Γράφει η Κατερίνα Τάνγκου
“Η πολιτική είναι αναίμακτος πόλεμος, ο πόλεμος είναι αιματηρή πολιτική.” Μάο Τσε-Τούνγκ, 1893-1976, Κινέζος ηγέτης.
Η Αιθιοπία, τα τελευταία χρόνια, έχει βρεθεί στο προσκήνιο και έχει απασχολήσει κατά καιρούς την αφρικανική ήπειρο αλλά και την διεθνή κοινότητα. Ένα από τα φλέγοντα ζητήματα είναι, μεταξύ άλλων, αυτό του εμφυλίου πολέμου που έχει ξεσπάσει στην χώρα από το Νοέμβριο του 2020 στην περιφέρεια του Τιγκράι, που βρίσκεται στα βόρεια της χώρας και έχει πρωτεύουσα την Μεκέλε.
Η σύγκρουση στο Τιγκράι αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο αγκάθι για την Αιθιοπία και ταυτόχρονα ένα μεγάλο τροχοπέδη για την ανάπτυξη της. Όλα ξεκίνησαν με την απόφαση του πρωθυπουργού της Αιθιοπίας, Άμπιι Αχμέντ, να συνενώσει όλα τα κόμματα, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους, σε ένα κόμμα του οποίου αρχηγός θα ήταν ο ίδιος, το Prosperity Party. To TPLF (αρχικά ένοπλη ομάδα, στη συνέχεια πολιτικό κόμμα το οποίο από το 1991 και επί τρεις δεκαετίες είχε τον έλεγχο της ομοσπονδιακής κυβέρνησης), ως μια πολιτικά ισχυρή οντότητα που κυριαρχούσε για χρόνια στην χώρα μέσω μονοκομματικού κυρίαρχου συστήματος, αρνήθηκε να ενταχθεί στο νέο κόμμα. Είδε αυτήν την ενέργεια ως μια προσπάθεια του Άμπιι να συγκεντρώσει την εξουσία στο πρόσωπό του και να διαλύσει το ομοσπονδιακό σύστημα που επικρατούσε ως τότε στην Αιθιοπία.
Το ΤPLF αποφάσισε να διεξάγει τις δικές του τοπικές εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2020 αψηφώντας την κεντρική κυβέρνηση, η οποία αφού είχε αναβάλλει τις εθνικές εκλογές που ήταν προγραμματισμένες για τον Αύγουστο του 2020 με πρόσχημα την πανδημία του Covid-19, χαρακτήρισε τις τοπικές εκλογές των ανταρτών παράνομες. Τελικά οι εθνικές εκλογές πραγματοποιήθηκαν σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση τελέστηκε στις 21 Ιουνίου 2021 και η δεύτερη φάση στις 30 Σεπτεμβρίου 2021 -εκλογές στην περιοχή του Τιγκράι δεν πραγματοποιήθηκαν λόγω της εμπόλεμης κατάστασης. Ωστόσο, η προσπάθεια για την απόκτηση των ηνίων της κυβέρνησης και οι πολυπόθητες εκλογές ήταν ανάμεσα στους λόγους που οδήγησαν στην έκρηξη του εμφυλίου πολέμου.
Είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι στον εμφύλιο της Αιθιοπίας εμπλέκεται και η Ερυθραία η οποία έστειλε στρατεύματα να συνδράμουν στον αγώνα της αιθιοπικής κυβέρνησης ενάντια στους αντάρτες. Το γεγονός αυτό εξέπληξε την διεθνή κοινότητα, δεδομένης της διαμάχης που είχαν οι δύο χώρες μεταξύ τους στο παρελθόν. Η Ερυθραία απέστειλε στρατεύματα σχεδόν αμέσως, τα οποία είναι υπεύθυνα για μερικά από τα πιο βάναυσα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στη διάρκεια του πολέμου.
Μετά από βίαιες συγκρούσεις οι δυνάμεις του TPLF εξαναγκάστηκαν τελικά από την εθνική κυβέρνηση να αποχωρήσουν από το Τιγκράι. Όμως 8 μήνες αργότερα, και συγκεκριμένα στις 28 Iουνίου 2021, το κόμμα των ανταρτών ανακατέλαβε τη Μεκέλε και σταδιακά κάποιες κοντινές πόλεις. Τα στρατεύματα της κυβέρνησης του Άμπιι αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από την πόλη, φέρνοντας σε αδιέξοδο τον πρωθυπουργό της χώρας, ο οποίος κήρυξε μονομερή κατάπαυση του πυρός, κάτι που η διεθνής κοινότητα ζητούσε εδώ και μήνες.
Η κατάληψη της Μεκέλε από τις δυνάμεις του ΤPLF ανέδειξε την αδυναμία της αιθιοπικής κυβέρνησης να ασκήσει αποτελεσματικό έλεγχο σε ολόκληρη την επικράτεια της χώρας και οι ισχυρισμοί του Αιθίοπα πρωθυπουργού πως έχει το “πάνω χέρι” στις συγκρούσεις αποδείχθηκαν ανούσιοι. Να σημειωθεί στο σημείο αυτό, ότι καμία από τις δύο πλευρές δεν φαίνεται πρόθυμη να συζητήσει ώστε να επιτευχθεί ένα consensus. Αντιθέτως είναι προθυμότερες να προσφύγουν σε ακραίες λύσεις.
