Η μοναδικότητα και η αυθεντικότητα του λεσβιακού ελαιολάδου - Παρουσίαση αποτελεσμάτων Ερευνητικού Προγράμματος
Την Πέμπτη 12-12-2019 στη Μυτιλήνη, στην Αίθουσα Περιφερειακού Συμβουλίου, πραγματοποιήθηκε παρουσίαση από τον Καθηγητή Αναλυτικής Χημείας κο Νικόλαο Θωμαΐδη των αποτελεσμάτων του Ερευνητικού Προγράμματος με τίτλο «Εξειδικευμένη Έρευνα Προώθησης Ελαιολάδου και Προϊόντων Ελιάς Βορείου Αιγαίου μέσω Ανάδειξης του Βιοδραστικού Περιεχομένου και των Ιδιαιτέρων Χαρακτηριστικών Ποιότητας» το οποίο υλοποιείται από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου σε συνέργασία με το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το Τμ. Περιβάλλοντος του Παν. Αιγαίου, το Εργαστήριο Ελαιολάδου του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, και το Εργαστήριο Εδαφολογίας της ΠΕΔ. Το Ερευνητικό Έργο αυτό ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2018 και έχει ως στόχο την ανάδειξη των προϊόντων ελιάς της Περιφέρειας, την ενίσχυση της διεθνούς αναγνωρισιμότητας των ελαιόλαδων και της επιτραπέζιας ελιάς του Βορείου Αιγαίου μέσω της επιστημονικής τεκμηρίωσης της μοναδικότητας και αυθεντικότητας τους και την εμπορική αξιοποίηση των παραπροϊόντων της ελαιοποίησης.
Το έργο περιλαμβάνει την υλοποίηση πέντε διακριτών Ερευνητικών Δράσεων σε βάθος τριετίας που έχουν ως αντικείμενο την ανάδειξη της εξαιρετικής ποιότητας των μονοποικιλιακών ελαιόλαδων και των βρώσιμων ελιών του Βορ. Αιγαίου, καθώς και τη διερεύνηση του βιοδραστικού περιεχομένου των παραπροϊόντων ελαιουργίας. Τα αποτελέσματα που έχουν προκύψει κατά τα δύο πρώτα έτη του Προγράμματος παρουσιάστηκαν ενδελεχώς από τον κο Θωμαΐδη, τεκμηριώνοντας τη δυναμική που παρουσιάζουν τα προϊόντα της Περιφέρειας και τις δυνατότητες που υπάρχουν, ώστε η ερευνητική αυτή τεκμηρίωση να αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη νέων καινοτόμων προϊόντων με απώτερο στόχο την ενίσχυση του Αγροδιατροφικού Τομέα της Περιφέρειας, τον μετασχηματισμό της οικονομίας του ελαιοκομικού τομέα και την ενίσχυση του Πολιτισμού της Ελιάς.
Κατά τα 2 πρώτα έτη του Προγράμματος πραγματοποιήθηκε καταρχήν ενδελεχής χαρτογράφηση του παραγόμενου ελαιολάδου στα νησιά του Βορ. Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία και Φούρνοι) σε δύο ελαιοκομικές περιόδους (2017-2018 και 2018-2019), με την συλλογή συνολικά >500 δείγματων ελαιολάδου. Τρίτη δειγματοληψία θα πραγματοποιηθεί κατά τη φετινή ελαιοκομική περίοδο όπου σχεδιάζεται να συλλεχθούν περισσότερα από 100 δείγματα.
Τα δείγματα που έχουν ληφθεί έως σήμερα αναλύθηκαν ως προς το βιοδραστικό τους περιεχόμενο με πρωτοπορική μέθοδο με το 80% της παραγωγής του Βορ. Αιγαίου να δίνει τιμές συνολικού φαινολικού περιεχομένου >250 mg/Kg, προσδίνοντας έτσι στο ελαιόλαδο ισχυρισμό υγείας με βάση τον Κανονισμό (ΕΕ) 432/2012 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Εκτός από το φαινολικό προφίλ, προσδιορίστηκαν και μια σειρά από άλλες ωφέλιμες ενώσεις που περιέχονται στο ελαιόλαδο του Βορ. Αιγαίου, όπως η βιταμίνη Ε (τοκοφερόλες), καροτενοειδή, τερπένια (σκουαλένιο) αλλά και μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα.Τα τελευταία βρέθηκε να ξεπερνούν κατά πολύ τους ισχυρισμούς υγείας της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας, δίνοντας στο ελαιόλαδο του Βορ. Αιγαίου σημαντικά πλεονεκτήματα προώθησης και μάρκετινγκ ως προϊόντα που προωθούν την ευζωία. Τα μονοακόρεστα του Λεσβιακού ελαιολάδου πληρούν τον ισχυρισμό της υψηλης περιεκτικότητας σε ακόρεστα λιπαρά όπως ορίζεται από τον Κανονισμό (ΕΕ) 116/2010 και έχουν περιεκτικότητα κατά 20% περισσότερο της μέσης περιεκτικότητας άλλων ελαιολάδων. Επίσης, όλα τα ελαιόλαδα της Περιφέρειας είναι πηγή βιταμίνης Ε. Όλα τα παραπάνω συσχετίστηκαν με τα οργανοληπτικά και όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά ποιότητας του Κανονισμού Ελαιολάδου, συμπληρώνοντας τα δεδομένα μιας πρωτοφανούς έκτασης έρευνας, η οποία δεν έχει πραγματοποιηθεί για κανένα εγχώριο ή ξένο ελαιόλαδο, βγάζοντας από την αφάνεια το ελαιόλαδο της Λέσβου.
