Οι αντανακλάσεις του εαυτού μας
Σύμφωνα με τον Κρισναμούρτι: «Ο καθρέφτης μου λέει πώς είμαι εξωτερικά αλλά δεν μπορεί να δείξει πώς είμαι εσωτερικά. Υπάρχει άραγε ένας καθρέφτης όπου θα μπορώ να δω τον εαυτό μου όπως πραγματικά είναι, να παρατηρώ τις αντιδράσεις μου και τις ανταποκρίσεις μου; Ένας τέτοιος καθρέφτης είναι οι σχέσεις μου με τους γονείς, τον φίλο, τον γείτονα, τον σύντροφο και τη φύση. Εκεί βλέπω αν είμαι ζηλιάρης, πληγωμένος, φοβισμένος, προσκολλημένος ή απογοητευμένος. Κανείς δεν μπορεί να με βοηθήσει να κοιτάξω σ’ αυτόν τον καθρέφτη, ούτε οι δάσκαλοι, ούτε οι ψυχολόγοι, ούτε οι ιερείς. Αυτό που βλέπω εκεί μέσα είναι η πληγωμένη μου ψυχή, η οποία δεν μπορεί να θεραπευτεί από άλλον. Όταν το ανακαλύψω αυτό στο βάθος της ύπαρξής μου, γίνομαι το φως του εαυτού μου».
Πραγματικά, ο εξωτερικός κόσμος είναι σαν γιγάντιος καθρέφτης που αντανακλά τον εαυτό μας με σαφήνεια και ακρίβεια, αντανακλά τις πεποιθήσεις, τα πιστεύω, τις αξίες μας, τα συναισθηματικά μοτίβα μας. Έτσι, ο εξωτερικός κόσμος μπορεί να μας δείξει κάποιες κρυμμένες πτυχές του εαυτού, που δεν μπορούμε να δούμε άμεσα. Στην ψυχολογία υπάρχει ο όρος προβολή, κατά την οποία ένα ενδογενές ερέθισμα μεταφράζεται σαν εξωγενές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν ποιήματα του τύπου «πενθώ εγώ και θλίβονται τα πουλιά, κλαίνε τα μαύρα τα βουνά και ο ουρανός βουρκώνει». Δηλαδή ένα άτομο προβάλει τα δικά του συναισθήματα, τις δικές του σκέψεις, ιδέες και πεποιθήσεις κάπου αλλού. Μέχρι ένα σημείο είναι φυσιολογικό, πρόκειται για αμυντικό μηχανισμό που όλοι διαθέτουμε. Αλλά όσο πιο αδύναμο είναι το Εγώ, τόσο πιο συχνά καταφεύγει σε μηχανισμούς άμυνας.
Για παράδειγμα, ένας άντρας που έχει εξωσυζυγική σχέση θεωρεί ότι η γυναίκα του ευθύνεται για το γεγονός αυτό. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει μια πρόσκαιρη ανακούφιση, γιατί το Εγώ ικανοποιείται και η αυτοεκτίμηση ενισχύεται. Η συνειδητοποίηση των προβολών στους άλλους είναι αποτέλεσμα επίπονης διαδικασίας. Συνήθως έρχεται αργά, όταν έχουν καταστραφεί σημαντικές σχέσεις και κυριαρχήσει η αντίληψη ότι κάτι τέτοιο πρέπει να αλλάξει.
Όταν μας ενοχλεί κάτι στον άλλο, συνήθως είναι η προβολή αυτού που θεωρούμε αρνητικό σε μας τους ίδιους αλλά δεν μπορούμε να το αποδεχτούμε. Έτσι, όταν ακούμε κάποιον να μας κριτικάρει, είναι καλύτερα να του πούμε να σταματήσει να επιτίθεται, να εκφράσει τα συναισθήματά του και όχι τις κρίσεις του για μας. Μόνο τότε μπορεί να συνεχιστεί η συζήτηση σε ένα παραγωγικό επίπεδο.
Πολύ έντονα χρησιμοποιούμε την προβολή όταν ερωτευόμαστε. Στην αρχή υπάρχει η αίσθηση της τέλειας επικοινωνίας με τον σύντροφο και νιώθουμε ότι επιτέλους θα καλυφθεί το κενό που υπάρχει μέσα μας. Είναι σα να βρισκόμαστε στον κήπο της Εδέμ, μέσα από τον άλλο νιώθουμε αξιόλογοι, μοναδικοί, υπέροχοι. Πιστεύουμε ότι εκείνος θα μας προσφέρει αγάπη, περιμένουμε να μας επιδοκιμάζει συνεχώς και φυσικά να μας αγαπά δίχως όρους. Στην ουσία τον κάνουμε ένα είδωλο των προσδοκιών μας, όπως ο γλύπτης Πυγμαλίωνας που ερωτεύτηκε το άγαλμα της Αφροδίτης που ο ίδιος δημιούργησε.
Συνεπώς, με όποιον έχουμε μια σύνδεση, αποτελεί έναν καθρέφτη μας. Η ουσία είναι να ανακαλύπτουμε τι σημαίνει η αντανάκλαση αυτή για μας. Και να θυμόμαστε πάντα αυτό που είπε ο Ε. Kant: «Δεν βλέπουμε τους άλλους όπως είναι, τους βλέπουμε όπως εμείς είμαστε».
* Η Χαρά Ζήκα είναι Χημικός, Δρ. Φαρμακευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Έρωτας, Χημεία & Σεξ»-Εκδόσεις Ιανός και δημοσιογράφος. Ζει τη Μυτιλήνη και αρθρογραφεί κάθε Τετάρτη στο Lesvosnews.net στη στήλη "Η αλχημεία του έρωτα"
