Πρόσφυγες: Πρώτα φαινόμενα οργανωμένου ρατσισμού στη Λέσβο
Το τέλος του καλοκαιριού του 2015 βρίσκει το νησί της Λέσβου σε δύσκολη κατάσταση. Δεκάδες χιλιάδες προσφύγων αποβιβάζονται με χίλια βάσανα στο νησί και παραμένουν σε αυτό μέχρι να περαιωθούν, αργά και κοπιαστικά, οι διαδικασίες καταγραφής τους προκειμένου να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς τη Βόρεια Ευρώπη. Κάποιοι από αυτούς, όπως ο τρίχρονος Αιλάν Κουρντί, δεν θα φτάσουν ποτέ στο προορισμό τους, νικημένοι από τα κύματα και την αδιαφορία (ή το υποκριτικό ενδιαφέρον) των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Το τελευταίο δίμηνο οι συνθήκες παραμονής των προσφύγων στην πόλη της Μυτιλήνης έχουν επιδεινωθεί δραματικά. Η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των υπηρεσιών και η προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζονται τα προβλήματα κάθε φορά αναγκάζουν τους πρόσφυγες να παραμένουν πολλές μέρες στο νησί εν αναμονή της καταγραφής τους. Έτσι, η περιοχή γύρω από την προκυμαία και τα πάρκα της πόλης γέμισαν από καταυλισμούς ανθρώπων που μόνη τους επιθυμία είναι να φύγουν από το νησί για να βρουν μια καλύτερη μοίρα από τον πόλεμο, τον θάνατο και την εξαθλίωση.
Η τοπική κοινωνία σε μεγάλο βαθμό –και με τη συνδρομή τοπικών και διεθνών εθελοντικών οργανώσεων και αλληλέγγυων ακτιβιστών από όλο τον κόσμο- μέχρι στιγμής έχει δείξει αξιοθαύμαστα αντανακλαστικά κατανόησης, ανοχής και αλληλεγγύης στα κατατρεγμένα θύματα των πολέμων που επέβαλαν στις χώρες τους οικονομικά, γεωπολιτικά και στρατιωτικά συμφέροντα ξένα προς τους απλούς ανθρώπους. Μέχρι στιγμής η Μυτιλήνη φανερώνει το πρόσωπο μιας ανθρώπινης κοινότητας που διατηρεί ζωντανές και διδακτικές τις συλλογικές μνήμες του βιώματος της προσφυγιάς του ‘22, όπως το έζησαν πολλοί από τους προγόνους μας από την πλευρά των θυμάτων. Αυτό το πρόσωπο εμφανίζεται στο γεγονός ότι πολλές εθελοντικές οργανώσεις αλλά και μεμονωμένοι εθελοντές κάνουν ό,τι μπορούν τους τελευταίους μήνες για να στηρίξουν με όλα τα μέσα που διαθέτουν τις οικογένειες των προσφύγων που παραμένουν στο νησί αναμένοντας το περιπόθητο «χαρτί» για να συνεχίσουν το δρόμο τους. Επίσης, τον τελευταίο καιρό σε καθημερινή βάση πολλοί ανοργάνωτοι πολίτες δείχνουν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους κυκλοφορώντας ανάμεσα στους πρόσφυγες, συζητώντας μαζί τους και βοηθώντας τους να εξυπηρετηθούν σε θέματα της καθημερινότητάς τους. Αυτό το κλίμα αντανακλάται στο γεγονός ότι ακόμη και τοπικοί πολιτικοί παράγοντες που τα τελευταία χρόνια είχαν από κυβερνητικές θέσεις εφαρμόσει πιστά και απαρέγκλιτα την τότε ελληνική μεταναστευτική πολιτική της αποτροπής και της επαναπροώθησης των προσφύγων, αναγκάστηκαν έστω και υποκριτικά, να αποτίσουν φόρο τιμής στη εμβληματική μνήμη του ακτιβιστή παπά-Στρατή Δήμου.
