Μόρια: Δεν αντέχεται και δεν αντέχει
Του Μπάμπη Χριστακόπουλου *
Η απόσταση ανάμεσα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την εξαθλίωση είναι τόση, όση η απόσταση ενός συρμάτινου φράκτη που χωρίζει έναν δρόμο από έναν ελαιώνα.
Ωστόσο η πρώτη εικόνα που αντικρίζει κάποιος που φτάνει μπροστά στην πύλη του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης στη Μόρια της Λέσβου είναι περίπου φυσιολογική. Πρόσφυγες και μετανάστες να «προαυλίζονται» στον επαρχιακό δρόμο αναζητώντας λίγα μέτρα ανοιχτής γης για να περπατήσουν.
Από μηχανοκίνητο τάγμα, στρατόπεδο προσφύγων
Ο στρατιωτικός μύθος λέει ότι το στρατόπεδο (ΠΖ) ΥΠ/ΓΟΥ Ελευθέριου Παραδέλλη, που φιλοξενούσε το 296 Μ/Κ ΤΕ του Ελληνικού Στρατού στη Μόρια της Λέσβου, ήταν μία σκληρή μονάδα με σοβαρές ελλείψεις σε εγκαταστάσεις και προσωπικό. Η μετάθεση ή η απόσπαση από εκείνη την μονάδα ήταν μία απελευθέρωση που δύσκολα ερχόταν. Όταν δε αποφασίστηκε στις αρχές του 2014 η παραχώρηση του στρατοπέδου για τις ανάγκες της υποδοχής και φιλοξενίας των προσφύγων και μεταναστών, οι στρατιώτες της μονάδας ένιωσαν ανακούφιση.
Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε ότι θα φιλοξενούνταν περισσότερα από 200 άτομα καθώς και οι υπηρεσίες ασύλου, η Frontex, η υπηρεσία πρώτης υποδοχής κ.λπ. Τα δημοσιεύματα εκείνης της εποχής σημείωναν ότι το προαναχωρησιακό κέντρο -τότε- στη Μόρια θα είχε προβλήματα σε σχέση με τον προαυλισμό των φιλοξενουμένων του, αλλά αυτό θα αντιμετωπιζόταν στο μέλλον.
Έκτοτε φυσικά κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και ο αρχικός σχεδιασμός ανετράπη όταν μόλις τρεις μήνες από την παράδοση του χώρου από τους εργολάβους, τον Μάρτιο του 2015, άρχισαν οι πολυπληθείς ροές των προσφύγων που έφταναν με τις φουσκωτές βάρκες στη Λέσβο. Η τοτε κυβέρνηση αποφάσισε να χρησιμοποιήσει και το ανεκμετάλλευτο μέρος του στρατοπέδου ώστε να στηθούν και εκεί κοντέινερ που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν πρόσφυγες και έτσι, τον Σεπτέμβριο του 2015, το ΚΥΤ Μόριας μπορούσε να φιλοξενήσει περίπου 3.000 ανθρώπους.
Οι ελλείψεις
Σήμερα όμως, όπως και τότε, στον περιφραγμένο χώρο του ΚΥΤ φιλοξενούνται πάνω από τους διπλάσιους ανθρώπους. Κυριολεκτικά ο ένας πάνω στον άλλον. Σαν να μην έφτανε αυτό, συνεχίζοντας την παράδοση της 296 Μ/Κ ΤΕ, οι υποδομές εξακολουθούσαν να είναι ελλειμματικές.
Το αποχετευτικό σύστημα του ΚΥΤ μετά βίας εξυπηρετεί τις ανάγκες των κατοίκων του, παρά την πρόσφατη αναβάθμισή του. Οι ηλεκτρολογικές παροχές υπερβαίνουν κάθε προχειρότητα. Πίνακες ρεύματος βιδωμένοι στα πλαϊνά των κοντέινερ, απροστάτευτοι από τις καιρικές συνθήκες και τα καλώδια να κρέμονται σε ύψος που αρκεί να σηκώσει κάποιος το χέρι του για να τα πιάσει.
