ΕΑΜ: «Μας έσωσε από την πείνα και τη σκλαβιά...»

Γράφει ο Τάκης Κατσιμάρδος

Εβδομήντα οχτώ χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου. Η επέτειος, όσα δημιούργησε το ΕΑΜ και η κληρονομιά του κατέχουν κυρίαρχη θέση στην ιστορία των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων του λαού μας.

Συνιστούν ταυτοχρόνως αδιάκοπη πηγή έμπνευσης για τους αριστερούς και προοδευτικούς - δημοκρατικούς πολίτες. Στέλνουν ισχυρά μηνύματα πατριωτισμού, εθνικής ενότητας, δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Επίκαιρα και σήμερα στους νέους πολύμορφους δημοκρατικούς και κοινωνικούς αγώνες . Ιδιαίτερα εναντίον των νεο-φασιστικών και ακροδεξιών φαινομένων.

Η σπίθα που ξεπήδησε στις 27-28 Σεπτεμβρίου 1941, όταν συναντήθηκαν σ΄ ένα σπιτάκι της Νεάπολης της Αθήνας στη σκιά του Λυκαβηττού, εκπρόσωποι κομμάτων της Αριστεράς, αστραπιαία έγινε φωτιά. Ξαπλώθηκε βαθμιαία σε ολόκληρη τη χώρα. Τόσο, ώστε κατοχικές ναζιστικές πηγές να υπολογίζουν ότι στο ΕΑΜ συμμετείχε, με τον ένα ή άλλο τρόπο, το 90% του πληθυσμού!

Ο Λ. Αποστόλου από το ΚΚΕ, που είχε την ιστορική πρωτοβουλία της σύμπηξης του εθνικοαπελευθερωτικού μετώπου, ο Ηλίας Τσιριμώκος από την ΕΛΔ (Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας), ο Χρ. Χωμενίδης από το ΣΚΕ (Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας) και ο Απ. Βογιατζής από το ΑΚΕ (Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος) δεν θα μπορούσαν να εκτιμήσουν τις διαστάσεις εκείνης της «παράνομης» συνάντησης.

Με την ιδρυτική διακήρυξη την οποία υπογράφανε γινόταν στο ΕΑΜ «ισοτίμως δεκτόν και παν άλλον κόμμα ή οργάνωσις, που δέχεται τας αρχάς του». Στο πατριωτικό προσκλητήριο ανταποκρίθηκαν στην πορεία αριστερά - σοσιαλιστικά κόμματα και κινήσεις (Σοσιαλιστική Ένωση, Δημοκρατική Ένωση, Αριστεροί Φιλελεύθεροι κ.ά.).

Για τους εκπροσώπους των παλιών αστικών κομμάτων, η κυρίαρχη αντιμετώπιση ήταν περίπου ότι πρόκειται για «τυχοδιωκτισμό». Έτσι έκριναν την οργάνωση της αντίστασης κατά των κατακτητών, στην οποία καλούσαν οι κομμουνιστές και οι αριστεροί.

Όλος σχεδόν ο παλιός πολιτικός κόσμος σιώπησε είτε τήρησε καιροσκοπική στάση. Γεγονός που δίνει πρόσθετη αξία στην έμπνευση και υλοποίηση του μετώπου. Το μικρό, διαλυμένο και εξουθενωμένο από τις διώξεις της δικτατορίας του Μεταξά ΚΚΕ αναδείχτηκε πολιτικός πρωταγωνιστής και οδηγητής των αγώνων.

ΤΟ ΕΑΜ έγινε γρήγορα ό,τι είχε ανάγκη ο τόπος εκείνες ακριβώς τις στιγμές: ο παλλαϊκός και πανεθνικός γιγαντιαίος φορέας «που θα συγκεντρώσει στις ομάδες του, στις πολιτείες, στα χωριά... παντού όλους τους Έλληνες, που ανεξάρτητα από τα πολιτικά τους φρονήματα, συμφωνούνε στους βασικούς σκοπούς του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, την κατάκτηση της λευτεριάς, το διώξιμο των ξένων κατακτητών, την αποκατάσταση και κατοχύρωση των λαϊκών δικαιωμάτων» (από την μπροσούρα «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ»).

