Ο "Πελεκάνος" της Λέσβου, ο μεγάλος μάστορας δεν μένει πια εδώ... Το συγκινητικό αντίο από το Νίκο

Πριν λίγες μέρες έφυγε από την ζωή ένας τεχνίτης της πέτρας, ή καλύτερα ένας μεγάλος μάστορας της λάξευσής της, ο Χρήστος Βαξεβάνης από την Αγία Παρασκευή.

Δεν μπόρεσα όπως επιθυμούσα να παραβρεθώ στην κηδεία του και ως οφειλή στην μνήμη του καταθέτω λίγα λόγια.

Έφθασα στην Λέσβο πρώτη φορά, -ως πολιτικός προϊστάμενος στον Νομό- λίγα χρόνια αφ’ ότου έλαβα το πτυχίο του Αρχιτέκτονα. Με συνεπήρε ο αρχιτεκτονικός πλούτος και η φυσική ομορφιά του τόπου και ξεκινήσαμε το Πρόγραμμα Προστασίας της Αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του.

Χρόνια δύσκολα, φτωχά, χωρίς Ευρωπαϊκά Προγράμματα, και κονδύλια ψίχουλα, με μια κοινωνία που είχε άλλες βασικές ανάγκες και προτεραιότητες.

Η απόφαση να σταματήσει η τσιμεντόστρωση στους δρόμους και τα σοκάκια και να αρχίσει υποχρεωτικά η κατασκευή νέων λιθόστρωτων ή η επισκευή-ανακατασκευή των υπαρχόντων, έμοιαζε δύσκολη έως απίθανη στην υλοποίησή της, και για πολλούς δε μεμψιμερούντες γραφική. Δυστυχώς ο πολιτικός λαϊκισμός είχε αρχίσει να εκτρέφεται έκτοτε.

Έπρεπε λοιπόν, να πείσουμε ότι μπορούμε, να αντιστρέφουμε την καταστροφή και ένα βασικό ζητούμενο για την επιτυχία του εγχειρήματος ήταν η ύπαρξη ικανών μαστόρων της πέτρας, και μάλιστα χρειάζονταν αρκετοί. Ήταν σημαντικό ότι είχε ήδη αρχίσει το μεγάλο έργο της ύδρευσης – αποχέτευσης σε Δήμους και Κοινότητες, και σύμφωνα με την επίσημη απόφασή μας που εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 1984, το κάθε έργο ολοκληρωνόταν με την λιθόστρωση της τελικής επιφάνειας του οδοστρώματος και όχι πλέον με τσιμεντόστρωση.

Από τα πρώτα έργα που προγραμματίστηκαν και ξεκίνησαν ήταν οι κεντρικοί δρόμοι στην Αγία Παρασκευή, στο Μανταμάδο, στην Βατούσα, στον Ασώματο, το “Καλντερίμι” της Μυτιλήνης και άλλα πολλά. Ο αείμνηστος πρόεδρος στην Αγία Παρασκευή, Χριστόφας Αναγνωστής δεν πίστευε ότι στα αλήθεια εννοούσα να εκτελεσθεί ένα τέτοιο δύσκολο κι ακριβό έργο στην εποχή της τσιμεντοκρατίας, του έμοιαζε παράλογο. Να ξέρεις, μου είπε ένα πρωί που ήρθε στο γραφείο, στο χωριό μας, έχουμε καλό μάστορα. Λίγες μέρες μετά, μου γνώρισε τον Χρήστο και ήπιαμε το πρώτο μας ούζο κάτω από τον πλάτανο της τσιμεντοστρωμένης και γεμάτη μπαλώματα κεντρικής πλατείας του χωριού.

 Άρχισε το έργο και μέχρι την ολοκλήρωσή του αργά τα μεσημέρια, από το γραφείο πήγαινα επιτόπου και απολάμβανα τον καλό Μάστορα, που εργαζόταν συνεχώς, λαξεύοντας ο ίδιος τις πέτρες, και τα δύο του παιδιά στην αυλή του κοινοτικού ελαιοτριβείου να ετοιμάζουν την λάσπη. Κρατούσε με περίσσια θαλπωρή τους παβέδες και τους εγκιβώτιζε στο υπόστρωμα της άμμου.

Μήνες διήρκησε η εκτέλεση του έργου, γίναμε φίλοι, μου εκμυστηρευόταν ιστορίες από τα χρόνια που πέρασε οικοδόμος στην Αθήνα, πολλές οι διηγήσεις του για τον άχαρο ρόλο ενός τεχνίτη να είναι οικοδόμος σε μπετά στην μεγαλούπολη. Μου έμαθε για την ιστορία των μαστόρων του χωριού –των Πελεκάνων- όπως αποκαλούσε τους μαστόρους της πέτρας, αυτή είναι η ονομασία μας μου έλεγε, και συνέχισε να με ξεναγεί στα λίθινα οικοδομήματα του χωριού που ο ίδιος μαστόρεψε.

Δύο χρόνια μετά, στα 1985, με προτροπή της Νομαρχίας, ο ΟΑΕΔ, άρχισε ένα επιδοτούμενο πρόγραμμα εκπαίδευσης για νέους πελεκάνους με έδρα τον Μόλυβο,  ο οποίος επιλέχθηκε ως έδρα γιατί είχε επιμείνει και ασχοληθεί πολύ και με μεράκι, ο τότε Δήμαρχος Κώστας Δούκας.

Το εγχείρημα άρχισε και τελικά και ο Χρήστος Βαξεβάνης μαζί με τους ισάξιους συναδέλφους του, Θεμιστοκλή Καραφασούλη από τον Ασώματο και τον Βύρωνα Μιχαλακέλλη από την Βατούσα, κλήθηκαν να διδάξουν αλλά δεν έμελε να έχει μεγάλη συνέχεια.

Σήμερα, σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά, ο στρωμένος με παβέδες κεντρικός δρόμος του χωριού του, από τα χέρια του, μοιάζει να φτιάχτηκε χθες.

Αποχαιρετώ με πολύ νοσταλγία έναν άνθρωπο που αισθανόμουν ότι ήταν ένας διακριτικός φίλος και μου το απέδειξε αυτό με τρανό τρόπο.

 Παρότι δεν ταυτιζόμασταν πολιτικά, σε μία δύσκολη πολιτική στιγμή για την χώρα μας, τον Μάιο του 1989 στην πρώτη προεκλογική μου ομιλία στην νεολιθοστρωμένη, πλέον από τον ίδιο πλατεία του χωριού του, ήλθε και κάθισε δίπλα μου, παρακολούθησε τον λόγο μου, και μετά το πέρας με χαιρέτησε και μου ευχήθηκε καλή επιτυχία.

Σε εκείνη την φορτισμένη πολιτικά περίοδο, των μπλε και πράσινων καφενείων, κανείς δεν παραξενεύτηκε που είδε τον παλιό γνωστό αριστερό δίπλα στον κυβερνητικό υποψήφιο, γιατί όλοι γνώριζαν ότι παραβρέθηκε από ανθρωπιά και χρέος ηθικό, κάτι που επίσης έπραξε και ο Πρόεδρος της κοινότητας. 

 φωτογραφία:

1985: Αγ. Παρασκευή Κεντρικός Δρόμος

Ο Χρήστος Βαξεβάνης με τα παιδιά του Θέμη και Κώστα επί το έργο.

__________________________

Από το βιβλίο «Τα λιθόστρωτα της Λέσβου», εκδόσεις Χρήστου Παπουτσάκη.