Έγκλημα πολιτισμού στη Λέσβο

Γράφει: Στρατής Μπαλάσκας / εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ

Έκπληκτοι οι άνθρωποι του Δήμου Λέσβου μέρες τώρα διαπιστώνουν τους θησαυρούς που βρίσκονται στο παλιό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης εγκαταλελειμμένοι εδώ και χρόνια, κυριολεκτικά στην τύχη τους. Ο λόγος, για τη συλλογή που κάποτε αποτελούσε περιουσιακό στοιχείο του Λεσβιακού Οργανισμού Λαϊκής Τέχνης και επί χρόνια εκτίθετο στο παλιό Λιμεναρχείο. Ανάμεσα στα άλλα εκθέματα μεγάλης ιστορικής και λαογραφικής αξίας, υπάρχουν και πολλά μεγάλης οικονομικής αξίας, όπως για παράδειγμα δυο πίνακες του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ.

Στο σύνολό τους τα παραπάνω, χρόνια τώρα, σάπιζαν, ενώ κάποια από αυτά αποτελούσαν δυστυχώς και ντεκόρ πότε μεταφερόμενων εκθέσεων και πότε γραφείων εξυπηρέτησης τουριστών!
Απίστευτα πράγματα, που αν μη τι άλλο αποδεικνύουν πως δε βρισκόμαστε ως τόπος άδικα στο χάλι που είμαστε σήμερα…

Τα δεκάδες αντικείμενα λαϊκής και όχι μόνο τέχνης που βρίσκονται στον πάνω όροφο του Λιμεναρχείου Μυτιλήνης, και τα όσα βρίσκονται ακόμα στον κάτω όροφο ή μεταφέρθηκαν ήδη στην Καλλονή προκειμένου να εκτεθούν στο κτήριο του ανακαινισμένου «παλιού λουτρού» που θα λειτουργήσει ως Λαογραφικό Μουσείο Λέσβου, βρίσκονταν χρόνια τώρα στο ανενεργό Λαογραφικό Μουσείο του Λεσβιακού Οργανισμού Λαϊκής Τέχνης (ΛΟΛΤ) στη Μυτιλήνη.

Η συλλογή ανήκε στο Δήμο Μυτιλήνης και αποτελούσε ένα μεγάλο τμήμα της δωρεάς της οικογένειας Μπίνου, ενώ ένα άλλο τμήμα της αποτελούσε συλλογή ιδιοκτησίας τής ΕΛΜΕ Λέσβου. Εξ ου και στο διοικητικό συμβούλιο του ΛΟΛΤ συμμετείχαν πάντα εκπρόσωποι της ΕΛΜΕ.

Όταν επισκευάσθηκε το παλιό Λιμεναρχείο, οι δυο αυτές συλλογές ενοποιήθηκαν και με φροντίδα εκπαιδευτικών, όπως οι Παναγιώτης Παρασκευαΐδης, Ραφαήλ Παπαδέλλης, Βασιλική Κουρβανιού, και άλλων, δημιουργήθηκε το Λαογραφικό Μουσείο Μυτιλήνης. «Η συλλογή μάλιστα της ΕΛΜΕ», υποστηρίζει η κ. Κουρβανιού μιλώντας χθες στο «ΕΜΠΡΟΣ», «ήταν αντιπροσωπευτική όλης της Λέσβου, αφού συναποτελείτο από αντικείμενα που είχαν παραδώσει μαθητές από όλο το νησί στους φιλολόγους τους καθηγητές, που είχαν την πρωτοβουλία της δημιουργίας της λαογραφικής αυτής συλλογής.»

Μετακόμιση…
Το 2005 περίπου, η διάλυση της ΔΕΠΤΑΜ και η δημιουργία τής ΔΕΤΑΜ «έδιωξε» τη μισή συλλογή πιθανά προς το υπόγειο της Δημοτικής Πινακοθήκης, το γνωστό δηλαδή «αρχοντικό του Χαλήμ Μπέη» στην Επάνω Σκάλα.

