Γράφει η Χαρά Ζήκα*
Ο κούκος δεν φτιάχνει φωλιά ούτε μπαίνει στην διαδικασία να κλωσήσει αυγά. Ο θηλυκός κούκος είναι το νούμερο ένα αστέρι της εξαπάτησης, όταν πρόκειται να γεννήσει. Η πρώτη κίνηση της απατεώνισσας είναι να εισβάλει κρυφά στη φωλιά του θύματός της και να εναποθέσει ένα αυγό, το οποίο έχει παρόμοια εμφάνιση με αυτή των αυγών του ξενιστή. Έτσι, εναποθέτει τη γονική φροντίδα των νεοσσών σε άλλα, περίπου εκατό, είδη πουλιών.
Ο νεοσσός κούκος μπορεί να εκκολαφθεί πριν τους νεοσσούς του ξενιστή, σταδιακά να ρίξει όλα τα υπόλοιπα αυγά έξω από τη φωλιά και να μονοπωλεί τη φροντίδα και την τροφή που κουβαλούν ασταμάτητα οι θετοί γονείς του. Τα παράσιτα φωλιάς, όπως ο κούκος, συνήθως έχουν τονισμένα, ζωηρά χρώματα στο στόμα τους. Οι θετοί γονείς εκλαμβάνουν το ζωηρό χρώμα ως ένδειξη υγείας, με αποτέλεσμα να παρέχουν στον νεοσσό του παρασίτου περισσότερη τροφή. Δεδομένου ότι η ποσότητα της τροφής που φέρνουν οι γονείς στη φωλιά εξαρτάται από το σύνολο των κραυγών που ακούν, ορισμένα είδη κούκων ανέπτυξαν την ικανότητα να μιμούνται τις κραυγές πολλών νεοσσών ταυτόχρονα, ώστε οι θετοί γονείς να φέρνουν περισσότερη τροφή. Πολλές φορές οι ξενιστές καταλήγουν να ανατρέφουν μόνο νεοσσούς κούκων και κανέναν δικό τους.
Επομένως, ασκείται εξελικτική πίεση στο θύμα να αναπτύξει την ικανότητα να αναγνωρίζει αυγά με λίγο διαφορετική εμφάνιση και να τα απορρίπτει από τη φωλιά. Αυτό με τη σειρά του ασκεί εξελικτική πίεση στον κούκο ώστε να μοιάζουν τα αυγά του όσο το δυνατό περισσότερο με αυτά του ξενιστή. Επίσης οι ξενιστές αναπτύσσουν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται τον αριθμό των αυγών, οπότε ο κούκος αφαιρεί ένα αυγό από τη φωλιά για κάθε δικό του που εναποθέτει, διατηρώντας τον συνολικό αριθμό αμετάβλητο. Μάλιστα τρώει το αυγό που αφαιρεί ή το μετακινεί μακριά από τη φωλιά. Συνεπώς οι ξενιστές πρέπει να βρίσκουν συνεχώς τρόπους ανίχνευσης της εξαπάτησης (π.χ. τσόφλια κάτω από τη φωλιά) και ο κούκος να αναπτύσσει νέες μεθόδους εξαπάτησης.
Έτσι, υπάρχει μια «μάχη» συνεξέλιξης ανάμεσα στον απατεώνα και στο θύμα. Τα συμφέροντά τους συγκρούονται αλλά στα βάθη του χρόνου λαμβάνουν χώρα γενετικές βελτιώσεις που ευνοούν την εξέλιξη και των δύο πλευρών.
Είναι εκπληκτικό πώς τόσα είδη πουλιών δεν αντιλαμβάνονται την εξαπάτηση παρά το γεγονός ότι οι νεοσσοί των κούκων είναι πολύ πιο μεγαλόσωμοι και δεν μοιάζουν με τους δικούς τους. Βέβαια, κάποιες φορές οι ξενιστές ανέχονται τα παράσιτα από φόβο. Σε ορισμένα είδη πτηνών έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα ωμού εκφοβισμού, όπως η καταστροφή ολόκληρης της φωλιάς του ξενιστή από κούκους, ώστε να τον τιμωρήσουν για το ότι απέβαλε από τη φωλιά τα αβγά τους. Άρα ο ξενιστής υποβάλλεται σε δίλημμα, είτε να αποδεχθεί, ως έναν βαθμό, τον παρασιτισμό είτε να υποστεί βαριές συνέπειες.
Ξενιστές και παράσιτα υπάρχουν σε κάθε κοινωνία, δεν είναι μόνο ο κούκος που λειτουργεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. Παντού διατηρείται μια λεπτή ισορροπία εξαπάτησης διότι επιβιώνουν τα παράσιτα που επιτρέπουν στον ξενιστή να επιβιώσει. Αν τον εξοντώσουν, κινδυνεύουν να εξαφανιστούν και αυτά. Επίσης, οι ιοί είναι παράσιτα, ο κορονοϊός εξαπατά πολύ καλά, αφού μολύνει ξενιστές που δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα κι αυτό του επιτρέπει να διαδίδεται πιο εύκολα.