Το κόστος του πολέμου είναι τεράστιο και δεν είναι μόνο οικονομικό. Μια ολόκληρη περιοχή καταστράφηκε, η ανθρωπιστική κρίση που έχει προκύψει δυσχεραίνει τις ήδη δύσκολες συνθήκες επιβίωσης και ο Άμπιι δέχεται στυγνή κριτική από την διεθνή κοινότητα για το ότι άφησε την κατάσταση να βγει εκτός ελέγχου. Η Αιθιοπία έχει φτάσει σε ένα αδιέξοδο, ενώ είναι πολλοί αυτοί που βλέπουν αυτόν τον εμφύλιο σαν μια ευκαιρία να επανακτήσουν εδάφη, εικόνα που φαντάζει εφιαλτική για το μέλλον της χώρας. Ωστόσο, για να λάβει ο Άμπιι ενίσχυση από εξωτερικές δυνάμεις θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να απομακρύνει τα στρατεύματα της Ερυθραίας από τη χώρα.
Η τρέχουσα κατάσταση στο Τιγκράι είναι τρομακτική. Μετά την κατάληψη της Μεκέλε από τις δυνάμεις του TPLF, οι αιθιοπικές αρχές απέκλεισαν δρόμους προς την περιοχή, η παροχή ηλεκτρισμού και οι προμήθειες καυσίμων μειώνονται ραγδαία, επικοινωνίες έχουν αποκοπεί και τραπεζικές υπηρεσίες έχουν κλείσει, ακόμα και για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις που δρουν στην περιοχή. Εξαιτίας του πολέμου, πάνω από δυο εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μεταναστεύσει, άμαχος πληθυσμός, νοσοκομεία, σχολεία, σπίτια, βομβαρδίζονται καθημερινά. Σφαγές, εκτελέσεις, σεξουαλική βία, λεηλασίες και παράνομη κράτηση, είναι μερικά μόνο από τα δεινά με τα οποία οι κάτοικοι έρχονται αντιμέτωποι. Χιλιάδες περιπτώσεις σεξουαλικής βίας κατά γυναικών αλλά και ανήλικων κοριτσιών, έχουν αναφερθεί από την αρχή του πολέμου μέχρι σήμερα. Η πρόσβαση σε ανθρωπιστικές οργανώσεις στην περιοχή είναι σχεδόν ανύπαρκτη, ενώ μέλη των οργανώσεων που καταφέρνουν να φτάσουν στην περιοχή διώκονται, δέχονται απειλές και ακόμα δολοφονούνται.
Συνοψίζοντας λοιπόν, δεδομένης της κατάστασης που επικρατεί τώρα στην Αιθιοπία, η ένταση δεν φαίνεται πως θα κοπάσει. Ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι αν τελικά επικρατήσει η μία πλευρά ή αν φτάσουν και οι δύο πλευρές σε αδιέξοδο οπότε και θα αναγκαστούν να αρχίσουν τις διαπραγματεύσεις υπό την προϋπόθεση όμως ότι ο πόλεμος θα έχει “ωριμάσει” αρκετά ώστε να καταστεί αυτό εφικτό. Αν ο πόλεμος συνεχίσει με την ίδια δυναμική, οποιαδήποτε ελπίδα για μια δημοκρατική διακυβέρνηση θα χαθεί ενώ η αποσταθεροποίηση στην Αιθιοπία θα σημαίνει και γενικότερη αποσταθεροποίηση στο Κέρας της Αφρικής. Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος της διεθνούς κοινότητας θα πρέπει να είναι πρωταγωνιστικός. Οφείλει να εμπλακεί ενεργότερα και πιο δυναμικά στις προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου, να αναθεωρήσει τους υπολογισμούς της για αυτόν και να ενταθούν οι προσπάθειες για να βρεθεί μια μέση λύση ώστε να πάψουν ανθρώπινες ζωές να χάνονται καθημερινά και να απαλυνθεί ο πόνος που αυτός ο εμφύλιος έχει προκαλέσει.
Πηγές
Αιθιοπία: Νέα φωτιά στις συγκρούσεις εν μέσω λιμού στο Τιγκράι, naftemporiki.gr, Τρίτη 10 Αυγούστου 2021, διαθέσιμο σε: https://m.naftemporiki.gr/story/1760391
Αιθιοπία: Ένα βήμα πριν τον εμφύλιο με την Ερυθραία να απειλεί τον βορρά, in.gr, 5 Νοεμβρίου 2020, διαθέσιμο σε: https://www.in.gr/2020/11/05/world/aithiopia-ena-vima-prin-ton-emfylio-tin-erythraia-na-apeilei-ton-vorra/
Ethiopia’s Tigray war: The short, medium and long story, BBC, 29 June 2021, διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-africa-54964378
The Latest on the Crisis in Ethiopia’s Tigray Region, Human Rights Watch, June 30, 2021, διαθέσιμο σε: https://www.hrw.org/news/2021/07/30/latest-crisis-ethiopias-tigray-region
Following the Tigray conflict, the rocky road to peace in Ethiopia, The Conversation, September 2, 2021, διαθέσιμο σε: https://theconversation.com/following-the-tigray-conflict-the-rocky-road-to-peace-in-ethiopia-166374
Patrick Smith, Ethiopia: looming famine in Tigray is the making of “starvation crime” says report by WPF, the africa report, 9 April 2021, διαθέσιμο σε: https://www.theafricareport.com/78501/ethiopia-looming-famine-in-tigray-is-the-making-of-starvation-crimes-says-report-by-wpf/
Declan Walsh and Abdi Latif Dahir, Why is Ethiopia at War With Itself, The New York Times, published November 5, 2020, updated September 17 2021, διαθέσιμο σε: https://www.nytimes.com/2020/11/05/world/africa/ethiopia-tigray-conflict-explained.html