Δυστυχώς, εδώ δεν έχει υπάρξει ουσιαστική αναβάθμιση. Έτσι, όταν το δίκτυο υπερφορτώνεται από τα κλιματιστικά ή αυξάνονται οι ανάγκες για ρεύμα, τότε το δίκτυο πέφτει. Πραγματικός κίνδυνος και τα βραχυκυκλώματα, όπως αυτό το πρόσφατο που κόστισε τη ζωή της 49χρονης Faride Tajik από το Αφγανιστάν.
Το επί δύο των κοντέινερ δεν αφορά μόνο τον εξοπλισμό. Επί δύο είναι και οι άνθρωποι που ζούνε σε αυτά, αφού τα περισσότερα -αν όχι όλα- φιλοξενούν και τους ανθρώπους επί δύο. Δύο οικογένειες σε ένα κοντέινερ και στο εμβαδό του ενός κοντέινερ υπάρχουν δύο. Το ένα πάνω στο άλλο. Κάπως έτσι «βγαίνουν» και τα νούμερα.
Ο αρχικός σχεδιασμός του Κέντρου προέβλεπε ότι η παραμονή των ανθρώπων εκεί θα διαρκούσε μέχρι 25 ημέρες. Δυστυχώς, ο χρόνος αυτός σήμερα δεν πολλαπλασιάζεται επί δύο. Ο μέσος όρος αναμονής κυμαίνεται από 3 έως 18 μήνες, ανάλογα με την εποχή και την καταγωγή γι’ αυτούς που ζητούν να φύγουν στο εξωτερικό.
Οι ελληνικές αρχές συλλέγουν το DNA όσων ζητούν επανένωση με συγγενείς πρώτου βαθμού, το δείγμα στέλνεται σε κάποια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα και αναμένεται η απάντηση από τις εκεί αρχές. Ο χρόνος παραμονής λοιπόν εξαρτάται από τον όγκο αιτήσεων ασύλου και τις εξατομικευμένες συνεντεύξεις, αλλά και από την απορροφητικότητα των υπολοίπων ευρωπαϊκών χωρών. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που συχνά πυκνά η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ καλεί τις χώρες της Ευρώπης να αναλάβουν το φορτίο που τους αναλογεί.
Το ΚΥΤ και ο ελαιώνας
Όλα αυτά όμως συμβαίνουν στο εσωτερικό του ΚΥΤ. Αφορούν τους προνομιούχους! Γύρω από αυτό, υπάρχουν άλλοι τόσοι πρόσφυγες και μετανάστες, που συμπληρώνουν το νούμερο των 13.000 ανθρώπων και πλέον που βρίσκονται εκεί.
Οι σκηνές τους είναι όλες αριθμημένες, ατάκτως ερριμμένες όπου υπάρχει σκιά στους παρακείμενους ελαιώνες.
Από τη μία πλευρά η ζούγκλα, στο ορεινό σύνορο του στρατοπέδου, με μόλις τέσσερις βρύσες για όσους βρίσκονται εκεί, πάνω στο χώμα και με μόλις είκοσι χημικές τουαλέτες που πρακτικά έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται αφού η παρουσία τους δημιουργεί περισσότερα προβλήματα με τη μυρωδιά τους παρά αυτά που λύνει.
Η εικόνα ενός ανθρώπου που περπατά με ένα μπουκαλάκι νερό αναζητώντας μία ήρεμη γωνιά στα πιο ορεινά ώστε να ανακουφιστεί είναι συχνή. Τόσο συχνή όσο και τα βουνά των απορριμμάτων που βρίσκονται πλέον ανάμεσα στις σκηνές και στο πλάι ενός μικρού επαρχιακού δρόμου που μετά βίας χωράει ένα αγροτικό αυτοκίνητο. Η αποκομιδή τους είναι ουσιαστικά αδύνατη από τα απορριμματοφόρα του δήμου, αλλά και επικίνδυνη με τα δεκάδες πιτσιρίκια να τρέχουν δεξιά και αριστερά παίζοντας κυνηγητό, κρυφτό και άλλα παιδικά παιχνίδια -εκτός φυσικά από «πόλεμο».
