Η Ένταξη παιδιών με ιδιαίτερες ανάγκες - Γράφει η Βαλεντίνα Βεκρή

Η ένταξη και η συνεκπαίδευση των παιδιών με ιδιαίτερες ανάγκες αποτελεί ένα από τα βασικότερα δικαιώματα των παιδιών αυτών. Στην Ελλάδα, ο θεσμός αυτός κατοχυρώνεται από την συγκεκριμένη νομοθεσία (2817/14.3.2000).

Οι γονείς των παιδιών με Αυτισμό όμως πρέπει να αναλάβουν ενεργό ρόλο για να πετύχουν την αποτελεσματικότερη ένταξη στο σχολικό πλαίσιο των παιδιών τους. Υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές μορφές σχολικής ένταξης που ποικίλουν από απόλυτα εξειδικευμένες εκπαιδευτικές δομές μέχρι αντίστοιχες συμβατικές. Αυτές είναι:

• Ένταξη σε τάξεις
• Ένταξη σε τάξεις με υποστήριξη
• Ένταξη σε τάξεις με παράλληλη ενισχυτική διδασκαλία

Ένταξη παιδιού με αυτισμό

Μια προσωπική κατάθεση της συνοδού- θεραπεύτριας

Ο Βασίλης είναι ένα όμορφο αγόρι 11 ετών που είχε διαγνωστεί στο φάσμα της  αυτιστικής διαταραχής, χωρίς νοητική υστέρηση στην ηλικία των 4 ετών. Οι γονείς του με την καθοδήγηση των ειδικών αποφάσισαν να πάρουν ειδικά εκπαιδευμένο συνοδό για να βοηθήσει το παιδί να ενταχθει ομαλότερα στη τάξη του νηπιαγωγείου.

ü  Αρχική εικόνα του παιδιού- 4 ετών- Οι πρώτες μέρες στο σχολείο

Ο Βασίλης παρουσίαζε στερεοτυπίες με τα χέρια και είχε διάφορες εμμονές στο καθημερινό του πρόγραμμα. Ο λόγος του περιοριζόταν σε απλές λέξεις με ακατάληπτη άρθρωση, έντονη ηχολαλία και αδυνατούσε να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη πρόταση.

Είχε περιορισμένο γνωστικό δυναμικό, έκπτωση στην επικοινωνία και στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Αδυνατούσε να παραμείνει συγκεντρωμένος στην τάξη, είχε διάσπαση προσοχής με αποτέλεσμα να μην μπορεί να παρακολουθήσει το πρόγραμμα του νηπιαγωγείου. Δεν ανταποκρινόταν σε ερωτήσεις- εντολές της δασκάλας. Δεν τραγουδούσε και δυσκολευόταν να λάβει μέρος ακόμη και στα δομημένα παιχνίδια της τάξης.

Όταν κάποιος διέκοπτε μια στερεοτυπική του συμπεριφορά, πχ, το στερεοτυπικό παιχνίδι με τα αυτοκινητάκια που τα έβαζε στην σειρά, ο Βασίλης παρουσίαζε έκρηξη θυμού (tantrum). Έπεφτε στο πάτωμα, χτυπιόταν με δύναμη και φώναζε. Αυτή ήταν μια πολύ στιγματική συμπεριφορά για την εικόνα του παιδιού μπροστά στα μάτια των συμμαθητών του και στην νηπιαγωγό.

Στην αυλή του άρεσε να τρέχει πάνω κάτω, μόνος του και να μονολογεί. Δεν είχε καμία αλληλεπίδραση με τα άλλα παιδιά και έπαιζε μοναχικό παιχνίδι. Έπαιζε είτε μόνος του στην τσουλήθρα, είτε με τα κουβαδάκια στην άμμο. Όταν η νηπιαγωγός του έλεγε να παίξει με τα παιδιά, ο Βασίλης απλώς στεκόταν για λίγο κοντά τους, χωρίς καμία ανταπόκριση και πρωτοβουλία επικοινωνίας.