Ανάλογες καταστάσεις συμβαίνουν και στην κοινωνία των ανθρώπων. Εισέρχονται στη ζωή μας κάποια άτομα που μας γοητεύουν με τον τρόπο τους. Μπορεί να διαθέτουν ομορφιά, χαρίσματα, ταλέντα, χιούμορ, αρετές ή υψηλή επαγγελματική θέση. Αργά και σταθερά αλλά ανεπαίσθητα, αυτά τα άτομα μας κάνουν να νιώθουμε ένα αδιόρατο άγχος, μια αγωνία και συναισθήματα ανεπάρκειας. Προσδίδουν τόση σπουδαιότητα στον εαυτό τους με συνέπεια να βρίσουν αρκετές αφορμές για να νιώθουν προσβεβλημένα συνεχώς από κάποιον ή κάτι. Είναι οι άνθρωποι που ποτέ δεν είναι ευχαριστημένοι και πάντα επιθυμούν κάτι άλλο, γιατί θεωρούν πως οι συγκεκριμένοι σύντροφοι, φίλοι, συνάδελφοι και συγγενείς δεν είναι αρκετά καλοί ή κατάλληλοι για αυτούς. Τους χαρακτηρίζει η ασέβεια, η συναισθηματική ανωριμότητα και μια δυνατή επιθυμία να εξαπατούν τους άλλους. Στην πραγματικότητα είναι αδύναμοι με σαθρά δομημένη προσωπικότητα αλλά συνήθως δημιουργούν μια ψευδή εικόνα σθένους και δύναμης.
Μέσα στη σχέση έχουν συνεχώς απαιτήσεις, άπειρες ανάγκες και απαιτούν την ολοκληρωτική προσοχή από τον άλλον. Συνεχώς επικρίνουν, κατακρίνουν και απορρίπτουν, υποβαθμίζουν τις ενέργειες του συντρόφου και πάντα είναι δυσαρεστημένοι από αυτά που παίρνουν. Όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος να τους ικανοποιήσει, θα εισπράξει μόνο απογοήτευση και θα εξαντληθεί από την υπερπροσπάθεια.
Η εξαπάτηση δεν πραγματοποιείται φανερά και άμεσα, τα μυστικά της έρχονται στο φως ύστερα από αρκετό καιρό συνήθως. Οι παρασιτικοί άνθρωποι σε εξαπατούν δημιουργώντας στον νου σου τη σκέψη ότι εσύ είσαι ανεπαρκής, ανάξιος και κατώτερος.
Παρασιτούν εις βάρος σου διότι οι ίδιοι είναι ξενιστές για το παράσιτο που λέγεται «εγώ». Ανίκανοι να αγαπήσουν δρουν με ζήλια, σκληρότητα, θράσος, κακία και χωρίς ηθικούς φραγμούς, κυνηγώντας τον σκοπό τους με κάθε τίμημα, που μπορεί να βλάψει τον συνάνθρωπο.
Είναι η φίλη που σου δίνει ζεστές αγκαλιές αλλά σου κλέβει τον άντρα και σου διαλύει το σπίτι. Είναι ο συνάδελφος που σου χαμογελάει συγκαταβατικά αλλά ήδη σε έχει καρφώσει πισώπλατα. Είναι αυτός που διακηρύσσει πως είναι υπερασπιστής κάποιων ιδεών αλλά τις βεβηλώνει μυστικά με τις πράξεις του. Και ο κατάλογος είναι ατελείωτος.
Θα πρέπει να αναγνωρίζουμε νωρίς αυτά τα άτομα αλλιώς θα παθαίνουμε όπως τα πουλιά που δεν αντιλαμβάνονται την εξαπάτηση του κούκου και οδηγούνται σε ολοσχερή καταστροφή της φωλιάς και αφανισμό των απογόνων τους.
Αν μπορούμε να τους απομακρύνουμε από τη ζωή μας, τα πράγματα είναι εύκολα. Αλλά αν είναι σύζυγος ή άτομο του άμεσου περιβάλλοντός μας, θα πρέπει να γίνει μια σωστή οριοθέτηση, ανάλογα με την αυτοεκτίμηση που διαθέτουμε, χωρίς να φοβηθούμε την απώλεια γιατί είναι πολύ πιθανό ότι θα απομακρυνθούν, αν σταματήσουμε να είμαστε οι ξενιστές τους.
Αν συνειδητοποιήσουμε αργά ότι πέσαμε θύμα συστηματικής εξαπάτησης, θα νιώσουμε βαθιά οδύνη. Ωστόσο η επαφή με ένα παρασιτικό άτομο αποτελεί ένα μάθημα, μια γνώση που θα μας επιτρέπει στο μέλλον να αναγνωρίζουμε τις μεθόδους εξαπάτησης που χρησιμοποιούν αυτοί οι άνθρωποι και να μην τους αφήνουμε να απομυζούν την ενέργειά μας, την οποία θα πρέπει να διοχετεύουμε μόνο σε υγιείς σχέσεις!
* Η Χαρά Ζήκα είναι Χημικός, Δρ. Φαρμακευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός και δημοσιογράφος. Ζει τη Μυτιλήνη και αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη στο Lesvosnews.net στη στήλη "Η αλχημεία του έρωτα"
