Ο Οδυσσέας στην πατρίδα του

Εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη θα υπάρξουν αρκετές καθ' όλη τη διάρκεια της χρονιάς.

Ωστόσο, αυτές που ετοιμάζουν στη Μυτιλήνη δεν έχουν μόνο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, καθώς θα πραγματοποιηθούν σε έναν χώρο με εξαιρετικά συμβολικό χαρακτήρα: το παλαιό ελαιοτριβείο Βρανά, που δημιούργησε το 1887 ο παππούς του Οδυσσέα Ελύτη, Νικόλαος Βρανάς, και το οποίο αναστηλώθηκε και έγινε Μουσείο Βιομηχανικής Ιστορίας της Λέσβου και του Αιγαίου.

Πρόκειται για ένα σπάνιο αρχιτεκτονικό μνημείο: υπήρξε ένα από τα πρώτα ατμοκίνητα εργοστάσια του νησιού. Στη Λέσβο υπήρχαν περίπου 200 τέτοιες εγκαταστάσεις στις αρχές του 1900, αλλά μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή απέμειναν λίγα. Το συγκεκριμένο, πάντως, λειτουργούσε ως τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Οι εργασίες για την αποκατάσταση του ελαιοτριβείου πραγματοποιήθηκαν την τριετία 2006-2009, με τη συνδρομή ειδικών τεχνικών και την αρωγή χορηγών και θεσμικών φορέων της ελληνικής πολιτείας. Και μάλιστα με ιδιωτική πρωτοβουλία: της μη κερδοσκοπικής εταιρείας Αρχιπέλαγος.

«Από τα εγκαταλειμμένα κτίρια και τα ερειπωμένα χωριά και κεφαλοχώρια της κατανόησα τι πλούσιος τόπος ήταν η Λέσβος» είχε σχολιάσει ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος, Νίκος Σηφουνάκης, ο οποίος υποστήριξε με θέρμη το έργο της αναστήλωσης. «Εκείνο που περισσότερο με γέμισε θλίψη ήταν τα εκατοντάδες εγκαταλειμμένα μεγαλοπρεπή βιομηχανικά κτίρια των ελαιοτριβείων και σαπωνοποιείων. Ολα αυτά τα χρόνια εργαστήκαμε συστηματικά και διασώσαμε πάνω από είκοσι βιομηχανικά μνημεία σε όλους τους δήμους του νησιού. Η μόνη περιοχή όπου δεν προχωρήσαμε σε σωστική παρέμβαση ήταν ο πλέον ελαιουργικός τόπος με τον μεγαλύτερο αρχιτεκτονικό βιομηχανικό πλούτο, η Γέρα». Ο ίδιος αλλά και οι Νίκος Κούνδουρος, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Αγγελος Δεληβοριάς, Μανος Ευστρατιάδης υπήρξαν από τα πρώτα μέλη της εταιρείας Αρχιπέλαγος - ιδρυτικό μέλος της υπήρξε και ο Ζυλ Ντασσέν.

Παράλληλα, όμως, με την αναστήλωση του όλου κτιριακού συγκροτήματος, υπήρξαν και εργασίες στον ιστορικό και πλούσιο μηχανολογικό εξοπλισμό του: μύλοι, πιεστήρια, αντλίες καθώς και μία ντιζελομηχανή της ιστορικής βιομηχανίας Ισηγόνη, που κάποτε είχε έδρα τη Σμύρνη. Για τη συντήρηση εργάστηκαν ειδικοί από εργαστήρια της Ερμούπολης της Σύρου, η δε αποκατάσταση έγινε με σεβασμό στη λιτή βιομηχανική αρχιτεκτονική του πετρόκτιστου συγκροτήματος, το οποίο παραπέμπει στα μοναστηριακού τύπου της εποχής. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό, αφού προσφέρει στον σημερινό επισκέπτη μια πλήρη εικόνα του παραδοσιακού τρόπου παραγωγής ελαιολάδου στη Λέσβο από τα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι τα μέσα του 20ού.

Σε αυτόν, λοιπόν, τον χώρο, που αναδεικνύει τη σχέση του ποιητή με το νησί της καταγωγής του, θα φιλοξενηθούν στα τέλη του μήνα οι εκδηλώσεις προς τιμήν του Οδυσσέα Ελύτη - διοργανώνονται με τη συνεργασία της συντρόφου του Ιουλίτας Ηλιοπούλου. Την Παρασκευή 29 Ιουλίου θα εγκαινιαστεί η έκθεση με τίτλο «Η Λέσβος του Ελύτη», η οποία αναδεικνύει τα τεκμήρια της λεσβιακής καταγωγής του ποιητή και επιχειρεί να φωτίσει -μέσα από συγκεκριμένες αναφορές που εντοπίζονται στο έργο του- τα φυσικά στοιχεία και τις φυσιογνωμίες του νησιού (Σαπφώ, Κριναγόρας, Θεόφιλος), που απασχόλησαν τη σκέψη και επηρέασαν την τέχνη του. Η έκθεση θα στεγαστεί στον υποβλητικό χώρο μιας από τις αποθήκες λαδιού του βιομηχανικού μνημείου, η οποία διασκευάστηκε ειδικά για να τη φιλοξενήσει και η οποία θα λειτουργήσει μόνιμα στον χώρο και μετά το τέλος των εκδηλώσεων.

Το ίδιο βράδυ, αμέσως μετά τα εγκαίνια, ο Γιώργος Κουρουπός, με ερμηνευτές τους Σπύρο Σακκά και Δάφνη Πανουργιά, παρουσιάζει πρώτη φορά ένα μουσικό έργο του, βασισμένο στο ποίημα του Ελύτη «Της Σελήνης της Μυτιλήνης». Συμμετέχει και η Ιουλίτα Ηλιοπούλου διαβάζοντας κείμενα του ποιητή. Η συναυλία θα πραγματοποιηθεί στη μικρή αυλή του ελαιοτριβείου-μουσείου (χωρητικότητας 230 θέσεων). Λόγω περιορισμένου χώρου, η είσοδος την Παρασκευή θα γίνει με προσκλήσεις αλλά θα επαναληφθεί το επόμενο βράδυ (Σάββατο 30 Ιουλίου) με ελεύθερη είσοδο για το κοινό.

Τέλος, την Κυριακή 31 Ιουλίου 2011 στη μεγάλη αυλή του ελαιοτριβείου (χωρητικότητας 2.000 θέσεων), η Αλκηστις Πρωτοψάλτη, με τη συνοδεία του Στέφανου Κορκολή στο πιάνο, θα ερμηνεύσει τους «Προσανατολισμούς» του Ηλία Ανδριόπουλου, έργο που αποτελείται από μελοποιημένα μέρη της ομώνυμης πρώτης ποιητικής συλλογής του Ελύτη. Παρών στη συναυλία, που θα έχει ελεύθερη είσοδο, θα είναι και ο συνθέτης για να ερμηνεύσει δύο ανέκδοτα νεανικά του τραγούδια από τον ίδιο κύκλο.