Παράλληλα με την καθημερινή συνοδεία στο σχολείο παρακολουθούσε εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης σε κέντρο ειδικής αγωγής. Στόχος του προγράμματος ήταν η εκπαίδευση του παιδιού στον γνωστικό τομέα, στην επικοινωνία, ο έλεγχος της συμπεριφοράς και των στερεοτυπιών του. Επιπλέον παρακολουθούσε μαθήματα λογοθεραπείας, εργοθεραπείας και ομαδικά προγράμματα κοινωνικοσυναισθηματικής δομής.

Οι γονείς του Βασίλη είχαν την κατάλληλη καθοδήγηση από θεραπεύτρια κατοίκων, η οποία τους βοηθούσε να χεριστούν θέματα που αφορούσαν  στην εκπαίδευση του παιδιού και στη ομαλότερη συμβίωση τους στο σπίτι.

Το παιδί με τη καθοδήγηση της συνοδού βελτιώθηκε σε πολλούς τομείς της ανάπτυξης του. Αυξήθηκε η ανταπόκριση στις εντολές- ερωτήσεις της νηπιαγωγού αλλά και των συμμαθητών του μέσα στην τάξη. Αυξήθηκε η συγκέντρωση προσοχής του και μπορούσε να παρακολουθήσει με μεγαλύτερη διάρκεια το παραμύθι ή μια άλλη δομημένη δραστηριότητα.

Παρουσίασε σημαντική βελτίωση στο λειτουργικό, συμβολικό παιχνίδι με τους συμμαθητές του. Είχε πρωτοβουλίες επικοινωνίας και συναισθήματος  με τα άλλα παιδιά. Στην αυλή συμμετείχε σε απλά ομαδικά παιχνίδια. Μετά από εκπαίδευση του άρεσε το κυνηγητό, κρυφτό, αγαλματάκια ακίνητα και άλλα παιχνίδια. Συνέχισε να δυσκολεύεται στο ποδόσφαιρο γιατί ήταν ένα ομαδικό παιχνίδι με σύνθετους κανόνες που αδυνατούσε να κατανοήσει.

ü  Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το σχολείο του παιδιού ήταν συνεργάσιμο και θετικό σε οποιαδήποτε πρόταση της συνοδού που θα βοηθούσε τον Βασίλη. Η νηπιαγωγός του ήταν μια άριστη εκπαιδευτικός που αγάπησε το παιδί και βοήθησε με την σειρά της στην καλύτερη ένταξη του παιδιού μέσα στην τάξη. Μετά από απόφαση των γονιών του, ο Βασίλης επανέλαβε το νηπιαγωγείο για να έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας στην Α΄ Δημοτικού. Η άριστη συνεργασία μεταξύ της συνοδού και της νηπιαγωγού, η παρακολούθηση εξατομικευμένου προγράμματος αποκατάστασης και η συνεργασία των γονιών αποτέλεσαν τις κυριότερες προϋποθέσεις για την επιτυχής ένταξη του Βασίλη στο νηπιαγωγείο.

  Σημερινή εικόνα του Βασίλη

Ο Βασίλης φοιτά μόνος του στην Ε΄ τάξη του Γενικού Δημοτικού Σχολείου. Είναι ένας πολύ κάλος μαθητής με δομημένη συμπεριφορά. Το γνωστικό του δυναμικό δεν υπολείπεται σε σχέση με τους συμμαθητές του. Ωστόσο, συνεχίζει να του αρέσει ενασχολείται μόνος του με τα δικά του ενδιαφέροντα. Παρακολουθεί πρόγραμμα των προσκόπων, μαθαίνει αγγλικά και κιθάρα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι Ο Βασίλης συνεχίζει το εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης, τις ομάδες κοινωνικής αλληλεπίδρασης και την θεραπεία κατοίκων. Ο Βασίλης και η οικογένεια του κατάφεραν να έχουν μια ομαλή ένταξη στην κοινωνία και μια καλή ποιότητα ζωής.

Ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου τον μαθητή μου Βασίλη που μου πρόσφερε το μοναδικό του ταλέντο παρά την διάγνωση του.

Βαλεντίνa Βεκρή Ψυχολόγος, απόφοιτος του University of Huddersfield της Μ. Βρετανίας και κάτοχος του μεταπτυχιακού διπλώματος, MSc Εξελικτική Ψυχολογία του Central Lancashire, U.K.