Η προσδοκία κατάσχεται - Γράφει ο Στρατής Θ. Σκουντιανέλλης

 

Το  σχέδιο «Αθηνά»  φέρνει στην επιφάνεια μια πραγματικότητα που, στην Ελλάδα, είναι εδώ και χρόνια γνωστή και ανεκτή: οι σπουδές είναι ένα αγαθό που δεν είναι διαθέσιμο σε όλους τους ανθρώπους. Οι στοχεύσεις του Υπουργείου Παιδείας είναι πολύ συγκεκριμένες και σύμφωνα με αυτές οι σχολές και τα ιδρύματα θα πρέπει να μειωθούν, ο αριθμός των εισακτέων το ίδιο, οι οποιεσδήποτε δωρεάν ή φθηνές παροχές προς τους φοιτητές να συρρικνωθούν δραστικά και τα πολλά όνειρα για κοινωνική ανέλιξη των νέων βάσει των σπουδών τους να μαζεύονται σιγά-σιγά, γιατί πολύ απλά “χαλάνε την πιάτσα”.

 

Είναι παραπάνω κι από αυτονόητο ότι για ένα ζευγάρι υπαλλήλων σήμερα στην Ελλάδα οι σπουδές του παιδιού τους σε άλλη πόλη από εκείνη που κατοικούν αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός. Οι νέοι κατά κανόνα παραμένουν στο πατρικό τους σπίτι και διαλέγουν μια σχολή στην πόλη όπου μεγάλωσαν, που τις περισσότερες φορές δεν έχει καμία σχέση με την κλίση τους και τους προσφέρει από μειωμένα έως ανύπαρκτα επαγγελματικά δικαιώματα. Σε διαφορετική περίπτωση εισάγονται στις σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων ή των Σωμάτων Ασφαλείας, οι σπουδαστές των οποίων απολαμβάνουν δωρεάν στέγαση και σίτιση και διορίζονται βάσει νόμου αμέσως μετά τη λήψη του πτυχίου τους.

 

Όμως οι σπουδές είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα όνειρο φοιτητικής ζωής που ευδοκιμεί τα βράδια στις εφηβικές κρεβατοκάμαρες. Αποσκοπούν μεταξύ άλλων στην εξισορρόπηση της αντικειμενικής αδικίας που υφίσταται μεταξύ των μαθητών λόγω του γεγονότος ότι απολαμβάνουν άνιση μεταξύ τους πρόσβαση στον υλικό πλούτο, ο καθένας ανάλογη του οικογενειακού του περιβάλλοντος. Βασική αποστολή των σπουδών είναι να δώσουν την ευκαιρία στο νέο που προέρχεται από κάποιο καταπιεζόμενο κοινωνικό στρώμα, την ευκαιρία να αποκτήσει στο μέλλον, ως εργαζόμενος ενήλικας, υψηλότερες αποδοχές που θα του επιτρέψουν μια πιο άνετη ζωή.

 

Στην πραγματικότητα αυτή ακριβώς η ευκαιρία –όπως και κάθε άλλο δικαίωμα που θα μπορούσε να επιτρέψει έστω και την απειροελάχιστη αναδιανομή πλούτου προς τα κάτω– είναι που μπαίνει στο στόχαστρο σήμερα, διότι οι κυβερνητικές στοχεύσεις κινούνται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση: την συσσώρευση πλούτου προς τα επάνω και τη διόγκωση του κοινωνικού χάσματος. Μένοντας ένας νέος εκτός των ΑΕΙ και των ΤΕΙ δεν παραχωρεί απλώς μια θέση σπουδών διάρκειας τεσσάρων ή πέντε ετών. Παραχωρεί πάνω απ’ όλα την όποια προσδοκία του ότι θα μπορούσε να απολαύσει μια καλύτερη ποιότητα ζωής μέσα από ένα επάγγελμα πιο υψηλά αμειβόμενο από εκείνο των γονέων του.

 

Βεβαίως καμιά εξέλιξη δε συντελείται τυχαία, αφού πολλά χρόνια πριν από την εκδήλωση της κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν φροντίσει να προλειάνουν το έδαφος αποσυνδέοντας τη λήψη πτυχίου από αυτήν ακριβώς την προσδοκία. Το τοπίο των εργασιακών σχέσεων αποτελεί εδώ και χρόνια ένα όργιο αυθαιρεσιών σε βάρος του εργαζόμενου και χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση όλο και περισσότερης δουλειάς σε λιγότερους ανθρώπους με σκοπό την αύξηση του εκάστοτε αποκομιζόμενου κέρδους.

 

Αυτό αντικειμενικά μείωσε τις προσφερόμενες θέσεις εργασίας και όξυνε την ανεργία, εξελίξεις τις οποίες ήρθε να πολλαπλασιάσει απότομα η κρίση με την ανυπολόγιστη καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων (άρα και εργασιακών χώρων και θέσεων εργασίας) που επέφερε μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι εισαχθέντες και εν συνεχεία πτυχιούχοι σε κάθε πανεπιστημιακή σχολή είναι πολύ περισσότεροι από τις θέσεις εργασίας της ειδικότητάς τους που προσφέρονται στην αγορά εργασίας και έτσι η συντριπτική τους πλειοψηφία παραμένει άνεργη.

 

Είναι λοιπόν φανερό ότι ο νομοθετικός αποκλεισμός εκατοντάδων χιλιάδων νέων από το δικαίωμα στις σπουδές με τη συνεπακόλουθη βάσιμη προσδοκία κοινωνικής ανέλιξης αποτελεί την απόπειρα οριστικής και επίσημης κατοχύρωσης αυτού που συντελείται εδώ και χρόνια: της συστηματικής υπόσκαψης αυτής της προσδοκίας με σκοπό και αποτέλεσμα να γίνεται όλο και πιο αβάσιμη. Και αυτός είναι ο λόγος που νομοσχέδια με τέτοιες στοχεύσεις τις περισσότερες φορές δεν εξοργίζουν μόνο τους φοιτητές, αλλά επίσης τους μαθητές, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και πολλούς εργαζόμενους: οι άνθρωποι αυτοί αισθάνονται ότι υπήρξαν στο παρελθόν ή ότι θα αποτελέσουν, στο μέλλον, φορείς αυτής της προσδοκίας που κατάσχεται εν μια νυκτί από ανυπόληπτους πολιτικούς, με έωλα επιχειρήματα και συνοπτικές διαδικασίες.