Οι άστεγοι των Αθηνών
Ένα ρεπορτάζ που μου άφησε ένα συναίσθημα ντροπής και απογοήτευσης
του Γιάννη Μπεχράκη
Τα δάκρυα από τα μάτια της Μαριαλένας κυλούν πάνω στο βρώμικο στρώμα όπου εκείνη και ο σύντροφός της, Δημήτρης, κοιμούνται καθημερινά εδώ και έναν χρόνο. Ζουν κάτω από μια γέφυρα σε μια από τις πιο υποβαθμισμένες γειτονιές της Αθήνας.
Η 42χρονη Μαριαλένα είναι άστεγη, ασθενής με AIDS και πρώην ναρκομανής που είχε ενταχθεί στο πρόγραμμα μεθαδόνης. Η Αθήνα είναι γεμάτη από θλιβερές ιστορίες σαν αυτή της Μαριαλένας. Ιστορίες συνηθισμένων ανθρώπων, που είχαν δουλειά και οικογένεια, αλλά βρέθηκαν στο περιθώριο της κοινωνίας, μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης το 2009. Αλλά και ιστορίες με ανθρώπους του περιθωρίου ή με σοβαρά ψυχικά νοσήματα που σε μια ευνομούμενη κοινωνία θα έπρεπε να είχαν επιλογές αλλά βρίσκονται στους δρόμους. Πριν από λίγα χρόνια, το φαινόμενο των αστέγων ήταν ασυνήθιστο σε μια χώρα που χαρακτηριζόταν πάντα από τις στενές οικογενειακές σχέσεις των ανθρώπων της.
Ενώ ο Δημήτρης προσπαθεί -χωρίς γάντια- να καθαρίσει τα αίματα από τις χαρακιές στο χέρι της, ένας αρουραίος ψάχνει για φαγητό πίσω από το στρώμα τους και τα λίγα υπάρχοντα τους.
Ο 51χρονος Δημήτρης, που είναι χωρισμένος και έχει με μια κόρη 21 ετών και έναν γιο 20 ετών, έμεινε άστεγος πριν από τρία χρόνια, όταν έχασε τη δουλειά που είχε ως χορευτής σε ένα ελληνικό παραδοσιακό συγκρότημα.
«Θέλω να πεθάνω, αυτό δεν είναι ζωή, είναι ένας εφιάλτης. Θα αρρωστήσω και θα πεθάνω» φωνάζει η Μαριαλένα με τα γαλαζοπράσινα μάτια της πλημμυρισμένα δάκρυα.
Λίγα μέτρα παραπέρα ο Μιχάλης, ένας 35χρονος από τη Ρόδο, κάθεται σε μια πλαστική καρέκλα και απολαμβάνει μια από τις ελάχιστες δωρεάν απολαύσεις της ζωής, τον απογευματινό ήλιο. Κάνει παρέα με τους άλλους άστεγους κάτω από τη γέφυρα που πλέον την ονομάζουν «σπίτι».
Ο Μιχάλης, εργαζόταν στη ρεσεψιόν ξενοδοχείου που πτώχευσε στα τέλη του 2011. Δεν μπορούσε να βρει δουλειά και μετά από μερικούς μήνες έμεινε άστεγος. Δύο μήνες αργότερα, διαγνώστηκε ότι πάσχει από καρκίνο στο θυρεοειδή και τους λεμφαδένες. Ο Μιχάλης τα βράδια κοιμάται στα σκαλιά μιας εκκλησίας στο «εμπορικό κέντρο» της Αθήνας παρέα με δυο ναρκομανείς.Το ξημέρωμα ζητιανεύει από πιστούς λίγα ψιλά για πρωινό και μετά, «έχει ο θεός» όπως χαρακτηριστικά λέει.
Ένα... στρώμα πιο πέρα, είναι ο Γιώργος, ένας 50χρονος από την Αθήνα που αναγκάστηκε πριν από μερικά χρόνια να κλείσει τη λέσχη μπιλιάρδου που είχε. Πέρασε καιρό στη φυλακή για χρέη προς το ασφαλιστικό ταμείο του και τώρα παίρνει αντικαταθλιπτικά φάρμακα, το βλέμμα του είναι κενό, φαίνεται σαν να μη τον νοιάζει τίποτα.
Δίπλα του ο 35χρονος Δημήτρης που είναι άστεγος περισσότερα από επτά χρόνια και κάνει δουλειές του ποδαριού για να παίρνει ένα μικρό φιλοδώρημα. Έχει νοσηλευτεί για διάφορους λόγους σε ψυχιατρικά ιδρύματα.