Μέρος της συλλογής του ισογείου κρατήθηκε ως «ντεκόρ» στο Γραφείο Εξυπηρέτησης Τουριστών, που λειτούργησε στο ισόγειο του παλιού Λιμεναρχείου. Ανάμεσα στα άλλα, γνήσιες παραδοσιακές λεσβιακές στολές, κεντήματα, αλλά και έγγραφα, όπως το πιστοποιητικό αγωνιστή του μεγάλου Λέσβιου διαφωτιστή Βενιαμίν του Λεσβίου.

Ο εκθεσιακός χώρος έπαψε να λειτουργεί ως τέτοιος.

Μετά από αυτό, το σύνολο αυτών των αντικειμένων, των όσων μεταφέρθηκαν στα υπόγεια της Πινακοθήκης, των όσων παρέμειναν στο ισόγειο του παλιού Λιμεναρχείου και των όσων ερμητικά κλείστηκαν στον πάνω όροφό του, ουδέποτε καταγράφτηκε επίσημα. «Μόνο η αποσπασμένη στο Μουσείο εκπαιδευτικός (σ.σ. αναφέρει το όνομά της) θυμάμαι ότι είχε καταγράψει ένα - ένα τα εκθέματα σε ένα χοντρό βιβλίο. Άγνωστο πού το παρέδωσε και αν υπάρχει σήμερα», συνεχίζει να λέει η κ. Κουρβανιού, η οποία και τονίζει την ύπαρξη μεταξύ των άλλων τριών σημαντικών εκθεμάτων. Των δυο έργων του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, καθώς και του σπαθιού του μεγάλου λαϊκού ζωγράφου με την εγχάρακτη υπογραφή του! Σημαντικά, αν μη τι άλλο, εκθέματα, που του τρίτου τουλάχιστον η ύπαρξη δεν έχει διαπιστωθεί.

«Φωτεινό διάλειμμα» στη διατήρηση του θησαυρού αυτού, η προσπάθεια για «επαλήθευση και καταγραφή των εκθεμάτων τού ΛΟΛΤ» το 2007, όταν με πρωτοβουλία του δημάρχου Νάσου Γιακαλή δυο δημοτικοί υπάλληλοι και η δημοτική σύμβουλος Μυρσίνη Κανλή προσπάθησαν να βρουν άκρια στο χάος που κυριολεκτικά είχε παραληφθεί.

Σε έγγραφο που υπογράφουν και υποβάλλουν, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το ότι ο χώρος δε φυλάσσεται ούτε συνεχώς, αλλά ούτε καν από εταιρεία ασφαλείας, ενώ αναφερόμενοι σε θέματα καταγραφής, τονίζουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά: «Όσον αφορά το θέμα της επαλήθευσης και καταγραφής των εκθεμάτων του Μουσείου, σας αναφέρουμε ότι δεν έχει γίνει ποτέ καμμία επίσημη καταγραφή, αλλά υπάρχουν κάποιες σκόρπιες καταγεγραμμένες δωρεές τις οποίες ποτέ και κανένας δεν είχε παραλάβει με επίσημο πρωτόκολλο. Ακόμη, από πληροφορίες συγκεχυμένες ίσως υπάρχουν εκθέματα στο υπόγειο της Δημοτικής Πινακοθήκης και σε άλλα κτήρια, όπως το παλαιό Δημαρχείο. Το μόνο που έγινε από την προηγούμενη γραμματέα τού ΛΟΛΤ και δημοτική υπάλληλο (σ.σ. αναφέρεται το όνομα της υπαλλήλου) και τον προηγούμενο αντιπρόεδρο του ΛΟΛΤ κ. Βενέτα, ήταν μια μαζική φωτογράφιση των εκθεμάτων, έτσι ώστε να υπάρχει αποτυπωμένη μια σχετική εικόνα.»

Με αυτές τις φωτογραφίες στα χέρια (φωτοτυπίες των φωτογραφιών), χθες υπάλληλοι του Δήμου και ο αντιδήμαρχος Γιάννης Τσακίρης, που συμμετέχει στην όλη προσπάθεια προκειμένου να λειτουργήσει το χαμάμ της Καλλονής ως Λαογραφικό Μουσείο και να μην επιστραφούν τα χρήματα της ανακαίνισής του στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως άλλο ένα έργο που υλοποιήθηκε αλλά δεν αξιοποιήθηκε, καταγράφουν επιτέλους τα εκθέματα που χρόνια μετά αποκτούν ταυτότητα.