Παράλληλα εξετάστηκε η επίδραση διαφόρων αγρονομικών παραγόντων αλλά και παραμέτρων ελαιοποίησης στο βιοδραστικό περιεχόμενο με σκοπό να καθοδηγηθούν οι παραγωγοί και να βελτιωθεί η θρεπτική αξία του παραγώμενου ελαιολάδου. Εξετάστηκαν το υψόμετρο και το είδος της καλλιέργειας (συμβατική ή βιολογική), το στάδιο ωρίμανσης του ελαιοκάρπου κατά τη συγκομιδή, διάφορες καλλιεργητικές φροντίδες όπως η άρδευση, η λίπανση αλλά και το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη συγκομιδή του καρπού μέχρι την ελαιοποίηση. Με πειράματα βιομηχανικής κλίμακας σε διφασικά και τριφασικά ελαιοτριβεία, εξετάστηκε η επίδραση του είδους του ελαιοτριβείου στα θρεπτικά συστατικά του παραγόμενου ελαιολάδου (διφασικό ή τριφασικό ελαιοτριβείο), ο χρόνος μάλαξης όπως και η προσθήκη νερού και η θερμοκρασία κατά τη μάλαξη αλλά και η θερμοκρασία στον διαχωριστήραμε σκοπό να ενημερωθούν οι ελαιοτριβείς για τις βέλτιστες συνθήκες ελαιοποίησης σε κάθε τύπο ελαιοτριβείου.Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ενδελεχή αυτή επιστημονική έρευνα κοινοποιήθηκαν στους παραγωγούς και τους ελαιοτριβείς με επιστολή κατά την αρχή της φετινής ελαιοκομικής περιόδου ώστε να βελτιωθεί σημαντικά η ποιότητα του παραγόμενου ελαιολάδου και να σταθεροποιηθεί η ποιότητά του κατ’έτος. Όλα αυτά συνοδεύονται και από επιχειρηματικό σχέδιο το οποίο προσβλέπει στην αύξηση της τυποποίησης του ελαιολάδου με ισχυρό branding (μάρκα) στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ήδη τυποποιητές ελαιολάδου εξάγουν έξτρα παρθένο ελαιόλαδο με καλύτερες τιμές αγοράς με βάση των αποτελεσμάτων του Εργαστηρίου του κ. Θωμαΐδη και την εφαρμογή του Προγράμματος της Περιφέρειας στην πράξη.
Παράλληλα με το ελαιόλαδο, μελετήθηκε το φαινολικό περιεχόμενο των προϊόντων της επιτραπέζιας ελιάς και της πάστας ελιάς του Βορ. Αιγαίου των ποικιλιών Κολοβής και Αδραμυτιανής, καθώς και η επίδραση διαφορετικών τύπων επεξεργασίας και πραγωγικής διαδικασίας στο βιοδραστικό περιεχόμενο του τελικού προϊόντος. Παρακευάστηκαν επιτραπέζιες ελιές με πέντε διαφορετικές πορείες εκπίκρανσης (ελιές σε άλμη με ένα στάδιο εκπίκρανσης, με δύο στάδια εκπίκρανσης, με εκπίκρανση με χοντρό αλάτι (ξηράλατη), με τσάκιση και σύντομες πορείες εκπίκρανσης (τσακιστή Αδραμυτιανή) και με εκπίκρανση με θαλασσινό νερό) και υπολογίστηκε η μεταφορά των φαινολικών ενώσεων από την αρχική ελιά στο τελικό προϊόν ανάλογα με την πορεία. Με βάση τα αποτελέσματα που παρουσίασε ο κος Θωμαΐδης, η εκπίκρανση της επιτραπέζιας ελιάς σε ένα στάδιο ή με μικρή παραμονή του καρπού στο νερό οδηγεί σε προϊόν με αυξημένο βιοδραστικό περιεχόμενο. Για τις ελιές ποικιλίας Κολοβής μάλιστα αρκεί η κατανάλωση μερικών γραμμαρίων (<5 ελιές) για να δώσει στον οργανισμό πολύτιμα αντιοξειδωτικά και βιοδραστικά, όπως η τυροσόλη και η υδρόξυτυροσόλη που μπορούν να προσδώσουν στο προϊόν της επιτραπέζιας ελιάς ισχυρισμό υγείας και να «χτιστεί» ένα νέο είδος μάρκετινγκ βασισμένο στην ευζωΐα και στην αυθεντικότητα και μοναδικότητα του προϊόντος.