Και όμως πρόσφατα γινόμαστε μάρτυρες μιας προσπάθειας αντιστροφής αυτού του κλίματος. Αναφερόμαστε συγκεκριμένα σε τρία γεγονότα των τριών τελευταίων ημερών. Κατ’ αρχάς, την Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου δημοσιεύθηκε ανακοίνωση «φορέων της Λέσβου» στην οποία επαγγελματικοί σύλλογοι και επιμελητήρια του νησιού καλούν τον εισαγγελέα σε άμεση «εφαρμογή της νομοθεσίας», ζητώντας την «άμεση απελευθέρωση των δημόσιων κοινόχρηστων χώρων που έχουν γίνει μόνιμοι καταυλισμοί και εστίες ανάπτυξης ασθενειών» και την αναγκαστική μεταφορά των προσφύγων σε χώρους «κλειστών στρατοπέδων», ενώ υπενθυμίζουν στους «προβλεπόμενους ευρωπαϊκούς φορείς» ότι οφείλουν στο άμεσο μέλλον να εξασφαλίσουν τη «φύλαξη των συνόρων». Το δεύτερο συμβάν έγινε ξημερώματα Κυριακής 6 του μήνα, με τη διπλή απόπειρα πυρπόλησης προσφύγων εκ μέρους δύο νεαρών ατόμων σε δημοτικά πάρκα της Μυτιλήνης. Το τρίτο γεγονός είναι η προσπάθεια αναβίωσης στο νησί της γνωστής χρυσαυγίτικης αντίληψης περί φασιστικής «φιλοξενίας», μέσα από πρόσκληση για συνάντηση γνωριμίας κάποιας «πατριωτικής κίνησης Μυτιλήνης», είδηση που αναπαράχθηκε ήδη με θριαμβικό ύφος από ορισμένες τοπικές ακροδεξιές ιστοσελίδες. Τα παραπάνω μαρτυρούν δύο πράγματα για τη Μυτιλήνη: ότι το αυγό του φιδιού του ακραίου φασιστικού ρατσισμού είναι έτοιμο να σπάσει και ότι ένας πιο «ήπιος», αλλά ίσως περισσότερο επικίνδυνος, επίσημος ρατσισμός εξυφαίνεται στο όνομα μιας αντίληψης που θεωρεί τους πρόσφυγες άμεση απειλή για την ασφάλεια των κατοίκων του νησιού και καλεί τις τοπικές και διεθνείς κατασταλτικές αρχές σε ανάλογη μεταχείρισή τους: να ανοίξουν τα κλειστά στρατόπεδα, να εκκενωθούν τα πάρκα, να επαναπροωθούνται στη θάλασσα τα φουσκωτά κοκ.
Το Αντιρατσιστικό Παρατηρητήριο Πανεπιστημίου Αιγαίου εκτιμά ότι η κληρονομιά ανεκτικότητας, συμπαράστασης και αλληλεγγύης που η τοπική κοινωνία έχει επιδείξει με ποικίλους τρόπους έναντι των κατατρεγμένων των πολέμων πρέπει να διαφυλαχθεί, να ενισχυθεί και να διευρυνθεί. Η συμφόρηση που παρατηρείται στο νησί οφείλεται σε κακή οργάνωση, έλλειψη συντονισμού και πνεύματος συνεργασίας και επιμέρους αντιδράσεις. Όλα αυτά τα εμπόδια μπορούν να υπερνικηθούν αν απομονώσουμε το πνεύμα και τις πρακτικές του ρατσισμού από τις επιλογές της τοπικής κοινωνίας. Ας αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα που βρίσκουν έδαφος ανάπτυξης στην καλλιέργεια του φόβου και της αίσθησης απειλής. Διαφορετικά, αυτά τα εμπόδια θα υποδαυλίζονται προκειμένου να αναπτύσσεται μια ξενοφοβική και ρατσιστική πρόσληψη και μεταχείριση των προσφύγων! Η Λέσβος αυτή τη στιγμή χρειάζεται τη συνεργασία όλων των δημοκρατικών πολιτών και των εθελοντικών ομάδων για να αποτραπεί το ενδεχόμενο ενός ρατσιστικού παραληρήματος που φαίνεται να εξυφαίνεται σιγά σιγά πάνω στον καμβά του φόβου και της επιθετικότητας απέναντι στους «παρείσακτους»
Απαιτείται να οργανωθούν, με την αίσθηση του κατεπείγοντος, οι διαδικασίες ταχείας και αποτελεσματικής καταγραφής, να δημιουργηθούν νέοι χώροι ανοιχτής φιλοξενίας με επαρκείς υποδομές διαμονής, διατροφής και υγειονομικής περίθαλψης, να οργανωθούν επαρκώς τα εσωτερικά και εξωτερικά δρομολόγια και να εξασφαλιστεί η συνεχής ροή από το νησί προς την ηπειρωτική Ελλάδα και την Βόρεια Ευρώπη. Και, φυσικά, ήρθε πλέον η ώρα να διεκδικήσουμε για όλους τους μεταναστευτικούς πληθυσμούς ελεύθερη και ανεμπόδιστη μετακίνηση! Αυτή η ευρωπαϊκή και εθνική φαρσοκωμωδία που από τη μια χύνονται δάκρυα για το δράμα των θαλασσοπνιγμένων παιδιών του Αιγαίου και από την άλλη αναπαράγεται ατόφια η ρητορική της εγκληματοποίησης των προσφύγων πρέπει να σταματήσει! Ο μόνος τρόπος για να ξεριζωθεί η παράνομη διακίνηση μεταναστών είναι η εξασφάλιση νόμιμων οδών μετακίνησης και όχι η στρατιωτική δράση με την αναχαίτιση και βύθιση των πλοίων.
ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
