Τι λέει ο Νίκος Ζούρος για την ασυνήθιστη σεισμική ακολουθία βορειοδυτικά της Λέσβου

Του Νίκου Ζούρου

Μια ασυνήθιστη σεισμική ακολουθία που εξελίσσεται για περίπου 40 ημέρες στην περιοχή της Τρωάδας, στα Μικρασιατικά παράλια, βορειοδυτικά της Λέσβου, έχει προκαλέσει ανησυχία στους κατοίκους καθώς οι δονήσεις γίνονται ιδιαίτερα αισθητές τόσο στους οικισμούς στα βόρεια παράλια της Λέσβου αλλά και στην πόλη της Μυτιλήνης.

Χαρακτηριστικό των σεισμικών δονήσεων είναι το ιδιαίτερα μικρό εστιακό βάθος, που σε συνδυασμό με την μικρή απόσταση του σεισμογόνου χώρου από την Λέσβο συντελούν στη διατύπωση του ερωτήματος από τους πολίτες: τι θα γίνει επιτέλους με τους σεισμούς;
Η αυξημένη σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή ξεκίνησε με την ισχυρή δόνηση η οποία σημειώθηκε λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 15ης Ιανουαρίου (00:39, 15 Ιανουαρίου 2017 – 4,4 R ) η οποία έγινε ιδιαίτερα αισθητή στη Λέσβο λόγω του μικρού εστιακού βάθους (~ 3 km) και συνεχίσθηκε τις επόμενες μέρες με πολλές δονήσεις. Το πρωί της 30ης Ιανουαρίου μια μικρότερη σεισμική δόνηση από τον ίδιο σεισμογόνο χώρο έγινε αισθητή στην Μυτιλήνη.
Η ακολουθία κορυφώθηκε στις 6 και 7 Φεβρουαρίου με τρεις ισχυρές δονήσεις που ξεπερνούσαν τα 5,1 R και δημιούργησαν έντονη ανησυχία στους κατοίκους του νησιού. Ο λόγος ανησυχίας δεν ήταν τόσο το μέγεθος των σεισμικών δονήσεων, οι οποίες ωστόσο δεν προκάλεσαν ζημιές στη Λέσβο, όσο το γεγονός ότι οι συντεταγμένες των επικέντρων που βρίσκονται πολύ κοντά στην μεγάλη ρηξιγενή ζώνη του Αδραμυττίου, η οποία όπως είναι γνωστό έχει δώσει ιδιαίτερα ισχυρούς σεισμούς στο πρόσφατο παρελθόν.
Από την πρώτη στιγμή η σμηνοσειρά των σεισμικών δονήσεων προκάλεσε το ενδιαφέρον και την προσοχή της επιστημονικής κοινότητας, η οποία αρκετά ανήσυχη στην αρχή, παρακολουθεί συνεχώς την εξέλιξη του φαινομένου. Στις 12 Φεβρουαρίου, στις 15:48, μια ακόμη ισχυρή σεισμική δόνηση με μέγεθος 5,2R, επίκεντρο 59 km ΒΔ της Μυτιλήνης και εστιακό βάθος μόλις 4km, έγινε ιδιαίτερα αισθητή προκαλώντας ανησυχία. Στις 16 Φεβρουαρίου 2017, στις 2:19, άλλη μια ισχυρή δόνηση με μέγεθος 4,8 R έγινε αισθητή από την ίδια περιοχή.

Το πλήθος ωστόσο των σεισμικών δονήσεων είναι πολύ μεγάλο. Περισσότερες από 1400 δονήσεις είχαν καταγραφεί το διάστημα από 15/1 έως 15/2 από τον σεισμογόνο χώρο της Τρωάδας που συνεχίζει να βρίσκεται σε σεισμική διέγερση. Πολλές από αυτές ξεπέρασαν τα 4,5 R.

Το Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου σε συνεργασία με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, συνεργάζονται στενά με άλλους φορείς και ειδικότερα το Εργαστήριο Γεωφυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών κατασκευών (ΙΤΣΑΚ) του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ) για την συνεχή παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας στο ΒΑ Αιγαίο.

Η εγκατάσταση σεισμολογικών οργάνων τελευταίας τεχνολογίας Σεισμογράφου και Επιταχυνσιογράφου στο Σεισμολογικό Σταθμό Σιγρίου, όσο και Επιταχυνσιογράφου στο Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, συνέβαλε καθοριστικά στην παρακολούθηση της σεισμικής ακολουθίας σε 24ωρη βάση και στην παροχή ακριβών μετρήσεων που επιτρέπουν την παρακολούθηση του φαινομένου και της εξέλιξής του καθώς και την εκτίμηση για την από δω και πέρα πορεία.
Τις τελευταίες μέρες φαίνεται ότι η σεισμική δραστηριότητα υποχωρεί. Οι σεισμικές δονήσεις εξακολουθούν να γίνονται αντιληπτές, αλλά πλέον μειώνονται τόσο σε μέγεθος όσο και σε συχνότητα, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα της σταδιακής εκτόνωσης της σεισμικής διέγερσης.

