Η Ιδιαίτερη Σημασία της Πρώιμης Εντατικής Παρέμβασης για Παιδιά με Αυτισμό

Γράφει η Βαλεντίνα Βεκρή 

Κάθε παιδί που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού είναι διαφορετικό από οποιαδήποτε άλλο, γι’ αυτό αντιμετωπίζει δυσκολίες με διαφορετική ένταση από άλλα παιδιά που επίσης ανήκουν στο φάσμα. Η αποτελεσματικότητα της κάθε παρέμβασης εξαρτάται από τις δυνατότητες του κάθε παιδιού. Υπάρχουν αμέτρητες παρεμβάσεις που πραγματοποιούνται στα πλαίσια της εκπαίδευσης του αυτιστικού φάσματος. Παρακάτω ακολουθεί μια αναφορά σε μια από τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις στα αυτιστικά παιδιά.

Η εντατική, συμπεριφορική πρώιμη παρέμβαση ,έχει βοηθήσει πολλά παιδιά με αυτισμό  στους τομείς της επικοινωνίας , της εκμάθησης της γλώσσας και των κοινωνικών δεξιοτήτων με αποτέλεσμα να επιτυγχάνουν στις τάξεις γενικής εκπαίδευσης. Ένα από τα πρώτα παραδείγματα των δυνατοτήτων της συστηματικής πρώιμης παρέμβασης στη ζωή των παιδιών με αυτισμό αποτελεί το έργο των Lovoas (1987) & Smith (1998).

Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’60 τα παιδιά με αυτισμό θεωρούνταν μη εκπαιδεύσιμα και γι’ αυτό δεν φοιτούσαν σε σχολεία, ούτε σε κέντρα ειδικής αγωγής. Ο Lovoas (1960), κατέρριψε τον μύθο που ήθελε τα αυτιστικά παιδιά ανίκανα να εκπαιδευτούν. Εφαρμόζοντας την θεωρία της Ανάλυσης της Συμπεριφοράς συνέβαλε καθοριστικά στην αντιμετώπιση του αυτισμού και την πραγματοποίηση των  ψυχοπαιδαγωγικών προγραμμάτων.

O Lovoas δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας μελέτης που πραγματοποίησε σε 19 παιδιά με αυτισμό, τα οποία παρακολούθησαν ένα εντατικό πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης, τύπου ένα-προς-έναν για 40 ώρες την εβδομάδα πριν την ηλικία των 4 ετών. Η παρέμβαση περιλάμβανε την εκπαίδευση των γονέων  και την ένταξη σε ένα πλαίσιο προσχολικής αγωγής με τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά.

Όταν έγινε σύγκριση με μια ομάδα 19 αντίστοιχων περιπτώσεων  στην ηλικία των 7 ετών, παρατηρήθηκε αύξηση κατά μέσο όρο 20 μονάδων του ΝΔ (νοητικού δυναμικού) των παιδιών της πειραματικής ομάδας, τα οποία είχαν επίσης σημειώσει πρόοδο στην σχολική τους επίδοση. Εννιά από τα παιδιά είχαν προχωρήσει από την πρώτη στη δευτέρα δημοτικού σε τάξεις γενικής εκπαίδευση.

Αξιολογήσεις επανελέγχου της ίδιας ομάδας των 19 παιδιών στην ηλικία των 11 ετών έδειξαν ότι τα παιδιά διατηρούσαν όσα είχαν μάθει. Συγκεκριμένα 8 από τα 9 παιδιά δεν ξεχώριζαν από τα μέσα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά σε τεστ νοημοσύνης και στην συμπεριφορά.  Συμπεραίνουμε, ότι μετά από ένα χρόνο παρέμβασης, το 50% των παιδιών μπορούν να ενταχθούν σε κανονικές τάξεις νηπιαγωγείου. Στην συνέχεια επαναλαμβάνουν το νηπιαγωγείο για να έχουν ένα προβάδισμα στην πρώτη δημοτικού. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα παιδιά που έχουν επιτυχημένη φοίτηση στη γενική τάξη έχουν φυσιολογική νοημοσύνη.

Οι διδακτικές μέθοδοι που χρησιμοποίησε ο Lovoas βασίζονται στην εφαρμοσμένη ανάλυση της συμπεριφοράς (ΕΑΣ). Η Ε.Α.Σ. χρησιμοποιεί συμπεριφορικές αρχές όπως θετική ενίσχυση, για να διδάξει στα παιδιά δεξιότητες με ένα προγραμματισμένο συστηματικό τρόπο. Τα παιδιά έχουν επαναλαμβανόμενες ευκαιρίες για να εξασκήσουν τις νέες τους δεξιότητες κατά τη διάρκεια της ημέρας, σε διάφορα πλαίσια με διάφορα άτομα και υλικά. Πραγματοποιούνται ομάδες παιδιών-εφήβων που έχουν σαν στόχο την ανάπτυξη των κοινωνικών και γνωστικών δεξιοτήτων. Εφαρμόζονται εξωτερικά προγράμματα, επίσκεψη παιδικές χαρές, εστιατόρια, σουπερμάρκετ για αντιμετώπιση των μη επιθυμητών συμπεριφορών και γενίκευση των κατακτημένων δεξιοτήτων. Ένα ολοκληρωμένο ψυχοπαιδαγωγικό πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης επίσης περιλαμβάνει, εναλλακτικές μεθόδους επικοινωνίας που βοηθούν στην προώθηση του λόγου του παιδιού και της επικοινωνίας. Η εκπαίδευση γονέων θεωρείται ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην κατάκτηση και συντήρηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των παιδιών τους.

Η ΕΑΣ είναι η πιο αποτελεσματική παρέμβαση που υπάρχει προς το παρόν. Με εντατική και κατάλληλη θεραπεία τα παιδιά του αυτιστικού φάσματος παρουσιάζουν εμφανή βελτίωση σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα παιδιά μπορούν έτσι να ανεξαρτητοποιηθούν στην καθημερινότητα τους, να διεκδικήσουν ένα καλύτερο μέλλον και την ποιότητα ζωής που τους αξίζει.

Βιβλιογραφία: Γενά, Α (1992). Αυτισμός και Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές.

Heward, Lee William (2001). Παιδιά με Ειδικές Ανάγκες, εκ. Τόπος.

Η Βαλεντίνα Βεκρή είναι Ψυχολόγος και κάτοχος του μεταπτυχιακού διπλώματος, MSc Εξελικτικής Ψυχολογίας. Έχει εργαστεί ως Θεραπεύτρια και Υπεύθυνη Προγράμματος Παιδιών που ανήκουν στο Αυτιστικό Φάσμα.

Η Βαλεντίνα Βεκρή αρθρογραφεί στο Lesvosnews.net