Μετά το τελευταίο μεγάλο προσφυγικό κύμα, ο καταυλισμός αναπτύχθηκε και από την άλλη πλευρά του ΚΥΤ. Η εικόνα και εκεί είναι αντίστοιχη. Σκηνές μέσα σε ελαιώνες, χωρίς ρεύμα, χωρίς νερό, καταγής νέοι και γέροι, παιδιά, εγκυμονούσες και οι χώροι «υγιεινής» επίσης υπαίθριοι κάπου στα ορεινά.
Τα σκουπίδια, και στη νέα «πτέρυγα» του καταυλισμού, βουνό. Χωρίς τη δυνατότητα αποκομιδής. Έτσι οι νοικοκυρεμένες σακούλες σκουπιδιών στο πλάι του αγροτικού δρόμου, επίσης έχουν γίνει βουνό. Το μόνο που θυμίζει ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι υπό την ευθύνη μιας ευρωπαϊκής χώρας είναι η αρίθμηση με σπρέι πάνω στις σκηνές.
Οι άνθρωποι που εργάζονται στο ΚΥΤ είναι λιγότεροι απ’ όσους χρειάζονται για να καλύψουν τις ανάγκες, όπως και οι στρατιώτες του 296 Μ/Κ ΤΕ που διαμαρτύρονταν πως δεν τους «έβγαιναν» έξοδοι και άδειες. Αισθάνονται όμως υπερήφανοι για τη δουλειά τους. Γι’ αυτούς τα συγχαρητήρια που ακούγονται από τους επίσημους για τη Μόρια είναι ουσιαστικά και ειλικρινή.
Κανένας τους όμως δεν είναι υπερήφανος για τις συνθήκες και την κατάσταση που επικρατούν εκεί. Ο περιφραγμένος χώρος του καμπ, πραγματικά λειτουργεί υποδειγματικά δεδομένων των συνθηκών και του πλήθους των ανθρώπων. Οι ανθρωπιστικές οργανώσει όμως διαμαρτύρονται. Οι συνθήκες διαβίωσης δεν είναι ανθρώπινες· ούτε για τους προνομιούχους ούτε για τους μη προνομιούχους.
Η τοπική κοινωνία δείχνει πλέον σημάδια κόπωσης και χαμηλής ανεκτικότητας. Την ίδια ώρα μάλιστα που οι ακροδεξιές φωνές στο νησί δυναμώνουν. Όπως συμβαίνει με κάθε προπαγάνδα, έτσι κι εδώ τα ανυπόστατα επιχειρήματα βρίσκουν στόματα να τα αναπαράγουν, απότοκο φόβου, αγανάκτησης, θυμού. Όλα τα απαραίτητα συστατικά για να αναλάβει κάποιος δράση.
Το θετικό είναι ότι οι κάτοικοι του χωριού δεν είναι θυμωμένοι με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, αλλά με το κράτος, που δεν ενδιαφέρεται ουσιαστικά. Η τοπική κοινωνία, που στα μάτια πολλών μοιάζει ξενοφοβική και αφιλόξενη, στην πραγματικότητα είναι κουρασμένη σηκώνοντας ένα βάρος που δεν της αναλογεί. Οι 1.300 κάτοικοι στη Μόρια να φιλοξενούν από 5.000 έως και 13.000 πρόσφυγες για τόσα χρόνια, ανάλογα με τον καιρό.
* από την εφημερίδα Η ΑΥΓΗ /http://www.avgi.gr