Στις υπόλοιπες δράσεις του προγράμματος, παρουσιάστηκαν πειράματα που πραγματοποιήθηκαν σε τριφασικά ελαιοτριβεία και σε φορητά πρότυπα διφασικά ελαιοτριβεία (με εκπυρήνωση, χωρίς εκπυρήνωση, με χρήση πρέσσας) και εξετάσθηκε το ενδεχόμενο παραγωγής ελαιολάδων υψηλής διατροφικής αξίας, όπως και το ενδεχόμενο συμπληρωμάτων διατροφής. Επίσης μελετήθηκε το βιοδραστικό περιεχόμενο των παραπροϊόντων ελαιοποίησης (φύλλα ελιάς, κατσίγαρος, πυρήνας, διφασικός πυρήνας) τα οποία μάλιστα βρέθηκε να έχουν ιδιαίτερα υψηλό φαινολικό περιεχόμενο. Με βάση τα αποτελέσματα αυτά σχεδιάστηκαν και αναπτύχθηκαν πρωτότυπα καλλυντικά προϊόντα φροντίδας με φυσικά προϊόντα μόνο από το Βορ. Αιγαίο και με βάση το ελαιόλαδο, και μίγματα από εκχύλισμα φύλλων ελιάς, εκχύλισμα από πυρήνα, αιθέρια έλαια από μανταρίνι Χίου και στέμφυλα Λήμνου και ροδόσταμα Χίου. Τα προϊόντα είναι έτοιμα προς εμπορική αξιοποίηση καταδεικνύοντας τη χρησιμότητα της έρευνας και την άμεση εφαρμογή της με την εμπορική αξιοποίηση δίνοντας νέες προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης του ελαιοκομικού τομέα.
Τέλος, παρουσιάστηκε η σε εξέλιξη μελέτη της σταθερότητας του ελαιολάδου που πραγματοποιείται από το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας και κατά την οποία εξετάζεται σε πραγματικό χρόνο η επίδραση της θερμοκρασίας φύλαξης (στους 4°C και στους 25°C) αλλά και της μοριακής διήθησης (πατενταρισμένη διαδικασία) στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ελαιολάδου όπως οι οργανοληπτικές ιδιότητες και το βιοδραστικό περιεχόμενο. Η μελέτη αυτή έχει ήδη καταδείξει την χρησιμότητα της φύλαξης του ελαιολάδου σε συνθήκες ψύξης και, με την ολοκλήρωσή της, θα οδηγήσει στην εξαγωγή των βέλτιστων συνθηκών φύλαξης του ελαιολάδου με σκοπό την ενημέρωση των παραγωγών και των τυποποιητών.
Ο κος Θωμαΐδης παρουσίασε επιχειρηματικές προτάσεις για την αξιοποίηση τόσο των προϊόντων της ελιάς, όσο και των παραπροϊόντων τους μέσω της παραγωγής νέων καινοτόμων προϊόντων (έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ημέρας, μονοποικιλιακό ελαιόλαδο με ισχυρισμό υγείας και ονομασία προέλευσης, νέοι τύποι επιτραπέζιας ελιάς, όπως ελιές τσακιστές με ισχυρισμό υγείας, ελιές σε θαλασσινό νερό, καλλυντικά με βάση την ελιά και φυσικά προϊόντα μόνο από το Βορ. Αιγαίο, συμπληρώματα διατροφής), τα οποία θα οδηγήσουν στο μετασχηματισμό της οικονομίας της ελιάς της Περιφέρειας Βορ. Αιγαίου και την ενίσχυση του Αγροδιατροφικού Τομέα της. Τα τοπικά προϊόντα που προέρχονται από την ελιά γίνονται διεθνώς γνωστά με βάση σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και ήδη προωθήθηκαν σε διεθνές επιστημονικό συνέδριο που έγινε πριν 10 μέρες στους Δελφούς από το διεθνούς φήμης Πανεπιστήμιο του Yale. Εκτιμάται ότι αυτό θα έχει ως έμμεσο αποτέλεσμα και την αύξηση του τουρισμού, μέσα από την προώθηση των τοπικών προϊόντων με διεθνή καταξίωση σε ειδικά καταστήματα, χώρους μαζικής εστίασης και καταλυμάτων, ακόμα και τη δημιουργία χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος που θα συνδέονται με την προβολή του «πολιτισμού της ελιάς».