Θεόφιλος υπό βροχή…
Η κατάσταση στην οποία βρίσκονται αποθηκευμένα σήμερα στο παλιό Λιμεναρχείο τα σημαντικά αυτά έργα, είναι επιεικώς απαράδεκτη.

Κυριολεκτικά καλυμμένα από σκόνη, ενώ όσα κρέμονται στους τοίχους σαπίζουν, αφού βρέχονται από τα νερά που μπαίνουν μέσα στον πάνω όροφο του κτηρίου από την υπό κατάρρευση σάπια στέγη του και τα κατεστραμμένα κουφώματα.

«Ελπίζουμε πως όσο γίνεται πιο γρήγορα, η καταγραφή των αντικειμένων αυτών θα ολοκληρωθεί, θα συντηρηθούν όλα όσο γίνεται πιο σύντομα και θα αποφασισθεί ποια από αυτά είναι έργα που ανήκουν στην κατηγορία της λαογραφίας, οπότε και θα μεταφερθούν στο Λαογραφικό Μουσείο στην Καλλονή. Τα υπόλοιπα, όπως οι πίνακες ζωγραφικής του Θεόφιλου και όχι μόνο, θα συντηρηθούν και θα αποφασισθεί επίσης και το πού θα εκτεθούν», λέει ο κ. Γιάννης Τσακίρης, που ανακοινώνει πως το έργο της ανακαίνισης του κτηρίου του παλιού Λιμεναρχείου θα ενταχθεί στο Leader Αλιείας.

Ο Θεόφιλος και τα… κολοκυθολούλουδα!
Δυστυχώς κάποια από τα εικονιζόμενα στις φωτογραφίες αντικείμενα είναι άγνωστο πού βρίσκονται καταχωνιασμένα. Γιατί κάποια από αυτά είχαν την τύχη να χρησιμοποιούνται ως ντεκόρ ακόμα και σε τουριστικές εκθέσεις! Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, οι δυο πίνακες ζωγραφικής του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ τουλάχιστον το 2006 ταξίδεψαν στην Αθήνα χωρίς το παραμικρό εχέγγυο από πλευράς ασφαλείας, αλλά και χωρίς να ληφθούν οι απαραίτητες προς τούτο αποφάσεις. Δηλαδή τέτοιας τεράστιας πολιτιστικής, αλλά και οικονομικής αξίας έργα τέχνης χρησιμοποιήθηκαν χωρίς να τηρηθούν τα όσα οι νόμοι ορίζουν, ως να μην αποτελούσαν δημόσια περιουσία.
Στη φωτογραφία από την έκθεση «Τουριστικό Πανόραμα 2006», η Άννα Διαμαντοπούλου, πρώην υπουργός Ανάπτυξης, στο περίπτερο της Μυτιλήνης τηγανίζει… κολοκυθολούλουδα. Πού να ήξερε ότι ελάχιστα μέτρα πίσω της και ανάμεσα σε χάρτινες αφίσες με έργα του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, ο τότε πρόεδρος της ΔΕΤΑΜ έχει αναρτήσει γνήσια έργα του Θεόφιλου από τη συλλογή τού ΛΟΛΤ!

---------------------------------------------

Η αναγνώριση του Βενιαμίν του Λέσβιου!
Το πιστοποιητικό αγωνιστή του μεγάλου διαφωτιστή και αγωνιστή της επανάστασης του 1821 Βενιαμίν του Λέσβιου, βρισκόταν κρεμασμένο σε έναν τοίχο στο γραφείο εξυπηρέτησης επισκεπτών στο ισόγειο του παλιού Λιμεναρχείου. Από χθες βρίσκεται στο γραφείο του δημάρχου Λέσβου. Στη φωτογραφία, χθες, με το μοναδικό ιστορικό ντοκουμέντο, ο δήμαρχος Δημήτρης Βουνάτσος, ο αντιδήμαρχος Γιάννης Τσακίρης και ο πρόεδρος του Οργανισμού Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού του Δήμου Λέσβου, Κώστας Αστυρακάκης.