Από την μελέτη των μηχανισμών γένεσης των σεισμικών δονήσεων προκύπτει ότι όλες προέρχονται από εφελκυστικά ρήγματα με διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ. H διεύθυνση της μεγάλης ρηξιγενούς ενεργής σεισμικής ζώνης του Αδραμυττίου έχει ΝΔ-ΒΑ διεύθυνση.
Η σημασία των ρηγμάτων που έχουν ενεργοποιηθεί είχε επισημανθεί από τα ερευνητικά αποτελέσματα του έργου «Αξιοποίηση σύγχρονων μεθόδων των γεωεπιστημών στη διαχείριση του σεισμικού κινδύνου με έμφαση στο δομημένο περιβάλλον των νησιών του Βορείου Αιγαίου Πελάγους», το οποίο είχε εκπονηθεί πριν από μερικά χρόνια με τη συνεργασία του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου δάσους Λέσβου, του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, του Εργαστηρίου Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, με την ενίσχυση της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας και της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, στα πλαίσια του οποίου πραγματοποιήθηκε προσπάθεια εκτίμησης του σεισμικού κινδύνου και του δυναμικού των ενεργών ρηγμάτων στην περιοχή του Βόρειου Αιγαίου.

Υλοποιήθηκε καταγραφή των ενεργών ρηγμάτων της περιοχής με την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων, μελετήθηκαν οι σημαντικότερες σεισμικές ακολουθίες στο βόρειο Αιγαίο, η παραμόρφωση του στερεού φλοιού της γης στην περιοχή και πολλά άλλα, που αφορούν στην σεισμικότητα μιας περιοχής και δημιουργήθηκαν Χάρτες Σεισμικής Επικινδυνότητας της περιοχής Βορείου Αιγαίου, για κάθε Νομό της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, οι οποίοι είναι διαθέσιμοι ελεύθερα στο διαδίκτυο.

Από την μελέτη αυτή και την εκτίμηση για τα ενεργά τα ρήγματα που έχουν ενεργοποιηθεί σε συνδυασμό με τα στοιχεία που έχουμε από την παρακολούθηση της σεισμικής ακολουθίας προκύπτει ότι τα συγκεκριμένα ρήγματα δεν έχουν μεγαλύτερο σεισμικό δυναμικό από το μέγεθος των σεισμών που έχουν ήδη εκδηλωθεί.

Ένα ακόμη στοιχείο που συμβάλλει στην θετική εκτίμηση για την εξέλιξη της σεισμικής ακολουθίας είναι το γεγονός ότι δεν είναι η πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια που παρατηρείται αυξημένη δραστηριότητα στην ίδια περιοχή περιοχή. Πριν από 9 χρόνια είχε παρατηρηθεί ανάλογη σεισμική ακολουθία που εντοπίζεται λίγο δυτικότερα από την περιοχή που τώρα βρίσκεται σε διέγερση. Και στην περίπτωση της σεισμικής ακολουθίας τον Φεβρουάριο του 2008 η σεισμική δραστηριότητα είχε εξελιχθεί ομαλά και χωρίς να προκαλέσει προβλήματα στην Λέσβο.

Η πρόσφατη ακολουθία αναδεικνύει την σημασία της συνεχούς παρακολούθησης των γεωδυναμικών διεργασιών ιδιαίτερα σε χώρες με υψηλή σεισμικότητα, όπως η Ελλάδα και περιοχές σεισμογενείς και με ιστορικό ισχυρών σεισμών, όπως η Λέσβος. Ταυτόχρονα όμως προβάλλει επιτακτική η ανάγκη έγκυρης ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για τον σεισμικό κίνδυνο με στόχο την αποφυγή πανικού και την σωστή αντίδραση του πληθυσμού σε περίπτωση ισχυρού σεισμού, που θα αποτρέψει αρνητικές επιπτώσεις των σεισμών στην περιοχή.

Ο Σεισμολογικός Σταθμός Σιγρίου λόγω της θέσης του πολύ κοντά στην περιοχή της Τρωάδας, όπου παρατηρήθηκε η πρόσφατη σεισμική διέγερση, παρείχε ακριβείς πληροφορίες για την σεισμική δραστηριότητα των τελευταίων ημερών και συνέβαλε καθοριστικά στις εκτιμήσεις για το δυναμικό των ρηγμάτων που έχουν ενεργοποιηθεί.

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου συνεχίζει τις προσπάθειες ενημέρωσης του πληθυσμού μέσω ενημερωτικών και εκπαιδευτικών δράσεων. Ειδικότερα, προετοιμάζεται νέα βιωματική εκπαιδευτική δραστηριότητα για τους μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τίτλο «Ελάτε να γνωρίσουμε τους σεισμούς», με στόχο την ενδεδειγμένη αντίδρασή τους σε περίπτωση σεισμού. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει προσομοίωση σεισμών στην σεισμική τράπεζά του και δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την αντιμετώπιση του σεισμικού κινδύνου, που αποτελούν τα καλύτερα μέτρα για την προστασία όλων μας από τους σεισμούς.

Νίκος Ζούρος, Καθηγητής Φυσικής Γεωγραφίας – Γεωτεκτονικής και Γεωδυναμικής
Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

πηγη: ΑΠΕ - ΜΠΕ