Ο Στέφανος, 42 ετών είναι ένας γλυκομίλητος άντρας που είχε δουλέψει για περισσότερα από δέκα χρόνια σε γνωστό κατάστημα αντρικών ρούχων στο κέντρο της Αθήνας. Το κατάστημα έκλεισε στις 12 Οκτωβρίου του 2012 και λίγους μήνες μετά, όταν τελείωσαν τα «έτοιμα» και δεν μπορούσε να πληρώσει το ενοίκιό του, βρήκε «καταφύγιο» μαζί με άλλους άστεγους και ναρκομανείς σε πλατεία στο κέντρο της Αθήνας.
Ο Δημήτρης, ο χορευτής, έχει αναλάβει διάφορους ρόλους στη μικρή κοινωνία κάτω από τη γέφυρα, είναι σύντροφος για τη Μαριαλένα αλλά και φίλος, αδελφός περιστασιακά νοσοκόμος, παρηγορητής αλλά και προστάτης για τους υπόλοιπους που ζουν στο «σπίτι» κάτω από τη γέφυρα. «Νιώθω υπεύθυνος για όλες αυτές τις χαμένες ψυχές», λέει, καθώς ταχτοποιεί ξανά τις πλαστικές καρέκλες και ένα σμπαραλιασμένο τραπεζάκι όπου η κοινότητα δέχεται επισκέψεις από άλλους άστεγους. «Είχα πολλά όνειρα -λέει η Μαριαλένα- ήθελα να γίνω χορεύτρια ή γιατρός. Τώρα το μόνο όνειρο που έχω είναι να επιβιώσω και να βρω ένα σπίτι».
Τα στοιχεία, περιγράφουν με γκρίζα χρώματα την τραγική εικόνα που έχει ο αυξανόμενος αριθμός των αστέγων στην Ελλάδα, τη χώρα που περνά τη δυσκολότερη περίοδο της ιστορίας της, από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Από το 2009 που ξέσπασε η κρίση χρέους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες έχασαν τις δουλειές τους και τα ποσοστά ανεργίας άγγιξαν το ποσοστό ρεκόρ του 28% στα μέσα του 2013, ενώ τον Φεβρουάριο του 2009 ήταν μόλις 9%.
Σύμφωνα με στατιστικές του υπουργείου Υγείας, το 2009 υπήρχαν 7.720 άστεγοι στην Ελλάδα, ενώ φέτος -σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΜΚΟ «Κλίμακα»- οι άστεγοι ξεπερνούν τις 20.000.
Στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνουν ότι η Ελλάδα έχει τους υψηλότερους δείκτες ανεργίας ανάμεσα στα 27 κράτη – μέλη. Η ελληνική στατιστική υπηρεσία εκτιμά ότι από την έναρξη της οικονομικής κρίσης, 700 - 1.000 Έλληνες χάνουν καθημερινά τη δουλειά τους. Από τους -κατ' εκτίμηση- 1,3 εκατομμύριο Έλληνες ανέργους, περίπου 225.000 παίρνουν επιδότηση από το κράτος.
ΜΚΟ, όπως η «Κλίμακα» και η «Πράξις», όπως και ο «Ερυθρός Σταυρός», ο Δήμος Αθηναίων και η Εκκλησία, βοηθούν προσφέροντας συσσίτια, ρούχα και παπούτσια, όπως επίσης τη δυνατότητα καθαριότητας και φιλοξενίας σε ορισμένες περιπτώσεις.
Όμως, αυτά δεν είναι ποτέ αρκετά μπροστά στους δείκτες φτώχειας που διαρκώς αυξάνονται: άστεγοι άνθρωποι, μερικοί από αυτούς ηλικιωμένοι και άρρωστοι, είναι μια συνηθισμένη εικόνα στην Αθήνα. Σύμφωνα με έρευνα της «Κλίμακας», έξι στους δέκα άστεγους έχασαν τα σπίτια τους τα τελευταία δύο - τρία χρόνια. Το 45% από αυτούς, έχουν παιδιά.
Το 2011, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, 3,4 εκατομμύρια Ελλήνων ζούσαν στο φάσμα της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Αυτό μεταφράζεται στο 31% του πληθυσμού.
Ολοκλήρωσα το ρεπορτάζ για τους άστεγους της Αθήνας τον Ιούνιο του 2013. Μου άφησε ένα έντονο συναίσθημα ντροπής και απογοήτευσης για το τι τελικά αντίκτυπο έχει αυτή η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση σε βασικές πανανθρώπινες αξίες.
Από το μπλογκ του Γιάννη Μπεχράκη στο Reuters - Δείτε εδώ
Ο Γιάννης Μπεχράκης είναι επικεφαλής του φωτογραφικού τμήματος του Reuters στην Ελλάδα
