρα, εκτάσεις σε αγρανάπαυση, χαρακτηριστικά τοπίου, βιότοποι, ζώνες ανάσχεσης, εκτάσεις δασοφύτευσης. Το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί στο 7% μετά από έκθεση και νομοθετική πρόταση που θα υποβάλει η Επιτροπή το 2017.

7. «Ενεργοί γεωργοί»: Για να καλυφθούν ορισμένα νομικά κενά, τα οποία επέτρεψαν σε λίγες επιχειρήσεις να ζητήσουν άμεσες ενισχύσεις μολονότι η κύρια επιχειρηματική τους δραστηριότητα δεν ήταν γεωργική, η μεταρρύθμιση καθιστά αυστηρότερους τους κανόνες για τους ενεργούς γεωργούς. Τα κράτη- μέλη θα πρέπει υποχρεωτικά να καταρτίσουν έναν νέο κατάλογο επαγγελματικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που αποκλείονται από τη λήψη άμεσων ενισχύσεων (που καλύπτει αεροδρόμια, σιδηροδρομικές υπηρεσίες, έργα υδροδότησης, κτηματομεσιτικές υπηρεσίες και μόνιμους χώρους άθλησης και αναψυχής) εκτός εάν οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αποδείξουν ότι έχουν πραγματική γεωργική δραστηριότητα. Τα κράτη-μέλη θα μπορούν να προσθέσουν στον κατάλογο αυτόν και άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Ενισχύσεις για συγκεκριμένα προϊόντα
Για να αντιμετωπιστούν ενδεχόμενα αρνητικά αποτελέσματα της εσωτερικής σύγκλισης για συγκεκριμένους τομείς σε ορισμένες περιφέρειες και να ληφθούν υπόψη οι επικρατούσες συνθήκες, τα κράτη-μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να διαθέτουν περιορισμένα κονδύλια για «συνδεδεμένες» ενισχύσεις, δηλαδή να καταβάλουν ενισχύσεις που συνδέονται με συγκεκριμένα προϊόντα. Ανάλογα ποσά θα πρέπει να περιορίζονται στο 8% του εθνικού κονδυλίου, εφόσον το κράτος- μέλος προβλέπει ήδη 0-5% για συνδεδεμένες ενισχύσεις, ή μέχρι 13%, εάν το τρέχον επίπεδο της συνδεδεμένης ενίσχυσης είναι υψηλότερο από το 5%. Η Επιτροπή έχει την ευχέρεια να εγκρίνει υψηλότερο ποσοστό όταν το κρίνει απαραίτητο. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα για χορήγηση «συνδεδεμένης» ενίσχυσης 2% για τα πρωτεϊνούχα φυτά.