Ο δεύτερος μεγάλος σταθμός

Λίγο μετά την ίδρυση του ΕΑΜ, συγκροτήθηκε στην Αθήνα Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης. Μαζί με τη μαζική πάλη ξεκινά σιγά - σιγά και η οργάνωση του ένοπλου αγώνα. Η συγκρότηση του ΕΛΑΣ τον Φεβρουάριο του 1942 είναι ο δεύτερος μεγάλος εθνικοαπελευθερωτικός σταθμός μετά την ίδρυση του ΕΑΜ. Με μερικές εκατοντάδες μαχητές στις γραμμές του αρχικώς, θα γιγαντωθεί γρήγορα. Τον Ιούλιο του 1943 ελέγχει τα μισά εδάφη της χώρας, λίγο αργότερα τα 2/3 και τις παραμονές της απελευθέρωσης το 90%. Το ΕΑΜ αποτελεί προϋπόθεσή για την ανάπτυξή του και ο ΕΛΑΣ δημιουργεί τις συνθήκες για την παλλαϊκότητα του ΕΑΜ

Παλλαϊκά δίκτυα

Δίπλα στο ΕΑΜ, λίγο πριν και μετά την ίδρυσή του, θα συγκροτηθούν μαζικές οργανώσεις με ευρύτερη συμμετοχή. Η Εθνική Αλληλεγγύη (η «μάνα του Αγώνα») για την επιβίωση των θυμάτων του πολέμου. Το Εθνικό Εργατικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ) για την αντιστασιακή και συνδικαλιστική εκπροσώπηση των εργαζομένων. Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων (ΕΑΜΝ). Η συνέχειά του με την Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ), που αγκάλιασε όλη τη χώρα στον αγώνα για «Εθνική Λευτεριά - Λαϊκή Δημοκρατία». Στη βάση αυτού του δικτύου για επιβίωση - ελευθερία και της απελευθερωτικής δράσης του ΕΛΑΣ ξεπηδήσει αργότερα (Μάρτιος 1944) η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (“κυβέρνηση του βουνού”).

Ο τρίχρονος απολογισμός

Στην τρίτη επέτειο του ΕΑΜ ( Σεπτέμβριος 1944) ενώ η λευτεριά ήδη έχει ανατείλει η ΕΑΜική ηγεσία απευθύνει «διάγγελμα προς το έθνος». Ο απολογισμός της ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα: «Γεμάτα σκληρούς αγώνες και λαμπρά κατορθώματα του λαού μας είναι τα τρία χρόνια που ακολούθησαν το σάλπισμα της συνένωσης των Ελλήνων... Τα τρία ψηφία έγιναν σύμβολο της παλλαϊκής αντιφασιστικής εξέγερσης... Στο όνομα του ΕΑΜ, που ενσάρκωσε την υπόθεση του Έθνους, έπεσαν χιλιάδες πατριώτες... Κληροδότησαν σε μας και τις μελλούμενες γενιές το υψηλό παράδειγμα της θυσίας, της ανεξαρτησίας, της ανυποταγής στο ζυγό, του αγώνα για ένα καλύτερο μέλλον».

Οκτώ σχεδόν δεκαετίες από τότε, η αποτίμηση της πορείας του ΕΑΜ, από την κορύφωση με την απελευθέρωση της χώρας, ώς τη συντριβή του, τη μεταδεκεμβριανή περίοδο, έχει περάσει από διάφορες φάσεις. Το ΕΑΜ, που «έσωσε το λαό από την πείνα και τη σκλαβιά», η «φωνή λαού ώς τ’ άκρα του ουρανού», χαρακτηρίστηκε από τους νικητές του εμφυλίου πολέμου προδοτικό. Ο ΕΑΜικός κόσμος διώχτηκε ανελέητα. Βίωσε, τηρουμένων των αναλογιών, μια δεύτερη κατοχή. Ήταν ο... Εαμοβούλγαρος!

Στην Ιστορία άρχισε να παίρνει τη θέση που κατέκτησε με τους εθνικούς αγώνες του πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωση. Μόνο στις δεκαετίες του 1960 και 1970 αναδεικνύεται η πραγματική ταυτότητα του ΕΑΜικού κινήματος. Για ν’ αποκατασταθεί στις αρχές της επόμενης, με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης. Μαζί της αναγνωρίστηκε η παλλαϊκότητα, η καθολικότητα, στον χώρο και τον χρόνο, της συμμετοχής του λαού στις τάξεις του.

Καθοριστική συμβολή

Σήμερα, αν και ουδείς μπορεί να αμφισβητεί στα σοβαρά ότι το ΕΑΜ εξέφρασε απολύτως την πανελλαδική διάθεση για αντίσταση στον κατακτητή και για «λαοκρατία» μετά την απελευθέρωση, ο ρόλος του επιχειρείται να μειωθεί από άλλους δρόμους. Όπως, για παράδειγμα, ότι η παλλαϊκότητά του είναι περίπου μυθοπλασία! Η μαζικότητά του εξηγείται με «κόκκινες τρομοκρατίες»! Η απήχησή του αποδίδεται στην εκμετάλλευση (!) της πείνας κι άλλες ευφάνταστες κατασκευές. Παραμύθια, που αναγορεύονται από μερικούς μεταμοντέρνους σε σύγχρονη Ιστορία. Δίπλα στα παλιότερα συνωμοτικά αφηγήματα περί ίδρυσής του για κατάληψη της εξουσίας από το ΚΚΕ και τα συναφή αντικομουνιστικά του κράτους της Δεξιάς.

Εβδομήντα χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ, η Ιστορία του μπορεί να επιδέχεται διάφορες αναγνώσεις, αναλόγως των συγκυριών. Αλλά το βασικό παραμένει αδιαμφισβήτητο: ήταν ο δημιουργός του έπους της Εθνικής Αντίστασης.

Συντήρησε τον πληθυσμό στα κατοχικά χρόνια της πείνας και της λεηλασίας του εθνικού πλούτου, αναπτύσσοντας ένα ευρύτατο δίκτυο αλληλεγγύης. Οργάνωσε τους αγώνες και τις απεργίες που ματαίωσαν γερμανο-ναζιστικά σχέδια . Όπως η ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης, η παραχώρηση της Μακεδονίας στους Βουλγάρους. Συγκροτώντας αξιόμαχο λαϊκό στρατό, με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, του καθήλωσε στην Ελλάδα αρκετές γερμανικές μεραρχίες.

Μαζί με όλα αυτά κι άλλα πολλά, ενέπνευσε την τεράστια πλειοψηφία του λαού μας με στόχο μια μεταπελευθερωτική δημοκρατική Ελλάδα. Αφήνοντας παρακαταθήκη λαϊκούς θεσμούς. Από την «κυβέρνηση του βουνού» ώς την αυτοδιοίκηση και τη γυναικεία ψήφο.

Την καθοριστική συμβολή συνολικά των δυνάμεων της Αριστεράς στους αγώνες του τόπου μας τότε και αργότερα ώς τις μέρες μας, μάταια επιχείρησαν και επιχειρούν ν’ αμφισβητήσουν οι φορείς της συντήρησης. Τα τωρινά ακροδεξιά και ανιστορικά ιδεολογήματα, που αμφισβητούν ή μειώνουν τους εθνικούς - δημοκρατικούς αγώνες της Αριστεράς, βασίζονται σε fake news της σημερινής ιδεολογικής - πολιτικής διαπάλης μεταξύ προόδου και οπισθοδρόμησης.

από την εφημερία Η ΑΥΓΗ